توانبخشی

کودکانی که دچار ضعف در هماهنگی بدنی هستند، اما در ظاهر رشد طبیعی دارند، نیازمند شناسایی و تقویت هستند. کتاب حاضر شامل پیشنهادهایی کاربردی است و برای والدین، معلمان و درمانگران کودکانی که دچار تأخیر رشد در حوزۀ رشد مهارت‌های حرکتی هستند و این افراد به آ‌ن‌ها خدمات مراقبتی یا آموزشی می‌دهند مفید است. آگاهی از ماهیت مهارت‌های حرکتی، یعنی رشد و تکامل آن‌ها، دریافت کمک‌های تخصصی و اصول کلی مداخله، و نیز راهبردهای درمانی کاربردی و فعالیت‌های مؤثر در خانه و مدرسه از جمله عنوان‌های کتاب هستند.

متخصصان به بسیاری از مشکلات افراد کم‌توان جسمی کمتر توجه می‌کنند. نویسندۀ کتاب حاضر که دچار فلج مغزی بوده، پیامش را در این کتاب برای امثال خود انتشار داده است. البته تمرکز اصلی او روی کودکان و بزرگ‌سالانی است که ضریب هوشی متوسط و بالاتر دارند و نیز به کم‌توانی‌های دیگر از جمله کم‌توانی ذهنی و آسیب‌های شنوایی و بینایی نمی‌پردازد. کتاب با برشمردن «چالش‌های پیش‌روی فرد کم‌توان، والدین و متخصصان توان‌بخشی» آغاز می‌شود. سپس با ارائۀ راه‌هایی نشان می‌دهد که زندگی فرد کم‌توان نیز می‌تواند آسان شود و او می‌تواند به نیروی کار تبدیل شود.

درصدی از افراد هر جامعه‌ای کودکان با نیازهای ویژه هستند که مسئلۀ اصلی آ‌ن‌ها در جامعه، نه کمبود امکانات و تسهیلات، بلکه نگاه و نگرش منفی و ترحم‌آمیز دیگر افراد جامعه است. این کتاب به طور مفصل و دقیق افراد با نیازهای ویژه را در یازده گروه معرفی می‌کند؛ از جمله: کم‌توانی ذهنی، تیزهوشی، ناتوانی‌های یادگیری، نارسایی توجه-فزون‌کنشی و اختلال‌های هیجانی رفتاری. محورهای اصلی آموزشی، توان‌بخشی، روان‌شناختی و پزشکی هر گروه، بررسی آخرین دستاوردهای پژوهشی و منابع موجود دنیا بحث می‌شود.

کسانی که با افراد دچار مشکلات شدید ارتباطی کار می‌کنند و حتی مراقبان، گاهی نمی‌دانند چگونه ارتباط ثمربخشی با این افراد برقرار کنند. کتاب حاضر می‌کوشد به همۀ کسانی که با این افراد سر و کار دارند کمک کند. در این کتاب، چارچوبی برای درک علت انجام یک فعالیت مطرح می‌شود و نیز ایده‌های متفاوتی که می‌توان آن‌ها را عملی کرد. ابزارهایی سنجشی نیز معرفی شده اند که کار با آن‌ها آسان و امکان‌پذیر است. در بخش اول کتاب نظریه‌هایی از فعالیت‌های متمرکز بر حواس و برنامه‌های اجرای آن‌ها آمده‌است. ایده‌هایی برای فعالیت‌هایی مثل تهیۀ نوشیدنی‌ها، خوردنی‌ها، مراقبت شخصی و خانه‌داری، و کارهای هنری دست‌ساز نیز از جمله مباحث کتاب هستند.

یکی از مشکلات مهم خانواده‌های دارای کودکان طیف اتیسم، دغدغۀ مسائلی چون آیندۀ شغلی و استقلال حرفه‌ای آ‌ن‌هاست. نویسندۀ این کتاب کوشیده است مخاطب را با مقولۀ توان‌بخشی حرفه‌ای بیشتر آشنا کند تا این نوجوانان در محیط حرفه‌ای مهارت‌های اجتماعی را در تعامل با دیگران داشته‌باشند و نیز ارتباط آ‌ن‌ها با محیط بهتر شود. معرفی اختلال طیف اتیسم، توان‌بخشی حرفه‌ای و فعالیت‌های لازم برای این توان‌بخشی، محتوای کتاب را تشکیل می‌دهد.

کار مربی و درمانگر اوتیسم کمک به ارتقای مهارت‌های کودکان مبتلاست تا کمتر رنج و ناکامی را تجربه کنند. در این کتاب، در دو فصل، به مسائل و اختلال‌های طیف اوتیسم و پژوهش‌های مرتبط نگاهی شده‌است. سپس در فصل سوم، شانزده تمرین در شکل یک برنامۀ هنر درمانی، با هدف کاهش و بهبود علائم مشترک این کودکان، عرضه شده‌اند. تمرین‌ها کاربردی هستند و به عنوان نمونه در اختیار خانواده‌ها کودکان مبتلا و مربیان و درمانگران قرار گرفته‌اند.

درمان کودکان طیف اتیسم و توان‌بخشی به ‌آنان اهمیت بسیاری دارد و همواره روش‌های جدیدی برای آن پیشنهاد می‌شوند. در این کتاب، برنامه‌هایی برای آشنایی با نحوۀ آموزش کودکان مبتلا عرضه‌شده‌اند. مبانی برنامه‌‌ریزی آموزشی کودکان دچار اتیسم در شش فصل عبارت‌اند از: «اطلاعات کلی در زمینۀ شرطی‌سازی و پاداش‌دهی و سرنخ‌ها، برنامه‌های مربوط به توجه و تمرکز و تقلید و تطابق، آموزش مهارت‌های خودیاری، مهارت‌های گفتاری وروش‌های ایجاد صوت در کودکان مبتلا، مهارت‌های شناختی، و برنامه‌های مرتبط با مهارت‌های حرکتی درشت و ظریف.

سلول‌های مغز، برخلاف بیشتر سلول‌های بدن، پس از تخریب نمی‌توانند دوباره تولید شوند. اما مغز می‌تواند با بازیابی خود، عملکرد از دست‌رفته‌اش را دوباره پیدا کند. برنامه‌های بازتوانی با شکل‌دادن راه‌های جایگزین، اثرات زیانبار آسیب مغزی را به حداقل می‌رسانند. کتاب حاضر شامل مجموعه‌ای از تمرین‌های ارتقادهندۀ مغز است که به اعتبار قابل قبول دست یافته‌اند. در واقع، تمرین‌‌ها حاصل تجربۀ کار فردی یا گروهی با افرادی است که دچار آسیب مغزی شده، اما به زندگی بازگشته‌اند. مطالب در سه بخش تنظیم شده‌اند: جزوه‌های حاوی مطالبی دربارۀ جوانب آسیب مغزی؛ تلفیقی از تمرین‌های شناختی برای انگیزه بخشیدن، یاری رساندن و راهکار دادن به افراد دچار اختلالات شناختی ؛ تمرین‌های ارتقای سازگاری هیجانی، بینش، پذیرش و رشد.

این کتاب راهنمای عملی است که در آن فعالیت‌هایی با تعیین خطوط مداخله در خانه و مراکز آموزشی برای کمک به کودکان دارای اختلال پردازش حسی اتیسم ارائه می‌شود. فعالیت‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده است تا کاردرمانگران بتوانند نقاط ضعف کودکان را در حوزه‌های لمسی، بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی، حرکتی و نیز در تعمیم‌دهی مسائل پوشش دهند و برای انجام مهارت‌های بعدی آماده شوند.