متوسطه اول

پدربزرگ و نوه‌اش، «آنتونیتو»، خیلی صمیمی هستند. بین آن‌ها نوعی آشنایی ذاتی و غریزی وجود دارد. برای همین آن‌روز پدربزرگ برای او آن ماجرای قدیمی را تعریف کرد، آن‌روز که آنتونیتو با توپش شیشه پنجره را شکست. آنتونیتو از پدربزرگ پرسید وقتی بچه بوده کار بدی کرده است و پدربزرگ با صداقت جواب داد که خیلی. او می‌خواست برای نوه‌اش تعریف کند؛ اما از آنتونیتو قول گرفت که این حرف‌ها مانند رازی بین خودشان بماند!

این کتاب مجموعه اشعاری است، در قالب نیمایی و چهارپاره که برای نوجوانان سروده شده است و از دغدغه‌های امروزی آن‌ها، مانند دوستی، تلاش، دلتنگی می‌گوید و از کودکان کار. همچنین موضوعات مذهبی، عاشقانه، اجتماعی و ملی را نیز شامل می‌شود. در شعر «سکوت به زبان مادری»، آمده است: «می‌توان غزل سرود، می‌توان ترانه گفت، با دهان بسته هم شعر عاشقانه گفت. می‌توان سکوت کرد، با زبان مادری یا کمی نگاه کرد... .»

کتاب پیش رو درباره عبدالرحمن جامی، شعر و آثار اوست. او در نگارش بهارستان به گلستان سعدی نظر داشته است و البته انشایی ساده‌تر از شاعر شیراز دارد. بهارستان جامی در هشت روضه با موضوعات و حکایات گوناگون نگاشته شده است. در اثر حاضر 63حکایت دیده می‌شود. سخت‌ترین روز، اشتباه اسکندر، آفتابه دزد، وزارت یا تجارت، توبه، کودک زرنگ و... از جمله عنوان‌ حکایت‌های موجود است. آن‌چه در اینجا دیده می‌شود استفاده از نثر ساده امروزی در بازنویسی و بازآفرینی مطالب برای فهم همگانی و سریع خواننده، به ویژه مخاطب نوجوان است. شخصیت‌های حاضر در این حکایت‌ها معمولا از پادشاهان، غلامان، درویشان، تاجران، خلفا گرفته تا حیواناتی مانند موش، سگ گله، شتر و کبوتر است. آن چنان که در گلستان نیز هست، در بهارستان هم در کنار هر متن منثور، ابیاتی در تایید یا تکمیل اثر نوشته شده است.

این کتاب مجموعه‌ای از 6 داستان کوتاه است. داستان «آن خال» درباره پسربچه‌ای به نام «علی» است که از ضریح امامزاده روستایشان پانصدتومان می‌دزدد، برای خریدن چاقویی که مدت‌هاست دلش می‌خواهد آن را داشته باشد. «غلام»، شرور آبادی، که پشت سرش حرف زیاد است، او را می‌بیند و تعقیبش می‌کند و از علی می‌خواهد پانصد تومان را به ضریح برگرداند و در عوض دویست تومان به او می‌دهد. در حالی‌ که علی با خودش کلنجار می‌رود که پول را برگرداند یا نه، خبردار می‌شود ضریح امامزاده را خالی کرده‌اند و... .

داستان این کتاب درباره پسر نوجوانی به‌نام «اباذر» است. قهرمانی که در میانه بلا تنهاست؛ بلایی نه از جنس کَل‌کَل‌های نوجوانی، بلکه خطرهایی که می‌تواند تا گرفتن جان او پیش رود. اباذر گیر افتاده در دستان دو همکلاسی قلدر که سرش را از شکاف برج «کهنه قالا» آویزان کرده‌اند. وقتی اباذر آسمان بالای سرِ قلعه تاریخی در «مشکین‌شهر» را می‌بیند، ترس تمام وجودش را دربرمی‌گیرد. همکلاسی‌هایش می‌خواهند او دست از سرِ دختری به نام «گل‌آرا» بردارد و عشق او را فراموش کند.

