نثر ادبی و خاطره

یکی از شیوه‌های روایتگری، خاطره‌نویسی به شیوه جمع‌نگارانه می‌باشد. «پلاک پ» حقایق زنان حماسه‌ساز دفاع‌مقدس در شهر شیراز را از پاییز 1359 لحظه شروع جنگ تا پایان امضای قرارداد 598 به‌صورت دنباله‌دار روایت می‌کند. این شیوه نگارش از آنجا که دفاع مقدس را از زاویه نگاه زنانه روایت کرده، مغتنم و قابل بهره‌برداری است. نقطه عطف کتاب ساختمانی نیمه‌کاره است که در آن خانم‌های خیاط‌، نان‌پز، و ... کنار هم قرار می‌گیرند و با خاطره‌های تلخ و شیرین خود، اعم از مادرشدن حین کار پشتیبانی تا نائل‌شدن به مقام پرافتخار مادری شهدا، خواننده را همراه روزهای خود می‌کنند و نام‌شان به عنوان زنان پشتیبان دفاع‌مقدس در تاریخ ثبت شده است.

این اثر با روایت‌هایی از زنان حاضر در تسخیر سفارت آمریکا، نگاهی تازه به این واقعه تاریخی برای علاقه‌مندان به تاریخ انقلاب اسلامی، مطالعات مربوط به نقش زنان در تحولات سیاسی و بررسی ابعاد مختلف واقعه‌ی تسخیر سفارت آمریکا ارائه می‌دهد. این روایات بیانگر آن است که زنان، برخلاف تصویری که رسانه‌های غربی ارائه می‌دهند، در مسیر مبارزه و تصمیم‌گیری‌های انقلابی نقش مهمی ایفا کرده‌اند و تنها ناظری منفعل در تحولات اجتماعی نبوده‌اند. در بخشی از کتاب می‌خوانیم: در آذر یا دی ماه 1358 بود که دور محوطه را مین‌گذاری کردند که مردم وارد لانه نشوند ... اصلاً کسی از این نمی‌ترسید که آمریکا می‌خواهد چه کند...

کتاب «جهادی بدون مرز» خاطرات شفاهی مهدی عطایی از پشتیبانی محور مقاومت در سوریه نگارش شده است. راوی کتاب برای رسیدن به اهداف مدنظرش مسیر ناهمواری را طی کرده است. او برای رسیدن به سوریه و مبارزه با داعش چندین بار به در بسته می‌خورد و به طور ناخواسته در مسیری قرار می‌گیرد که خودش پیش‌بینی نمی‌کند: «حضور دو ساله در پشت جبهه و ستاد پشتیبانی مقاومت در سوریه.» این قصه فراز و فرودهای بسیاری دارد. در کتاب می‌خوانیم: «صبح زود کوله‌ام را برداشتم و راهی دمشق شدم. یک راست رفتم قصر الضیافه. خودم را معرفی کردم. اتاقی بهم دادند. کوله‌ام را گذاشتم توی اتاق و راهی حرم شدم. نماز را خواندم و برگشتم هتل. موقع ناهار ابوساجد را دیدم. حاجی انگار سفارشم را کرده بود. خودش را معرفی کرد. کمی حرف زدیم. آدم خون گرمی به نظر می‌رسید. کمی از کارهایشان گفت. مسئول «جهاد البناء» بود...»

برای هر ملتی که رؤیای پیشرفت دارد، آگاهی از مسیر طی‌شده و داشته‌هایی که موجب شده تا او بایستد و با افتخار به آن‌ها، مسیر پیش‌رو را طراحی و طی کند، ضروری است. یکی از این گنجینه‌ها، انسان‌هایی هستند که با زمان‌شناسی دقیق، در راه حفظ و دفاع از خاک میهن، جان خود را فدا کرده‌اند. یکی از راه‌های کسب این آگاهی، مطالعه زندگی‌نامه شهدا و ایثارگران در قالب تاریخ شفاهی و تاریخ‌نگاری است. کتاب «همسایه حیدر» نمایی از صفحات جدید انقلاب‌اسلامی با عنوان مدافعان حرم را برای خواننده روایت می‌کند. این کتاب روایت‌هایی کوتاه از زبان خانواده و هم‌رزمان محمدرضا حسینی‌مقدم است که مجاهدت‌های این سرباز مخلص انقلاب‌اسلامی را در دوران‌های دفاع‌مقدس و دفاع از حرم بازگو می‌کند.

کتاب «ابتکار در کارزار» از حل‌مسائل دفاع‌مقدس توسط همه مردم می‌گوید. وقتی که جمهوریت و مردم وسط صحنه باشند؛ خلاقیت‌ها و ابتکارها و توان‌ها به صحنه می‌آیند و اینجاست که دشمن حیرت می‌کند و «کم من فئة قلیلة غلبت فئة کثیرة باذن اللَّه» خواهد شد. کتاب روایتگر ابتکارات و خلاقیت‌های ساکنان کویرِ یزد در دفاع مقدس است ابتکاراتی که از سرچشمه وجودی انسان کویرنشین جوشیده و در جغرافیای جبهه سرریز شده است. ابتکاراتی که هرچند ساده و در ظاهر کوچک به نظر می‌رسند، اما برکاتی هستند که از حرکت انسان کویر شکل گرفته‌اند و مجموع آن‌ها برشی از زیست انسان جبهه را تشکیل داده‌اند.

