قاجاریان

هرات یکی از سرزمین‌هایی است که در دورۀ قاجار از ایران جدا شد. این کتاب پژوهشی در ابتدا نگاهی اجمالی به اوضاع ایران در عصر قاجار دارد. سپس شرحی کامل از وضعیت تاریخی و فرهنگی شهر هرات در دوره‌های گوناگون و در نهایت جدایی آن از ایران داده‌است. مطالب با جغرافیای تاریخی هرات آغاز می‌شود. افغانستان از مرگ نادر تا آقامحمدخان، خراسان و هرات مقارن ظهور آقا محمدخان، موقعیت استعماری انگلیس در منطقه، و هرات در دوره‌های فتحعلی شاه، محمدشاه و ناصرالدین شاه از جملۀ مباحث هستند.

آلکس بارنز یکی از مأموران عالی‌رتبۀ کمپانی هند شرقی است که در سال‌های 1831 تا 1833 میلادی به ایران و اطراف آن سفر کرده و سفرنامه‌ای سه‌جلدی در این‌باره نوشته‌است. کتاب حاضر ترجمۀ یکی از آن سفرنامه‌هاست که به نواحی ایران مربوط است. این سفرها به منظور شناسایی بیشتر مسیر و به‌دست‌آوردن اطلاعات دقیق‌تر دربارۀ ساختار حکومتی ایران و شخصیت‌های مؤثر کشور بوده‌است. بخش‌های کتاب به مسافرت در صحرای ترکمان‌ها، خراسان، ترکمانان حوالی دریای خزر و پایان مسافرت در ایران مربوط است.

موقعیت اقتصادی، استراتژیک و سیاسی خلیج فارس آن را به منطقه‌ای حساس تبدیل کرده‌است. با روی کار آمدن ناصرالدین شاه، این منطقه به عنوان آبراهی مهم مورد‌توجه قدرت‌های جهانی قرار گرفت و تحولات مهمی در آن به وقوع پیوست. اثر حاضر با استناد به کتاب‌های داخلی و خارجی، روزنامه‌ها، و اسناد و مقالات در صدد است تلاش‌های ناصرالدین شاه را به منظور تثبیت قدرت حکومت مرکزی برای اعمال حاکمیت بر بندرهای جنوب تبیین کند و به شرح چگونگی مقابلۀ او با قدرت‌های محلی و جهانی در منطقه بپردازد.

کتاب حاضر در پنج فصل مروری کوتاه بر اوضاع سیاسی ایران در عصر قاجار از اصل و نسب قاجارها تا فرجام حکومت آن‌ها دارد. فصل دوم اوضاع اداری و اقتصادی را از انتخاب تهران به‌عنوان دارالخلافه تا درآمدهای حکومتی را بررسی می‌کند. فصل سوم به اوضاع اجتماعی و آداب و رسوم مردم از زندگی شهرنشینی، ایلات و عشایر، سرگرمی شاهان قاجار، سرگرمی مردم در قهوه‌خانه‌ها پرداخته و در فصل چهارم به معرفی فرهنگ و هنر این دوره مانند مکتب خانه‌ها، ادبیات و شعر این دوره، زنان شاعر، اولین روزنامه در ایران، معماری کاخ گلستان و معرفی هنرمندانی چون کمال الملک، صنیع الملک می‌پردازد. در آخرین فصل شخصیت های تاثیرگذار این عصر مانند امیرکبیر، قائم مقام فراهانی و ... با تصاویر مربوط به آن‌ها معرفی شده است.