صنایع ادبی

کتاب حاضر شامل خلاصۀ تمام مباحث حفظی کتاب‌‌های درسی علوم و فنون ادبی است. بخش‌های آن عبارت‌اند از: تاریخ ادبیات؛ سبک‌شناسی شامل جدول‌های هدفمند تحلیل متون؛ زیبایی‌شناسی شعر و آرایه‌های ادبی در قالب عبارت‌های کوتاه؛ موسیقی شعر با طرح دو موضوع قافیه و عروض. فهرست آثار علوم و فنون ادبی 1 و2 و3، و فهرست واژگان و کنایات نیز در انتهای کتاب آمده‌اند.

آرایه‌های ادبی در زبان فارسی بسیارند و شناخت آن‌ها برای جویندگان دانش‌های ادبی لازم است. کتاب حاضر به آرایه‌ها و مباحث اصلی علم بیان می‌پردازد. نویسنده در ابتدا تعریفی ساده از هر آرایه آورده است. سپس با انواع مثال‌ها کوشیده است مطلب را در ذهن خواننده ثبت کند. از آوردن مثال‌های تکراری پرهیز کرده و نمونه‌هایی از شعر معاصر را مثال زده است. آرایه‌ها در دو فصل کلی آرایه‌های لفظی و معنوی ارائه‌شده‌اند و فصل سوم کتاب نیز نگاهی به علم بیان و انواع تشبیه و استعاره، مجاز و کنایه انداخته است.

این کتاب مجموعه‌ای از صدها ضرب‎المثل فارسی است که نویسنده کوشیده است با آوردن مثالی از زندگی، مفهوم آن را برای خواننده کودک و نوجوان توضیح دهد. در کنار برخی از ضرب‌المثل‌ها، ضرب‌المثل‌های مشابه نیز ذکر شده است تا خوانندگان با مفهوم آن‌ها نیز آشنا شوند. در بخش اول کتاب 445 ضرب‌المثل آورده شده است. در بخش دوم نیز با نام هدیه پایانی، بیش از دویست ضرب‎المثل به شکل کوتاه و در حد یک جمله‌ توضیح داده شده است.

آرایه های ادبی از موضوعات کاربردی ادبیات محسوب می‌شوند. کتاب حاضر، به منظور جمع‌بندی آموخته‌های ادبی دورۀ متوسطه، ابتدا به طور مختصر اصطلاحات ادبی را توضیح می‌دهد. سپس قالب‌های شعری فارسی و آرایه‌های ادبی را می‌آورد. در بخش سوم نیز فهرست تمام کنایات کتاب‌های درسی فارسی دورۀ متوسطه را آورده است. در هر مبحث، تست‌ها و سوالات مربوط را نیز برای تمرین و تکرار بیشتر درس آورده است. بخش آخر کتاب نیز تست‌های کنکور ی است.

علوم و صنایع ادبی توجه به بخش هنری زبان است. کتاب پیش رو تمرینی است برای فهم بیشتر متون از نظر سبکی، تاریخی و هنری که در این مسیر مخاطب را با جنبه‌های موسیقی لفظ، معنا، سبک، و تاریخ آثار ادبی، با نگاهی تست‌محور آشنا می‌کند. مثال‌های متنوع و سطح‌بندی شده از تست‌های کنکور‌های سراسری در این کتاب با درس‌نامه‌ای جامع، و جمع‌بندی و آزمون پایان فصل همراه‌شده‌اند.

علم بلاغت زیبایی‌های سخن را می‌شناساند و تأثیر و رسایی آن را بررسی می‌کند. کتاب حاضر در این زمینه می‌کوشد دایرۀ اطلاعات خواننده را از نکات بلاغی کتاب درسی فراتر ببرد. مباحث ادبی کتاب‌های دورۀ دوم متوسطه، از جمله تدریس قلمرو ادبی شامل سطح آوایی یا موسیقایی، سطح بدیع معنوی و سطح بیانی، با مثال‌های متنوع، پرسش‌های چهارگزینه‌ای، و تست‌های جامع، محتوای کتاب حاضر را تشکیل می‌دهند.

شناخت و کشف آرایه‌های ادبی برای دانش‌آموزان چندان ساده نمی‌نماید. کتاب حاضر با زبانی ساده و مثال‌های متعدد به معرفی این آرایه‌ها اختصاص یافته است. کتاب به دو شاخه از علم بلاغت یعنی بدیع و بیان می‌پردازد. آرایه‌های ادبی در بخش بیان مطرح می‌شوند و آرایه‌های لفظی و معنوی در بخش بدیع. در ابتدا بیان و موضوعاتی مثل تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه و نماد، و در فصل دوم آرایه های لفظی از جمله واج آرایی، تکرار، سجع، موازنه و جناس آمده‌اند. آرایه‌های معنایی مثل مراعات نظیر، تضاد و طباق، وایهام در بخش آخر بررسی می شوند.

آرایه‌های ادبی در زبان فارسی بسیارند و شناخت آن‌ها برای جویندگان دانش‌های ادبی لازم است. کتاب حاضر به آرایه‌ها و مباحث اصلی علم بیان می‌پردازد. نویسنده در ابتدا تعریفی ساده از هر آرایه آورده است. سپس با انواع مثال‌ها کوشیده است مطلب را در ذهن خواننده ثبت کند. از آوردن مثال‌های تکراری پرهیز کرده و نمونه‌های از شعر معاصر را مثال زده است. آرایه‌ها در دو فصل کلی آرایه‌های لفظی و معنوی ارائه‌شده‌اند و فصل سوم کتاب نیز نگاهی به علم بیان و انواع تشبیه و استعاره، مجاز و کنایه انداخته است.

سعدی با مهارت خاصی از شگردهای بیانی در شعرهایش بهره گرفته و توانسته از موضوع‌های معمولی تصاویری بدیع بیافریند. نگارنده ضمن پرداختن به تعریف هنر، زیبایی، ادبیات و شعر، نگاهی به رابطه آرایه حسن تعلیل با هر یک از آنها دارد. پیوند آن با سایر آرایه‌های بیانی و بدیعی را بررسی و نمونه‌هایی از دیگر شاعران فارسی و نیز ادبیات عرب را معرفی می‌کند و حسن تعلیل‌های غزلیات سعدی را استخراج و تحلیل می‌کند.

آشنایی با علم بیان و بدیع موجب می‌شود درک متون ادبی بهتر و دقیق‌تر صورت گیرد. تشبیه، مجاز، استعاره و کنایه از عمده مباحث فن بیان به شمار می‌روند.در این نوشتار نظر بزرگان اهل ادب درباره صنایع فوق با ذکر شواهدی از دیوان منوچهری گردآوری و شرح داده شده است.