ضرب‌المثل

در این کتاب برای آشنایی کودکان و نوجوانان، قصه‌ ضرب‌المثل‌ها آورده شده است. «بمیر و بِدَم»، «دعا کن گندمت آرد شود»، «شتر دیدی، ندیدی»، «آهسته که آسمان نداند» و «بشنو و باور نکن»، از جمله این ضرب‌المثل‌هاست. در ضرب‌المثل «بشنو و باور نکن»، مردی صندوق پر از شیشه‌ای دارد و می‌خواهد آن را از پله‌ها بالا ببرد؛ اما هیچ‌کس کمکش نمی‌کند. سرانجام شخصی قبول می‌کند؛ ولی دستمزد می‌خواهد. صاحب صندوق می‌گوید سه نصیحت به او می‌کند. در مدتی که از پله‌ها بالا می‌روند؛ صاحب صندوق نصیحت‌هایش را می‌گوید. مردی که کمک کرده است، متوجه می‌شود که صاحب صندوق فریبش داده است، بالای پله‌ها صندوق را به پایین پرت می‌کند و... .

مثل‌ها داستان زندگی مردم جامعۀ خود هستند و نشانگر برخی از آداب و سنن و فرهنگ آن جامعه‌اند. در این کتاب مثل‌های فارسی به صورت مصور، یعنی ترکیبی از عبارت و تصویر و به صورت کاریکاتوری تدوین شده‌اند. چینش مثل‌ها به ترتیب حروف الفباست و نویسنده کوشیده‌است مثل‌های معروف را گردآورد.

«کوتاه و موجز بودن ضرب‌المثل و در عین حال رسا بودن معنا و مفهوم آن موجبات دلنشینی و دلپذیری را فراهم کرده و سهل و آسان بودن کلمات، آن را ملکه ذهن مخاطب می‌سازد.» کتاب حاضر برخی از ضرب‌المثل‌ها را به زبانی ساده و روان بازآفرینی کرده است تا مناسب درک و دریافت کودکان و نوجوانان باشد. «ایراد بنی‌اسرائیلی»، «معامله دیده و ندیده»، «ظلم حاکم باعث ویرانی مُلکش می‌شود» و « استخوان لای زخم»، نام برخی از این ضرب‌المثل‌هاست.

کنایه از جمله ابزارهای مهم زبانی و بیانی است که در فرهنگ ادبی ما جلوه و رونق خوبی یافته است. اثر پیش رو به معرفی و توضیح صنعت ادبی کنایه در ادبیات قوم بلوچ می‌پردازد. نویسنده جدولی از حروف بلوچی را در ابتدای کتاب می‌آورد و سپس فهرستی از عبارات کنایی عرضه می‌کند. سپس در فصل اول آرایۀ کنایه و کاربرهای آن را شرح می‌دهد. در فصل بعد نیز کنایه‌ها در بلوچی مکرانی (نیکشهر و قصرقند) بررسی و توصیف می‌شوند.

لطیفه‌های این کتاب از «امثال و حکم» «دهخدا» انتخاب شده است و هر یک ضرب‌المثلی را در خود دارد. «چاه نان»، «خریدار هیچ»، «طناب ارزن»، «خط ناخوش»، بمیر و بدم» و «خیاط در کوزه افتاد» نام بعضی از این لطیفه‌هاست. لطیفه «خریدار هیچ»، درباره مرد گرسنه‌ای است که شیطان برایش غذا می‌آورد و از او می‎خواهد که ایمانش را در مقابل غذا به او بفروشد. لطیفه «بمیر و بدم» درباره شاگرد آهنگری است که استاد، دمیدن در آتش را به عهده او می‌گذارد؛ اما بعد از مدتی پسر از دمیدن خسته می‌شود.

حتما ضرب‌المثل "یک کلاغ چهل کلاغ" را شنیده‌اید. گنجشک تنبل و بی‌کارۀ این قصه، گرفتار همین ضرب‌المثل شد. او که از تنبلی نه دنبال آب می‌رفت و نه دنبال غذا، همیشه چشمش به آب و دانۀ بقیه بود. روزی، سه دانه برنج از نوک یک جوجه‌کلاغ می‌افتد پیش پایش. گنجشک می‌پرد و آن سه دانه را می‌خورد. جوجه‌کلاغ داد می‌زند: آی دزد! گنجشک گشنه سه دانه برنجم را برد. ننه کلاغ که آن را می‌شنود می‌گوید: آی دزد! گنجشک گشنه سی و سه دانه برنج بچه‌ام را برد. بابا کلاغه که آن را می‌شنود می‌گوید: آی هوار! گنجشک گشنه صد دانه برنجمان را برد و این داستان همین‌طور ادامه پیدا می‌کند. کسی می‌داند برای گنجشک گرسنه چه اتفاقی می‌افتد؟

این کتاب تلاش و پاسداشتی است برای بازآفرینی برخی از ضرب‌المثل‌ها که مناسب درک و دریافت کودکان و نوجوانان بوده که به زبان امروزی و در نهایت سادگی روایت شده است. در این کتاب، داستان شش ضرب‌المثل آمده است که از آن جمله می‌توان به قصه «دزد و کمانچه»، «قوز بالای قوز» و «کلاهی که قاضی شد» اشاره کرد. داستان «قوز بالای قوز» درباره مردی است که قوزی بر پشت دارد و با ماجرایی که برایش پیش می‌آید، قوزش از بین می‎رود؛ ولی داستان اینجا تمام نمی‌شود و... .

این مجموعه شامل ضرب‌المثل‌هایی است که مناسب درک و دریافت کودکان و نوجوانان بوده و به زبان امروزی و در نهایت سادگی روایت شده است. در این کتاب ضرب‌المثل‌های «دو قورت و نیم»، «سفر، خام را پخته می‌کند»، «در پس پرده، بسی حادثه‌ها پنهان است» و... آورده شده است.

زبان نثر آهنگین سعدی، علاوه بر آشناکردن مخاطب با نثر موزون و روان فارسی، به‌ویژه در گلستان، نمونۀ بارز حکمت عملی است. حکایت‌های این کتاب بسیار کوتاه‌اند و سرشار از مضمون‌های اخلاقی، انسانی و اسلامی. کتاب حاضر از مجموعۀ چند جلدی «ورقی از گلستان سعدی» برای دانش‌آموزان پایۀ چهارم دبستان فراهم شده است. لغت‌های سخت در زیرنویس معنی شده‌اند و تصویرهایی متناسب با متن نیز با حکایت‌‌ها همراه شده‌اند. این جلد شامل 8 حکایت است؛ از جمله: سعی بی‌فایده، علم و عمل، و سلسلۀ دوستان. در انتهای کتاب چند ضرب‌المثل ساده نیز ضمیمه شده‌اند.

نویسنده در کتاب پیش رو، برخی از ضرب‌المثل‌ها را در قالب داستانی بازآفرینی و تلاش کرده است آن‌ها را به زبان امروزی برای کودکان و نوجوانان روایت کند. این ضرب‌المثل‌ها درباره تواضع، حرف مردم، تجربه‌اندوزی و... است.