مهارت‌های مطالعه

در هر کلاسی معمولاً چند دانش‌آموز در امتحانات و آزمون‌ها بهتر عمل می‌کنند. نویسندۀ کتاب حاضر علت موفقیت این افراد را بالابودن سطح تحصیلی نمی‌داند، بلکه آن را اطلاعات و مهارت‌های ویژه‌ای می‌داند که افراد در این زمینه دارند. مخاطب این کتاب با این دانش‌‌ها و مهارت‌ها آشنا می‌شود و می‌آموزد چطور با تأمین سلامت مغز، اصلاح عادت‌های ذهنی و برنامه‌ریزی و رقابت، تمرکز، مطالعۀ صحیح و دوری از عوامل کاهندۀ توان مغز، پیشرفت تحصیلی بهتری داشته‌باشد.

در این کتاب که آن را در 12 فصل می‌خوانید، راهبردهای مختلف مرتبط با مطالعه همچون هدف گذاری، مدیریت زمان، بهبود حافظه، یادداشت برداری، افزایش تمرکز، علامت‌گذاری متن کتاب، سازمان‌دهی و مرور طرح شده‌اند. سه فصل پایانی کتاب به روش های آماده شدن برای آزمون‌ها اختصاص یافته است.

برای اینکه مفهومی آموخته شود، حتماً باید معنا داشته باشد. بنابراین، باید نقص‌های مطالعه را برطرف کرد تا به لذت درس‌خواندن پی برد. کتاب حاضر روش‌های کاربردی مطالعه را شرح می‌دهد. همچنین، به چگونگی نشستن هنگام مطالعه، خواب‌آلودگی، بهترین زمان درس‌خواندن، ویژگی‌های محل مطالعه، لذت بردن از مطالعه، فوت و فن امتحان‌دادن و الفبای بیست گرفتن می‌پردازد.

نویسنده در این کتاب تکنیک‌های مؤثر مطالعۀ مفید، تقویت تمرکز حواس و تقویت حافظه را بیان کرده است. همچنین، انواع روشهای خواندن و مطالعه، تندخوانی، دقیق‌خوانی، خلاصه‌نویسی و ترسیم نقشۀ ذهنی از مطالب یادگرفته شده، عنوان شده است. در هر فصل نخست، روشها با جداول، نمودارها و تصاویر توضیح داده شده‌اند و سپس تمرین‌های عملی گنجانده شده است. این کتاب بر اساس استاندارد مهارت تندخوانی سازمان فنی و حرفه‌ای تدوین شده و برای هنرجویان رشتۀ امور اداری شاخۀ کاردانش مناسب است.

کسب مهارت مطالعه غالباً به عهدۀ دانش‌آموز گذاشته می‌شود و در مدرسه‌ها نیز تدریس نمی‌شود. در کتاب حاضر، مهارت‌های مطالعه به زبان ساده و به صورت خودآموز در سه گام (قبل از مطالعه، در هنگام مطالعه و بعد از مطالعه) به گروه‌های سنی‌دوره‌های اول و دوم متوسطه آموخته می‌شود. این کتاب منبع راهنمای کاربردی برای آموزگاران و معلمان نیز محسوب می‌شود. نویسنده تأکید دارد این کتاب نوعی کتاب کار است و صرف مطالعۀ آن کافی نیست و باید به موارد گفته شده عمل کرد.

برای پیشرفت تحصیلی کتاب‌های زیادی تدوین شده‌اند. این کتاب پنج فصلی در فصل اول شرایط صحیح مطالعه، اعم از روش، اصول و تکنیک سامان‌دهی، و مدیریت زمان و مکان مطالعه رابیان می‌کند. در فصل دوم چیستی برنامه‌ریزی و نحوۀ جمع‌بندی درس‌ها در سه ماه آخر آمده است. مهارت‌های کسب موفقیت‌ تحصیلی و راهکارهای تقویت حافظه در بخش سوم و خلاصه‌نویسی و مرور و تکنیک‌های مربوط در فصل چهارم مطرح شده اند. شیوه‌های تست ‌زدن و پنج کلید ساده در حل انواع تست‌های دشوار نیز محتوای فصل آخر کتاب را تشکیل می‌دهند.

دربارۀ مطالعه و افزایش کیفیت آن مطالب زیادی گفته‌اند. در کتاب حاضر، معنای مطالعه، روش‌ها و مقدمات آن، گام‌ها و نکات اساسی در مطالعه اولین مطالبی هستند که بیان شده‌اند. سپس تکنیک‌های حضور فعال در مطالعه و تمرکز حواس، برنامه‌ریزی، مراحل آمادگی برای امتحان، تکنیک‌های تندخوانی، عوامل تغذیه‌ای مؤثر در مطالعه، انگیزه و راه‌های بالابردن آن، راه‌های تقویت اعتماد به‌نفس و خودباوری مطرح شده‌اند. کتاب شامل تعدادی نمونه جدول برنامۀ درسی برای مطالعۀ روزانۀ دانش‌آموز به تفکیک رشته و پایۀ تحصیلی است.

نویسنده در این کتاب شیوه‌های راه‌اندازی باشگاه کتاب‌خوانی را توضیح داده است. هدف این طرح، ترویج کتاب‌خوانی و جلب مشارکت مردمی در این امر است. این طرح چندین مرحله دارد که عبارت‌اند از: چه کسی یا کسانی می‌توانند باشگاه تشکیل دهند، کجا می‌توان باشگاه تشکیل داد، مراحل شکل‌گیری باشگاه و الزامات باشگاه‌های کتاب‌خوانی، و در هر مرحله مواردی فهرست‌وار ذکر شده‌اند.

در این کتاب، روش‌هایی برای تشویق دانش‌آموزان به کتاب خواندن و شیوه‌های ترویج کتاب‌خوانی مطرح شده است. کارشناسان دلایل متفاوتی برای پایین بودن سطح مطالعه برشمرده‌اند که در این کتاب بررسی میشود؛ از آن جمله میتوان به تک کتابی بودن نظام آموزش و پرورش، بی‌اطلاعی خانواده‌ها از اهمیت کتاب‌خوانی و نقش آن در زندگی فردی و اجتماعی، پرهیز صدا و سیما و رسانه‌ها از تبلیغ در این زمینه و کمبود فعالیت‌های ترویجی اشاره کرد. نویسنده همچنین مواردی چون تنوع در خواندن، تلفیق کتاب‌خوانی و هنر، برگزاری تور کتاب‌گردی، دیدار با نویسندگان و رویدادهای فرهنگی را به عنوان راهکارهایی برای مشکل یاد شده مطرح کرده است.

خوانندگان اهل مطالعه و آنانی که هدفشان کسب دانش است، کتاب «چگونه کتاب بخوانیم» را می‌شناسند. این کتاب 75 سال پیش چاپ شد، اما همچنان با اقبال روبه‌روست و در واقع یکی از «کلاسیک‌های زندۀ جهان» محسوب می‌شود. در این کتاب، تکنیک‌های کاملاً مفیدی برای رده‌بندی موضوعی کتاب‌ها، خوانش هوشمندانۀ متن و ارتباط سازندۀ خواننده با نویسنده ارائه شده‌اند و میان چها سطح «خوانش ابتدایی، اجمالی، تحلیلی و منطقی» و « ادراک، تفکر و یادگیری» تمایز ایجاد شد‌ه‌است.