نثر ادبی و خاطره

کتاب حاضر درباره راه‌پیمایی روز اربعین، به طرف «کربلا»ست. نویسنده از کیفیت سفر می‌گوید؛ از مردمی که از «نجف» تا کربلا را طی می‎کنند، از موکب‌هایی (اقامتگاه) که در طول این مسیر ساخته شده است، از مناجات و دعاهای مردم، از ملیت‌های مختلفی که در میان جمعیت هستند و از سبکروحی و آرامش معنویِ همراه بودنِ با این رودخانه زلال انسانی. کتاب بخش‌های مختلفی دارد و در بخشی به نام «به صحرا شدم... »، آمده است: «در یک کلام، راه‌پیمایی اربعین، بازار گرم و پر داد و ستد عاشقی است. اینجا مهمان و میزبان، هر دو عاشق‌اند.»

«توفیق» نشریه‌ای فکاهی و طنز است که در مدت نیم قرن، از سال ۱۳۰۲ تا ۱۳۵۰ خورشیدی، به صورت هفته‌نامه و ماهنامه منتشر شده است. این کتاب مروری است بر شماره ۳۷ مجله توفیق، از سال ۱۳۴۶ که با عنوان‌های «زبان»، «حق تقدم»، «هیولا» و... ارائه شده است. در مطالب این کتاب با نگاهی انتقادی، اوضاع اجتماعی آن سال، مانند گرانی و بیکاری، بی‌عدالتی، فقر، نبود مساوات و... بیان شده است.

«یادداشت طنز ژورنالیستی از پیشینه چندان دور و درازی برخوردار نیست و سابقه حیات آن نزدیک به ظهور پدیده روزنامه‌نگاری در ایران است. همچنین یادداشت‌های طنز قالب مناسبی است برای بعضی از افکار یا موضوعاتی که شاید در قالب‌های دیگر موثر یا قابل طرح نباشد. این کتاب گزیده‌ای از بیست یادداشت طنز است که در نشریات گوناگون اعم از روزنامه، هفته‌نامه و ماهنامه در طول سال گذشته چاپ و منتشر شده است.»

شهید «حمیدرضا مدنی قمصری»، متولد سال ۱۳۴۲، در سال ۱۳۵۸ به عضویت بسیج درآمد و با آغاز جنگ، عازم جبهه‌ها شد و تا سال‌های آخر جنگ در آن‌جا ماند. او پس از جنگ، با بدنی مجروح و مسموم به خانه بازگشت و در مهر ۱۳۷۱ به شهادت رسید. کتاب حاضر زندگی این جانباز ۷۵ درصد را شرح می‌دهد. سپس خاطرات او از زبان همسر و یکی از دوستانش روایت می‌شود. در پایان، خاطرات روزنگار او و وقایع اعزام به جبهه تا پایان مأموریت و چگونگی شهادتش، با استفاده از تصاویر بازگو شده است.

این کتاب زندگی و خاطرات پانزده نفر از شهیدان مدافع حرم، اعم از ایرانی، افغانستانی و پاکستانی است. نویسنده سعی کرده است با نقل خاطراتی ساده و روان، روایت‌گر منش و سیره شهیدانی باشد که با وجود روزمرگی و غفلت‌های زندگی مادی امروزی، مسیر تکامل و قرب‌ الی‌الله را طی کرده‌اند. شهید «جواد اکبری»، «سجاد روشنایی»، «مهدی حسینی»، «ابراهیم رضایی» و «سید‌مصطفی موسوی» از جمله این شهیدان هستند.

کتاب حاضر متن‌هایی است که نویسنده خطاب به دخترش نوشته است. او درباره آفرینش، خُلق تنگ، نوروز، تولد مسیح، گنج‌های تو کجاست؟ ، صبر، نماز، روزه و... می‌گوید. او علت خُلق تنگ را گذر نکردن به کوی دوست می‌داند و گنج‌های هر کسی را مهربانی و عشق و بخشندگی. نویسنده درباره نماز می‌گوید: «گفت و شنودی پر رمز و راز میان آفریده و آفریدگار.» و درباره روزه: «پرهیز کردن از هر آنچه آدمی را شایسته نیست و این روزه را همه عمر باید گرفت.»

لطیفه‌های این کتاب از «امثال و حکم» «دهخدا» انتخاب شده است و هر یک ضرب‌المثلی را در خود دارد. «چاه نان»، «خریدار هیچ»، «طناب ارزن»، «خط ناخوش»، بمیر و بدم» و «خیاط در کوزه افتاد» نام بعضی از این لطیفه‌هاست. لطیفه «خریدار هیچ»، درباره مرد گرسنه‌ای است که شیطان برایش غذا می‌آورد و از او می‎خواهد که ایمانش را در مقابل غذا به او بفروشد. لطیفه «بمیر و بدم» درباره شاگرد آهنگری است که استاد، دمیدن در آتش را به عهده او می‌گذارد؛ اما بعد از مدتی پسر از دمیدن خسته می‌شود.

«آنچه برای نوجوانان و جوانان این زمان ضروری به نظر می‌رسد، آشنایی با افکار ، ایده‌ها، رشادت‌ها و نیز شیوه و سبک زندگی شهیدان است.» این کتاب حاوی چکیده مقالات دانش‌آموزان دبیرستان دوره اول «شاهد معرفت» در طرح سرگذشت‌پژوهی (شهید‌پژوهی، ایثارپژوهی) است. نگاهی به زندگی، وصیت‌نامه و ویژگی‌های اخلاقی شهیدان «محمدرضا ایزدی»، «حسین توفیقی»، «ناصر کاظمی»، «احمد متوسلیان»، «حسن باقری»، «علی صیاد شیرازی» و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه از اهداف کتاب است.

کتاب حاضر شامل دو بخش می‌شود. بخش نخست که زندگی‌نامه شهدای منا بوده، با تکیه بر اسناد و روایات مستند خانواده‌های این شهدا نوشته شده است. بخش دوم درباره شهدای جنگ تحمیلی و مدافع حرم است. این بخش را دانش‌آموزان نوشته‌اند که حاوی چکیده مقالاتی درباره شهیدان است. همچنین در این بخش علاوه‌بر ذکر چکیده مقاله، تصویر هر شهید و خلاصه‌ای از زندگی‌نامه آن‌ها آورده شده است.

این کتاب دربردارنده خاطرات تعدادی از شهدای جنگ ایران و عراق بوده و موضوع آن «خودسازی» است. این خاطرات شامل مراحل خودسازی از جمله مشارطه (شرط کردن با خود برای انجام ندادن گناه)، مراقبه، محاسبه، معاتبه و معاقبه (مجازات خود برای نرفتن به سمت گناه) است. در هر خاطره، نام شهید ذکر شده و محل و سال تولد، محل و سال شهادت و مزار وی معرفی می‌شود. سپس متن خاطره نقل شده و منبع ارائه آن بیان می‌شود. در پایان هر خاطره نیز دستورالعمل‌های مختلف خودسازی از نگاه بزرگان دین و ائمه معصومین (ع) ارائه شده است.