مواجهه با الگوها و انگاره‌های نوپدیدِ ضدانقلاب و چالش بر سر مفهوم «استقامت» در سبک زندگیِ فردی، اجتماعی، سیاسی، مدیریتی و ...، وجه پراهمیت دیگری از تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی در سه دهه پس از پایان جنگ است. در این کتاب، تلاش شده تا ضمن بررسی ابعاد مختلف حادثه تروریستی حرم حضرت شاه‌چراغ در شیراز و انگیزه‌های دشمنان، با استفاده از شیوه تاریخ شفاهی، ابعاد مختلف زندگی شهدا و نحوه شهادت آن‌ها به تصویر کشیده شود. در بخشی از کتاب می‌خوانیم: فضا کمی امنیتی به نظر می‌رسید. عصر آن روز دانشگاه شیراز بودم و مشغول فروش کتاب در نمایشگاهی که ... .

دفاع از حرم، درست مانند دفاع مقدس، نرم‌افزار پیشرفت انقلاب اسلامی است. یکی در داخل مرزهای ایران اسلامی و دیگری در خارج از مرزها و در نقطه‌ای که صدای مظلومی شنیده می‌شود و ایثار در آن تجلی می‌یابد. تنها تفاوت‌شان، زمانه این دو است که خوانش آن‌ها را برای نوجوان و جوان امروزی ملموس‌تر می‌کند. انسان‌هایی معمولی مانند خودمان، اما با آرمان‌های بلند و مقدس، کیلومترها دورتر از مرزهای جغرافیایی، مرز انسانیت را تعریف کرده و در برابر تجاوز ظالمان ایستاده‌اند و خود، نقطه اتصال رحمت الهی به بشریت شده‌اند. کتاب «اردیبهشت اتفاق افتاد»؛ حاوی جزئیات وقایع زندگی شهید سلیمانیان است که از زبان خانواده، دوستان و هم‌رزمان او به ثبت رسیده است و می‌تواند در الگوسازی ملموس و باورپذیر برای نوجوان و جوان ما نقش‌آفرین باشد.

برخی انسان‌ها با تغییر محیط کار و زندگی، سبک زندگی‌شان تغییر کرده است و با توجیه همرنگ جماعت‌شدن، باورهایشان نیز تغییر می‌کند. اندک‌اند کسانی که در پیکار با نفس، پیروز میدان جهاد اکبر می‌شوند. شهید علی‌محمد قربانی یکی از مبارزان پیروز این عرصه است که پس از دوران دفاع مقدس، با ورود به عرصه مدیریتی کشور، ذره‌ای از باورهایش فاصله نگرفت و نشان داد می‌توان با وجود دسترسی‌های نامحدود به اموال عمومی در مسندی مانند بانک، بیت‌المال را برای خود مردم هزینه کرد و با پاک‌دستی و روحیه انقلابی‌گری در هر نقطه‌ای که ایستاده، آنجا را مرکز عالم بداند و برای دفاع از انقلاب اسلامی سرباز تربیت کند. برآیند مجموعه خاطرات تدوین‌شده در این کتاب، تصویری است از مردی است که به جهان‌بینی توحیدی رسیده و سبک زندگی‌اش را با چارچوب‌های اسلام انقلابی تنظیم کرده است.

کتاب روایت زندگی و خاطرات شهیدحاج‌اکبر شیرازی فرمانده یگان دریایی لشگر 17 علی بن ابی‌طالب (ع) می‌باشد. طلبه‌ای که در دوجین مسئولیت‌های نظامی‌اش خوش درخشید. کمیته انقلاب‌اسلامی دهبید استان فارس را پایه گذاشت. فرماندهی گردان تبوک در عملیات بیت‌‏المقدس را بر عهده داشت؛ مسئول آموزش پادگان 21 حمزه تهران و پادگان شهدای خیبر قم بود و اوج درخشش این طلبه در عملیات کربلای 4 با شهادتش رقم خورد. این روایات ناب، بخشی از زندگی جهادی حاج‌اکبر شیرازی می‌باشد.

کتاب «تحصیل‌کرده»، خاطرات الهام‌بخش درباره قدرت آموزش و تغییر است. این کتاب داستان زندگی دختری را روایت می‌کند که در یک خانواده افراطی و منزوی در ایالت آیداهو، بدون تحصیلات رسمی بزرگ می‌شود اما با اراده‌ای قوی و اشتیاق به یادگیری، خود را از دنیای محدودش جدا کرده و به دانشگاه کمبریج راه می‌یابد.
تارا وستوور در خانواده‌ای به دنیا آمد که به دور از تمدن شهر، در کوه‌های آیداهو زندگی می‌کردند. خانواده او آنقدر از جامعه دور بودند که هیچ‌کس نبود تا از تحصیل فرزندان این خانواده اطمینان حاصل کند. زمانی‌که یکی از برادرهای تارا موفق شد به دانشگاه راه یابد، او نیز تصمیم گرفت نوعی جدید از زندگی را امتحان کند. تلاش تارا برای کسب دانش، او را دگرگون کرد و باعث شد که این دختر پس از طی مسافت‌هایی طولانی، حضور در دانشگاه‌های هاروارد و کمبریج را تجربه کند. این کتاب شرحی جذاب و هنرمندانه از تلاش یک انسان برای ساخت خویشتنی نو برای خود است.