قصیده

«میرزا محمدعلی سدهی اصفهانی» با تخلص «سروش» و لقب «شمس‌الشعراء» (1813 – 1868م) ملک‌الشعرای دربار قاجاری بود که از شاعران دوره بازگشت ادبی ایران شمرده می‌شود. بیش از همه، در قصیده‌سرایی به سبک حافظ و سعدی و دیگر شاعران سبک عراقی توانا بوده ‌است. آنچه در این کتاب شرح و تحلیل شده، قصایدی است که در «شمس‌المناقب سروش»، در مدح حضرت رسول (ص) و اهل‌بیت اطهار (ع)، سروده شده است. این شرح با رویکردی ادبی و روایی تبیین شده است و در شرح ابیات، علاوه بر توضیح دشواری‌ها، سعی بر آن بوده که منشأ دینی تفکر شاعر نیز شناسایی شود تا معلوم گردد کدام مضمون ساخته خود سروش بوده و کدام مضمون از مأثورات و روایات به شعر راه یافته است.

کتاب حاضر مجموعه‌ای از قصیده‌واره و غزل‌قصیده است. شاعر این قصیده‌واره‌ها را مشق‌هایی از هر رنگ و در هر بحر می‎داند که هرکدام را به کسی پیشکش کرده و هر شعر را حبابی می‎داند که لباس بحر به آن پوشانده است. در قصیده‌واره «باران» آمده است: «باران شبیه آبشار آمد، سرشار آمد، سیل‌وار آمد ــ آمد شبیه سیل، اما سبز، بی‎دلهره، بی‌داردار آمد... . «دماوند»، «فقر»، «برف» و «غریب» نام بعضی از این قصیده‌واره‌هاست و «خلیج»، «آسمان» و «مادر»، نام برخی از غزل‌قصیده‌ها. در غزل‌قصیده‌ مادر، می‎گوید: «این عروس شکسته آیا کیست؟ کیست این زن خدای من! ها! کیست؟ این که آغوش کرده بر من باز، اینکه خوابیده است اینجا کیست؟

پروین اعتصامی بلندآوازه‌ترین شاعر زن ایرانی است. کتاب حاضر در ابتدا مختصری به زندگی این شاعر از تولد، تحصیل، ازدواج و استادانش پرداخته است و سپس قصیده‌های او را آورده است. برای هر قصیده وزن عروضی آن هم ذکر شده‌است.

اندکی پس از آغاز عصر عباسی، ادبیات عربی و مخصوصا شعر عربی در کنار سایر فنون پا به مرحله رشد گذاشت و معانی و اغراضی جدید وارد شعر عربی شد. از شاعران به نام این دوره، ابوتمام طایی است که شاعری ضد ایرانی است. در این اثر، زندگی ابوتمام و اوضاع عصر وی به تفصیل شرح داده شده است. همچنین ترجمه کامل سه قصیده نخست دیوان او، نکات نحوی و بلاغی و مفردات دشوار آنها تحلیل و بررسی شده است.