اخلاق اسلامی

تمثیل، یعنی درک نطق اشیا. همه اشیا ناطق‌اند. همه ‌چیز، پیامی دارد. اساس تمثیل این است که انسان سخن و پیام اشیا را درک کند. جلد دوم کتاب «تمثیلات» به موضوع سیروسلوک و تربیت نفس از قبیل رشد و شکوفایی انسان و شیطان‌شناسی، نقش تربیتی مصائب و مشکلات، توسل، زیارت و محبت اهل‌بیت (ع)، و...، می‌پردازد. آرزوها و تعلقات، عبادت و بندگی، مراقبه، همنشین و...، از مباحثی هستند که در این کتاب زیر عنوان‌های یاد‌شده مطرح شده‌اند.

کتاب «تمثیلات»، گزیده‌ای از 50سال سخنرانی مرحوم «آیت‌الله محی‌الدین حائری شیرازی» است که او در آن‌ها با استفاده از روش خاصی به مخاطب عام درس اخلاق داده است. از نظر شیرازی، تمثیل آن است که مفاهیمی را که جزو معقولات به‌شمار می‌آید، یعنی با حواس پنچ‌گانه درک نمی‌شود، قابل فهم و درک می‌کند. این کتاب که جلد نخست از مجموعه‌ی «حکمت ناب» است به موضوع «فضایل و رذائل اخلاقی»، و «گناه‌شناسی و دنیاشناسی» از منظر اخلاقی می‌پردازد و مباحثی چون «ظرفیت و سعه‌ی وجودی»، «عفو و گذشت»، «یأس و رجا»، «احترام به عالِم»، «انفاق و احسان»، «غضب»، «سوء‌ظن»، «عجله و شتاب»، و «امتحانات الهی» را دربرمی‌گیرد.

این کتاب با موضوع «امام‌محوری» و با قلمی طنزآمیز، جلد دوم از مجموعه‌ی «محور مقدس» است، که به بررسی جریان‌های دینی و شبهات اعتقادی و معرفی دین می‌پردازد. نویسنده در این کتاب به ما نشان می‌دهد که جریان‌های اخلاق‌محور و احکام‌محور هیچ‌کدام در معنای حقیقی خود نیستند، بلکه تنها مدعی این مفاهیم هستند. از سویی دیگر او بیان می‌کند که کسانی که مفهوم امام‌محور را باور دارند باید اطاعت از امام را واجب بدانند و اخلاق‌مدار و احکام‌مدار باشند.

پیامبر (ص) همواره هوای کودکان را داشت. همیشه به مردم سفارش آنان را می‌کرد و گاهی خودش با آنان همبازی می‌شد. کودکان را بسیار دوست داشت و همه را به مهربانی با آنان سفارش می‌کرد. این کتاب حاوی 10داستان کوتاه با عنوان‌های «بهترین روز دنیا»، «بابای دخترها»، «درخت خرما»، و... است که 10جلوه از مهربانی‌های پیامبر (ص) با کودکان را به نمایش گذاشته است؛ صحنه‌های واقعی از زندگانی ایشان که برای همه انسان‌های روی زمین، الگویی نیکو و قابل پیروی است.

کتاب پیش‌ِرو شامل 16داستان کوتاه با عنوان‌های «قدر نان را بدان»، «بالش را به او داد»، «از ما نیست»، «خودم می‌آورم»، «دستش را بوسید»، و... است که خاطراتی را از زبانِ دست پیامبر (ص) بیان می‌کند. خاطراتی که نشان از صفات نیکوی پروردگار و اخلاق خوب و خداپسندانه آن حضرت دارد. کودک با مطالعه هر داستان، هم با اخلاق نیکو خوگرفته و هم با شیوه زندگی پیامبر اسلام (ص)، آشنا می‌شود.

مجموعه‌ «طعم شیرین خدا» با تکیه بر آیات قرآن مجید و احادیث اهل‌بیت (ع)، خدا را معرفی می‌کند و از معرفی خدا به معرفی ابعاد مختلف دین می‌رسد. کتاب اول از این مجموعه، به موضوع بزرگ دیدن خدا می‌پردازد. نویسنده در این کتاب می‌گوید که اگر ما به‌وجود خدا اعتقاد داشته باشیم اما به بزرگی‌اش ایمان نیاوریم آن اعتقاد نمی‌تواند تأثیر زیادی در زندگیمان بگذارد. نویسنده در این کتاب، راه‌هایی را معرفی می‌کند که به کمک آن‌ها می‌توانیم بزرگی خدا را درک کنیم.

مجموعه «طعم شیرین خدا» با تکیه بر آیات قرآن مجید و احادیث اهل‌بیت (ع)، خدا را معرفی می‌کند و از معرفی خدا به معرفی ابعاد مختلف دین می‌رسد. کتاب دوم این مجموعه درباره دو موضوع مهم صحبت می‌کند: یکی همراهی خدا با بنده‌هایی که دوست دارند از زمین به آسمان سفر کنند و اینکه بندگان خدا چگونه می‌توانند خدا را بزرگ ببینند و یکی هم درباره مهربانی عمومی خدا که به همه بندگانش می‌رسد. توجه ویژه نویسنده در این کتاب به «مناجات‌المریدینِ» امام سجاد (ع)، بوده است.

خداشناسی و خداباوری از اولین گام‌های بندگی است. این کتاب در ادامه چهار جلد دیگر از مجموعه «طعم شیرین خدا»، با موضوع «شکرگزاری» فراهم شده است. این کتاب به اهمیت شکر‌گزاری با تبیین آیات و روایات به‌ویژه صحیفه‌سجادیه پرداخته است، و بیان می‌کند که برای شکر‌گزاری باید نعمت‌های الهی را یادآور شد. در این کتاب، راه‌های یادآوری همیشگی نعمت‌های خدا هم، بیان شده است.

این کتاب در ادامه پنج جلد دیگر از مجموعه «طعم شیرین خدا»، با موضوع «شکرگزاری» فراهم شده است. در این کتاب با تفهیم مضمون حدیث امام سجاد (ع) در مورد حمد و سپاس خداوند متعال مفهوم شکرگزاری به مخاطبان آموزش داده می‌شود. همچنین به موضوع مهم راه‌های شکر و توجه به «نعمت و شناخت آن» و «شکر زبانی»، پرداخته می‌شود.

دقت و تأمل در داستان‌های قرآن گویای این حقیقت است که خداوند متعال در قالب این حکایت‌ها از هیچ نکته‌ای برای تربیت و پالایش روحی انسان فروگذاری نکرده است. در این کتاب با نگاهی نو به داستان‌های قرآن، اصول و روش‌های تربیتی مطرح در هر یک از داستان‌ها با محوریت خدامحوری، معادباوری، تفکر، کرامت و شرافت انسانی، اعتدال‌گرایی، تأمین صحیح نیازها، تکریم شخصیت، عبرت‌آموزی و... معرفی می‌شود.