دانشمندان

روزی هلاکو خان پادشاه مغول از خواجه نصیرالدین می‌خواهد تا یک حادثه طبیعی را پیشگویی، و وجود آن را اثبات کند. خواجه نصیرالدین اتفاقی را مطرح می‌کند و با اثبات آن اعتبار خود را نزد پادشاه بالا می‌برد.

این روایت بخشی از زندگی خواجه نصیرالدین طوسی، فیلسوف، ریاضی‌دان و منجم ایرانی است. حاکمان مغول از حاکمان قلعه‌های اسماعیلیه و خلیفه بغداد، به پادشاه بزرگ قاآن شکایت می‌کنند. پادشاه برادرش هلاکو را به ایران می‌فرستد. هلاکو برای اجرا کردن خواسته‌هایش از خواجه نصیرالدین مشورت می‌خواهد. بین خواجه و حسام‌الدین، منجم دیگر پادشاه، به دلیل اختلاف نظرشان مناظره‌ای در می‌گیرد. پیروز این میدان چه کسی است؟

خواجه نصیرالدین به دلیل حمله مغول‌ها، مانند دیگر هم‌وطنانش به قلعه قهستان پناه می‌برد. حاکم قلعه مردم را آزار می‌دهد و خواجه نصیرالدین کاری می‌کند که باعث می‌شود حاکم قلعه او را زندانی کند. در ادامه اتفاقاتی رخ می‌دهد که سبب نفوذ بیشتر خواجه نصیر در دربار پادشاه می‌شود.

این داستان بخشی از زندگی خواجه نصیرالدین طوسی، فیلسوف، ریاضی‌دان و منجم ایرانی را روایت می‌کند. روزی خواجه به منزل یکی از دوستان قدیمی‌اش به نام معین‌الدین می‌رود و متوجه می‌شود که او بسیار غمگین و ناامید است. خواجه نصیر تمام تلاش خود را می‌کند تا او را به زندگی امیدوار کند. به همین دلیل پیشنهادی به او می‌کند که مسیر زندگی معین‌الدین را تغییر می‌دهد.

زمانی که محمد جوان برای فراگرفتن علم، قصد سفر به نیشابور را دارد، پدرش را از دست می‌دهد و به همین علت یک سال سفرش به تأخیر می‌افتد. سرانجام به نیشابور می‌رود و نزد استادانی مانند سراج‌الدین قمری، فلسفه و عرفان را فرا می‌گیرد. سپس به اصفهان و عراق می‌رود و علم فقه و ریاضی و نجوم را می‌آموزد. او بعد از فرا گرفتن تمام علوم زمان خود به شهرش باز می‌گردد.

غیاث‌الدین جمشید کاشانی در سال ۷۹۰ قمری به‌دنیا آمد. او یکی از بزرگ‌ترین ریاضی‌دانان ایران است. بخش‌هایی از کتاب « مفتاح‌الحساب» او در اینجا آورده شده است. در این کتاب کاشانی چهار عمل اصلی ریاضی را با عددهای هندی (عددهای امروزی) آموزش می‌دهد که به شیوه امروزی بسیار شباهت دارد. در آغاز هر درس بخشی از متن کتاب کاشانی آورده شده تا خواننده با روش بیان کاشانی نیز آشنا شود.

محمد بن موسی خوارزمی نخستین و برجسته‌ترین ریاضی‌دان، منجم و جغرافی‌دان مسلمان است و تاریخ ریاضیات در عالم اسلام با نام او آغاز می‌گردد. کتاب پیش رو کوششی برای بازنمایی دستاوردهای علمی خوارزمی و جایگاه آنها در گستره دانش است. بخش‌های نخستین کتاب راجع به موطن این دانشمند و زندگانی علمی وی در بغداد است و در بخش‌های بعدی، شهرت و آوازه جهانی خوارزمی در حیطه‌های گوناگون دانش و تأثیر وی بر دانشمندان بعدی بررسی شده است.

در اثر مصور حاضر، نگارنده با روایتی روان، به سرگذشت چاپ و مخترع آن پرداخته است. چگونگی شکل‌گیری و گسترش این صنعت، نحوه حروف‌چینی، لیتوگرافی، حروف متحرک، اولین ماشین و اولین کتاب‌ها و روش‌های جدید نیز به‌طور کامل در این کتاب تشریح شده‌اند.

غیاث‌الدین جمشید کاشانی را باید مخترع شیوه‌های محاسبه چهار عمل اصلی (به‌ویژه ضرب و تقسیم) دانست. وی در ریاضیات، نجوم و گاهشماری در مکتب سمرقند، تحول ایجاد کرد. در این کتاب دو شخصیت اصلی داستان در سفری خیالی موفق به دیدار و گفت‌وگو با این دانشمند می‌شوند و از آثار و احوال وی در طول زندگی شخصی‌اش آگاه می‌گردند.

خواجه نصیرالدین طوسی از مشاهیر و اندیشمندان ایرانی قرن هفتم است که در زمینه ریاضی، نجوم، فقه و ادب جایگاهی بلند داشته و به سیاست عملی نیز بی‌میل نبوده است. در این کتاب دو شخصیت اصلی داستان طی سفری خیال‌انگیز، موفق به دیدار و صحبت با این عالم بنام می‌شوند و از مهم‌ترین دستاوردهای وی در عرصه‌های گوناگون علمی و سیاسی آگاه می‌گردند.