مثنوی

این کتاب، داستانی براساس یکی از افسانه‌ها و حکایت‌هایی است که مولانا در «مثنوی معنوی» خود آورده است. این داستان درباره مرد جوانی است که به شهری می‌رسد. به قهوه‌خانه می‌رود و آنجا صحبت مردم شهر را درباره خیاط می‌شنود. خیاط بسیار ماهر است اما همیشه از پارچه‌های مشتریان می‌دزدد و مردم به همین دلیل، دلِ خوشی از او ندارند. وقتی که جوان صحبت‌های آنان را می‌شنود، با مردم شرط می‌بندد که... .

«مقالات»، سخنانی است که «شمس تبریزی» در دیدارهایی که با مولانا و یارانش داشته، بیان کرده است. یاران مولانا نیز یا عین عبارات شمس و یا با دخل و تصرفاتی در آن‌ها، گفتار را مکتوب کرده‌اند. نویسنده در این کتاب به‌شیوه داستان‌گویی و با پایبندی به روش مطالعه تطبیقی به کندوکاو مقالات شمس می‌پردازد و یادآوری می‌کند که فهم داستان شمس تنها با خوانش مقالاتش امکان‌پذیر نیست؛ بلکه باید قسمت‌های زیادی از این داستان را در «مثنوی» و «دیوان شمس» جست‌وجو کرد.

این کتاب، داستانی برگرفته از دفتر اول «مثنوی معنوی مولانا» با نام داستان «کنیزک و پادشاه» است. روزی پادشاهی نیرومند که دین و سیاست را یکجا با خود دارد اما هرگز «عشق» را تجربه نکرده ‌است، به شکار می‌رود و هنگام بازگشت در بازار کنیزی را می‌بیند و به او دل می‌بازد و خریداری‌اش می‌کند. وقتی کنیز به کاخ شاه می‌رسد، بیمار می‌شود. شاه پزشکان را از سراسر کشور جمع می‌کند و برای درمان کنیز، پاداشی بزرگ درنظر می‌گیرد. پزشکان، با اطمینان قول درمان می‌دهند و... .

این کتاب در دو بخش تدوین شده است. بخش اول که گزیده مثنوی است و خود شامل چهار قسمت است: «قصه‌ها و داستان‌ها»، «ابیات ناظر به آیه یا آیاتی از قرآن کریم»، «ابیات ناظر بر احادیث و روایات نبوی (ص)»، و «حکمت‌ها». بخش دوم کتاب نیز به شرح ابیات بخش اول، به‌جز حکمت‌ها، اختصاص یافته است. حکمت‌ها بدون شرح آورده شده است.