ادبیات کهن

در ایران، قدیمی ترین کتاب گزینش متون کهن برای کودکان، مثنوی الاطفال است. کتاب حاضر به معرفی، نقد و بررسی آن اثر ارزشمند اختصاص دارد. در ابتدا پیشینۀ باز نشر متون کهن برای کودکان در ایران را آورده و پس از آن زندگی نامۀ مفتاح الملوک، نویسندۀ مثنوی الاطفال، معرفی شده است. حکایات، تصویرگری، مقایسه با نگار دانش، و مقدمه و مؤخرۀ مثنوی الاطفال نیز در ادامه آمده‌اند. محتوای اصلی کتاب همان بخشی است که نسخۀ کامل مثنوی الاطفال را آورده است.

داستان سمک عیار داستانی عامیانه و کهن است دربارۀ شخصیتی به نام سمک عیار که پهلوانی است دلاور . «خورشید شاه» به عشق مه پری به چین و ماچین می‌رود و در آ نجا با سمک آشنا می‌شود و داستان «سمک عیار» به همین ترتیب شکل می‌گیرد. کتاب حاضر بازنویسی هر پنج جلد سمک عیار به به نثر امروزی است که در یک جلد خلاصه شده‌است. برای سهولت کار، در این کتاب، هر کتاب به چندین داستان تقسیم شده‌است و هر داستان چند بخش دارد.

این کتاب از مجموعه کتاب‌های «یادگارهای نادر ابراهیمی» است که در آن، گوشه‌ای از زندگی «طیفور بن عیسی بایزید بسطامی» روایت می‌شود. سال‌ها پیش در شهر بسطام، دانشمندی زندگی می‌کرد به نام «بایزید بسطامی» که بسیار عادل بود. زمانی مدیران مدرسه‌ای در شهر نیشابور، از بایزید دعوت کردند تا به آنجا سفر کند و علت محبوبیت خود را آشکار سازد. بایزید به نیشابور و به آن مدرسه رفت و راز به دست آوردن عزت و احترامش را برای دانش‌آموزان، مدیران و آموزگاران بیان کرد.

کتاب حاضر مجموعه اشعاری درباره فردوسی، شاهنامه و داستان‌های آن است. از جمله موضوعاتی که به آن‌ها اشاره شده، می‌توان آغاز شدن شاهنامه با نام خدا، درس توحید فردوسی و زبانی که میراث اوست را نام برد. همچنین به داستان هفت‌خان رستم، سیاوش، جوان شجاع و پاکی که از آتش عبور کرد، کاوه آهنگر که ضحاک را شکست داد و سهراب که به دست پدرش، رستم، کشته شد، توجه شده است.

کتاب پیش رو شامل حکایت‌های فارسی و عربی، گزیده‌ای از منظومه‌های «موش و گربه»، «اخلاق‌الاشراف»، رساله «صدپند» و «تعریفات» است که به زبانی ساده بازنویسی شده است. در این حکایات، کنایات نیش‌دار و انتقاداتی تلخ از دردهای جامعه نهفته است که هزل و مزاح را انگیزه‌ای برای پاکی اخلاق معرفی می‌کند. ضمن آنکه نتیجه‌گیری اخلاقی هر حکایت در پایان آن آمده است.

کتاب پیش رو مجموعه‌ای از حکایت‌ها و داستان‌های «ملانصرالدین» است که در هر یک از آن‌ها، این شخصیت خاکستری است. در پایان هر حکایت، نتیجه اخلاقی آن ارائه شده است. همچنین برخی از حکایات در قالب نظم آورده شده است. در حکایات ارائه شده، در شخصیت اصلی، غفلت به شدت دیده می‌شود و رفتارهایش رنگ و بویی ساده‌لوحانه به خود می‌گیرد.

در برخی از مقاطع زمانی نمی‌توان بعضی از سخنان را به آسانی به زبان آورد، به همین دلیل از زبان طنز و لفافه‌گویی استفاده می‌شود. این زبان، زبانی است که در حکایت‌های بهلول نیز دیده می‌شود که گزیده‌ای از آن در کتاب حاضر ارائه شده است. در این حکایات از فضای جامعه به تندی نقد می‌شود. هدف این مجموعه تقویت قدرت بیان کودکان و نوجوانان و نیز استفاده بهینه از قوه عقل و تدبیر است.

این کتاب حاوی حکایت‌هایی از «لقمان حکیم» است و در آن‌ها به روان‌شناسی روابط انسان‌ها و طرح نکاتی ظریف می‌پردازد که شاید در امور روزمره کمتر به آن‌ها توجه شود. در پایان هر حکایت، نتیجه‌گیری اخلاقی از کل داستان آمده است تا بر این نکته تأکید شود که لقمان، انسانی آگاه و مقید به چارچوب‌های اخلاقی بوده است.

تاریخ جهانگشای جوینی از آثار برجستۀ ادبی و تاریخی نثر فارسی است که در آن فجایع جنگ‌های خونین عهد مغول و نیز شیوۀ حکومت‌داری آنان روایت شده است. اثر پیش رو بازگردانی بعضی داستان‌های آن کتاب به نثر روان امروزی است. تاریخ جهانگشای جوینی در سه کتاب نوشته شده و این اثر نیز خلاصه ای از هر سه بخش را در قسمت‌هایی جداگانه آورده است. تقریباً تمام داستان‌های جلد نخست، بخش عمده ای از جلد دوم و بخشی کوتاه دربارۀ تاریخ اسماعیلیان از جلد سوم در این کتاب آمده‌اند.

تاریخ بیهقی از مهم‌ترین کتاب‌های تاریخی و ادبی فارسی است که تنها چند جلد از آن باقی‌مانده است. اثر پیش‌رو بازگردانی داستان‌های این کتاب بزرگ به زبان امروزی است. نویسنده کوشیده است داستان‌های برتر و شاخص‌تر را انتخاب کند و به نثر ساده درآورد. بخش‌های پنج‌گانۀ کتاب به این ترتیب موضوع‌بندی شده‌اند: داستان‌هایی از سبکتکین، سلطان محمود، سلطان مسعود، خلفای عباسی. داستان‌هایی با موضوعات پراکنده نیز در بخش پنجم آمده‌اند.