نظام‌های آموزشی

تربیت معلم و دستیابی به ارزش‌های والای انسانی و راهبری و راهنمایی با رویکرد دینی در نظام تعلیم و تربیت از طریق مدرسه مطلوب امکان‌پذیر است. اینکه مدرسه مطلوب چگونه شکل می‌گیرد؟ مبانی آن چیست؟ شاخصه‌ها و ویژگی‌های مدرسه مطلوب چه مواردی است؟ و اهداف و برنامه‌های آن به چه سمت و سویی می‌رود؟ از جمله سؤالاتی است که کتاب «مدرسه مطلوب: مبانی، شاخصه‌ها، اصول و روش‌ها» قصد دارد به آن بپردازد.

در کتاب حاضر تلاش شده است تا در 6 فصل نوآوری‌های برنامه درسی در عمل مورد پژوهش قرار گیرد. فصل اول به مفاهیم و رویکردهای برنامه‌درسی آموزش‌عالی پرداخته است. در فصل دوم مفهوم تغییرات آموزشی در آموزش‌عالی مورد تبیین قرار گرفته است. فصل سوم به تغییر و نوآوری در برنامه‌درسی می پردازد. در فصل‌های چهارم تا ششم مدل‌های پذیرش نوآوری در سازمان‌ها و مؤسسات غیرآموزشی، در آموزش و برنامه‌درسی و در برنامه‌درسی نظام آموزش عالی مورد بحث قرار گرفته است.

این کتاب پژوهشی درباره علل تأسیس و گسترش مدارس جدید در عصر قاجار و همچنین معرفی بانیان و پیشروان آن‌هاست که در شش فصل سامان یافته است. در فصل اول نگارنده دگرگونی‌های اجتماعی و فرهنگی ایران و غرب در روزگار قاجار را شرح می‌دهد؛ در فصل دوم شیوه آموزش عمومی در دوره قاجار را تشریح می‌کند؛ در فصل سوم زمینه‌های فکری تحول نظام آموزشی و پیدایش مدارس جدید مطرح می‌‌شود؛ در فصل چهارم نقش و تأثیر انقلاب مشروطیت در گسترش مدارس جدید بررسی می‌شود؛ فصل پنجم به معرفی مدارس جدید در ایالات و ولایات و شهرهای مختلف در دوره قاجاریه اختصاص می‌یابد و در فصل ششم نتایج اجتماعی، سیاسی و آموزشی گسترش مدارس جدید در دوره قاجار نقد و ارزیابی می‌شود.

در حیطه آموزش‌وپرورش، مقایسه یا تطبیق می‌تواند بین رویدادهای آموزشی داخل یک نظام آموزش‌وپرورش صورت گیرد یا در سطح وسیع‌تری ویژگی‌های گوناگون یک نظام تربیتی با نظام‌های تربیتی کشورهای دیگر مقایسه شود. در این کتاب، نظام آموزشی کشورهای انگلستان، ایران، ژاپن، کره جنوبی، فنلاند، و سنگاپور، بررسی و با یکدیگر مقایسه می‌شود.

با توجه به رشد فزاینده نقش مدیریت در فرآیند آموزش، امروزه حیاتی بودن مدیریت آموزشی برای هر نظام آموزشی بدیهی به نظر می‌رسد، از این‌رو در این کتاب، اصول و مبانی مدیریت آموزشی با بررسی مفاهیم مدیریت آموزشی؛ رهبری آموزشی؛ نظارت آموزشی؛ سازمان آموزشی؛ مدیریت برنامه آموزشی؛ مدیریت دانش‌آموزان و مدیریت کارکنان آموزشی؛ مدیریت امکانات آموزشی؛ مدیریت مالی آموزشی؛ روابط‌عمومی آموزشی؛ مدیریت اداره آموزشی و سیستم مدیریت اطلاعات، بیان می‌شود.

ارزشیابی یکی از اهرم‌های اصلاح و بهبود موقعیت‌های یادگیری و نظام آموزشی محسوب می‌شود. کتاب حاضر به دو موضوع کلی پرداخته است: آسیب‌شناسی اشاعۀ ارزشیابی کیفی توصیفی در نظام آموزشی ایران؛ چارچوب مفهومی ارزشیابی کیفی توصیفی. نویسنده کوشیده است الگوی نظری ارزشیابی کیفی توصیفی را به زبانی بسیار ساده تشریح کند. در انتها نیز راهبردی برای حضور واقعی ارزشیابی کیفی توصیفی در تجربۀ تدریس و یادگیری دانش‌آموزان (تدریس آمیخته با ارزشیابی) ارائه کرده است.

ماهیت ارزشیابی کیفی توصیفی در توجه و تمرکز آن بر فرایند یاددهی و یادگیری و بهبود آن است. در این کتاب، کاربرد ارزشیابی کیفی توصیفی در کلاس، با نگاهی نو بررسی شده و حاصل کار مدلی برای تلفیق یاددهی یادگیری با ارزشیابی است. الگوی مفهومی ارزشیابی کیفی توصیفی، و اصولی برای تدوین طرح‌وارۀ عمل یاددهی یادگیری آمیخته با ارزشیابی، محتوای کتاب را شکل می‌دهند.

مؤلف کتاب بر این باور است که تبدیل بچه‌های دو ساله و لوس ژاپنی به بچه‌های شش ساله مطیع و در عین حال متکی به خود و برخوردار از روح همکاری، شعبده‌ای است که مربیان پیش از دبستان به کار می‌برند. کودکان در این دوره زندگی گروهی را می‌آموزند و یاد می‌گیرند که خواسته‌های فردی خود را نسبت به گروه در مرتبه دوم قرار دهند. او می‌کوشد با بررسی برنامه‌ها و فعالیت‌های پیش دبستان در کشور ژاپن راز و رمز این اتفاق را آشکار سازد.

خلاقیت کلید اصلی رشد و توسعه محسوب می‌شود. در این کتاب، خلاقیت از منظر نظام‌های آموزش و پرورش سه‌ کشور ایران، ژاپن و استرالیا بررسی شده‌است. در استرالیا خلاقیت هدف اصلی نظام آموزشی و در ژاپن بستر فعالیت‌های آموزشی است. سطوح، استاندارهای آموزشی، اهداف و برنامه‌های درسی و نظرات معلمان در خصوص خلاقیت در کلاس، جایگاه معلم و اهمیت مهارت‌آموزی در نظام آموزشی، وضعیت کلاس‌ها و اهداف آموزشی و پرورشی این کشورها در کتاب مطرح شده و در انتها نظام آموزشی ایران و جایگاه خلاقیت در آن نقد شده‌است.

دولت ژاپن بیشترین سهم از تولید ناخالص ملی خود را صرف دوره‌های آموزشی پیش از دانشگاه، به ویژه دوره‌های پیش از دبستان و ابتدایی، کرده است. در این کتاب با نگرشی علمی، به این موضوع و دلیل آن، پرداخته شده و با تحلیل چگونگی شکل‌گیری زمینه‌های ابتدایی نظام آموزشی ژاپن، روح حاکم بر آن حرکت ملی تبیین شده‌است. در این مسیر، پیشینۀ نظام آموزشی این کشور و تجربه‌های مدرسه‌های پیش دبستانی بیان شده‌اند و چگونگی برخورد مدرسه، خانواده و جامعه با کودکان تحلیل شده‌است.