قرآن

کتاب «طرح کلی اندیشه‌های اسلامی در قرآن»، حاصل پیاده‌سازی سخنرانی‌های آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای در ماه مبارک رمضان سال 1353هجری شمسی است. «ایمان»، «توحید»، «نبوت» و «ولایت» چهار موضوعی بودند که در این سلسله سخنرانی‌ها با رویکردی بدیع و منسجم مورد بحث قرار گرفته است. این کتاب علاوه بر تبیین کلی مبانی اندیشه اسلامی، بن‌مایه‌های فکری مکتب امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی را به خوبی نشان می‌دهد. این کتاب بازسازی فصل معاد از آن کتاب است که مرگ و زندگی پس از آن را از دریچه‌ای نو می‌کاود.

این کتاب برگرفته از نکاتی است که در ابتدای سخنرانی‌هایی در ماه‌ مبارک رمضان، توسط استاد «محمدرضا عابدینی» به‌عنوان «نکته‌ای در آداب انس با قرآن کریم»، بیان شده است و شامل سه بخش می‌باشد؛ بخش اول این کتاب به ترسیم سیمای قرآن کریم پرداخته است. در بخش دوم به مجموعه‌ای از آدابی که موجب انس هرچه بیشتر ما با این کتاب نورانی می‌شود، اشاره شده و نکات مهمی درباره نحوه تدبر در قرآن کریم مطرح شده است. در بخش سوم که بخش پایانی کتاب است، سعی شده تا ناظر به دو بخش قبلی، به این نکته پرداخته شود که روکردن به‌سوی قرآن با این نگاه و رعایت کردن ادب محضر او به این آداب، چه آثار فردی و اجتماعی، مادی و معنوی و دنیوی و اخروی را برای ما به ارمغان خواهد داشت.

یکی از واجباتی که در دین مبین اسلام بر آن تأکید فراوان شده و حتی در قرآن، امر به آن، بیش از امر به نماز، تکرار شده، «جهاد» است. در قرآن، حدود 20مرتبه امر به جهاد آمده است و این درحالی است که امر به نماز کمتر از 15مرتبه تکرار شده است. «جاهَدوا»، «جاهَدَ»، «جاهِدْهُم» و...، نمونه‌هایی از امر به جهاد است که خداوند در قرآن بیان فرموده است. این کتاب به جهاد نظامی، جهاد سیاسی، جهاد اقتصادی، جهاد فکری و تبیینی، جهاد خانوادگی، جهاد هنری، جهاد فرهنگی، جهاد علمی، جهاد اخلاقی، جهاد اجتماعی و همچنین به اموری که لازمه جهاد و یا مانع جهاد است، می‌پردازد.

تمثیل، یعنی درک نطق اشیا. همه اشیا ناطق‌اند. همه ‌چیز، پیامی دارد. اساس تمثیل این است که انسان سخن و پیام اشیا را درک کند. این کتاب که جلد نخست از کتاب «تمثیلات» است، دو فصل دارد. در فصل اول به تمثیلات اعتقادی همچون خداشناسی، رابطه انسان و خدا، اسما و صفات الهی و...، و در فصل دوم به تمثیلات علمی مانند علم، دانش و آگاهی، فلسفه احکام، انسان‌شناسی، جهان‌شناسی و...، پرداخته می‌شود.

تمثیل، یعنی درک نطق اشیا. همه اشیا ناطق‌اند. همه ‌چیز، پیامی دارد. اساس تمثیل این است که انسان سخن و پیام اشیا را درک کند. جلد دوم کتاب «تمثیلات» به موضوع سیروسلوک و تربیت نفس از قبیل رشد و شکوفایی انسان و شیطان‌شناسی، نقش تربیتی مصائب و مشکلات، توسل، زیارت و محبت اهل‌بیت (ع)، و...، می‌پردازد. آرزوها و تعلقات، عبادت و بندگی، مراقبه، همنشین و...، از مباحثی هستند که در این کتاب زیر عنوان‌های یاد‌شده مطرح شده‌اند.

لازمه درست خواندن قرآن کریم، آموزش شیوه‌های صحیح روان‌خوانی قرآن کریم است و روان‌خوانی قرآن کریم مهارتی است که دارای چند رکن است. این کتاب به آموزش روخوانی قرآن کریم به روش «تفکیک‌خوانی» و «ترکیب‌خوانی» می‌پردازد. محتوای آموزشی برای 23جلسه تنظیم شده و براساس روایت «حفص از عاصم» و نیز رسم‌الخط و لهجه عربی است.

در این کتاب، به معرفی فطرت و میل انسان به سعادت پرداخته شده است، لیکن راه رسیدن انسان به معبود و بیرون رفتن از ظلمت‌ها و راهیابی به عالم نور فقط در فعل خواستن و توانستن صرف نشده است. در این کتاب به راه‌های زندگی براساس آیات قرآن کریم برای رسیدن به حیاتی طیبه و سعادتی جاودان در سرای دیگر و دستیابی به زندگی سالم و سرافرازانه دنیایی و همچنین معرفی یگانه راه زندگی براساس آیات قرآن کریم، اشاره شده است.

مباحث «سلسله دانشنامه‌های قرآن‌شناسی» در چارچوب دو حوزه معرفتی کلان یعنی مباحث «پیراقرآنی» و مباحث «درون‌قرآنی» صورت‌بندی شده است. جلد چهارم از این مجموعه با عنوان «دانشنامه علوم قرآن» یکی از مباحث پیراقرآنی است که به تفسیر مبانی و منطق فهم قرآن، اختصاص دارد. در این مجلد به شرح موانع و آسیب‌های فهم قرآن، ظاهر و باطن قرآن، زبان قرآن، رابطه هرمنوتیک و قرآن، و...، پرداخته می‌شود.

مباحث «سلسله دانشنامه‌های قرآن‌شناسی» در چارچوب دو حوزه معرفتی کلان یعنی مباحث «پیراقرآنی» و مباحث «درون‌قرآنی»، صورت‌بندی شده است. جلد سوم از این مجموعه با عنوان «دانشنامه علوم قرآن» یکی از مباحث پیراقرآنی است که به تفسیر، تاریخ، روش‌ها و رویکردها اختصاص دارد. در این مجلد به شرح تفسیر پیامبر، تفسیر اهل‌بیت، سیره صحابه، تفسیر تابعین، روش‌های تفسیری، تفسیر قرآن‌به‌قرآن، و...، پرداخته می‌شود.

این کتاب در پنج فصل تنظیم شده است؛ فصل اول به مفهوم‌شناسی اهمیت حُسن عاقبت می‌پردازد و از لحاظ عرفی و لغوی، مفهوم آن را بازشناسی می‌کند. در فصل دوم به مفهوم حُسن عاقبت در قرآن و روایات اسلامی پرداخته شده است. عوامل حُسن عاقبت از منظر قرآن و از منظر روایات فصل سوم این کتاب را تشکیل داده است. در ادامه به موانع حُسن عاقبت از منظر قرآن و روایات پرداخته‌ایم و در فصل جداگانه موانع حُسن عاقبت مشخص شده است. در آخرین فصل، ادعیه و مناجات حضرات معصومین (ع) و درخواست حُسن عاقبت آن‌ها از خداوند به همراه توضیحات مختصری، ذکر شده است. در لابه‌لای کتاب از داستان‌ها و اشعار متعدد نیز بهره گرفته شده است.