قهرمان داستان دختری نوجوان است که مادرش در بیمارستان بستری است. او به دنبال دفترچه بیمه مادرش، دفتر خاطرات مادربزرگش را پیدا می‌کند. دفتر شامل یادداشت‌های روزانه‌ای است که خیلی ساده و صمیمی نوشته شده است. نویسنده، یعنی مادربزرگ، عاشق مردی به نام «حمید» بوده است! اما قهرمان داستان مطمئن است که اسم پدربزرگش حمید نبوده! او با خواندن این یادداشت‌ها وارد مسائل سیاسی قبل از انقلاب می‌شود و... .

داستان این کتاب درباره دهه پنجاه و پیش از انقلاب است. «بیتا» که ده سال دارد، همراه مادر و برادرش، «بهرام» که یک سال از او بزرگ‌تر است، با دایی و همسر او در شهرکی که متعلق به ارتش است، زندگی می‌کنند. دایی بیتا افسر ارتش است و در پادگان آن منطقه خدمت می‌کند. آن‌ها گماشته‌ای به نام عطا دارند. بچه‌ها با عطا ارتباط خوبی دارند. بهرام و بیتا همسن و هم‌کلاس «ستاره» و «شهاب»، بچه‌های سرهنگ «گشتاسی» هستند. شهاب به پشتوانه پدرش که مافوق بقیه افسران منطقه است، هر کار بخواهد می‌کند و... .

این کتاب جلد چهارم از مجموعه‌ «قصه‌های جوروجوار» است که حاوی پانزده داستان‌ کوتاه از پانزده نویسنده، با موضوعات مختلف است. داستان «عکاس‌باشی»، درباره پسر نوجوانی است که قرار است عکاس به خانه‌شان بیاید و از پدربزرگش عکس بگیرد. عکاس می‌آید؛ اما فلاش دوربین را فراموش کرده است. قهرمان داستان که قرار است او هم در عکس، کنار پدربزرگش باشد، برای تهیه فلاش به خانه... .

«پولیانا»، دختربچه‌ 11‌ساله‌ای است که بعد از درگذشت والدینش مجبور می‌شود نزد خاله‌اش، دوشیزه «پولی» و خدمتکارش، ‌ «نانسی» زندگی کند. او با روحیه‌ شادش دنبال راهی برای خوشحال کردن مردمی است که با آن‌ها روبه‌رو می‌شود. او برای روزها و شرایط سخت‌اش، بازی مخصوصی دارد‌ و در آن بازی به‌دنبال تمرکز روی شادی و تقویت روحیه در شرایط سخت زندگی است. اما یک روز، اتفاق وحشتناکی رخ می‌دهد... .

در این کتاب می‌توان با یک چهره ادبی طنز پرداز در زمان معاصر آشنا شد. با کیومرث صابری، که با انتشار آثار فکاهی و گزنده اش به عنوان منتقد حکومت در داخل کشور مطرح می‌شود. مجله "گل‌آقا" نشریه‌ای بود که به همت وی چاپ می شد. اثر حاضر می‌گوید: شخصیتی که صابری به عنوان گل آقا خلق کرده بود با "دو کلمه حرف حساب" خود حرف اول را می‌زد.
صابری در بیان سرگذشت خود می‌گوید:"مشوق من برای سرودن شعر، معلم ادبیات‌مان بود. "آبدارخانه" محل آنچنانی تجمع منتقدین بود و"شاغلام"، "مش رجب"، "غضنفر و گل‌آقا" از اعوان و انصار این مجمع. از دیگر خصوصیاتی که درباره صابری فومنی و هنر نویسندگی وی، در این کتاب دیده می‌شود، این موارد است:"ایجاد سبک در طنزنویسی"، "وفاداری به زبان و ادبیات فارسی"، تربیت نسل جدیدی از طنزنویسان"، "ساختارشکنی در قالب‌ها" و "آگاهی بخشی سیاسی به زبان طنز".