نقد ادبی

در مجموعه «سی شعر» با زندگی شاعران برجسته ایران آشنا می‌شوید و در هر کتاب زندگینامه، تحلیل اشعار و نحوه خوانش اشعار، ارائه می‌شود. در این کتاب به زندگی «ابوالقاسم فردوسی» و سی پاره برگزیده از او، پرداخته می‌شود.

احمد عزیزی نمونه‌ای شاخص از شاعران تأثیرگذار دینی است. شرح زندگی، فعالیت‌های شاخص، واکاوی شطحیات، بررسی تحلیلی اشعار دینی و تبیین انعکاس حوادث مهم اجتماعی در اشعار عزیزی محتوای این کتاب را شکل داده‌اند.

ادبیات داستانی به عنوان یکی از حوزه‌های خلاقیت بشر، بازتاب افکار، اعتقادات، نگرش‌ها و تجربه‎های بسیاری بوده است. تلخ‎اندیشی را می‌‏توان یکی از این نگرش‌ها به شمار آورد. تفکر تلخ‌اندیشانه ممکن است در هر عصری بسته به اوضاع و احوال تاریخی در تفکر و به تبع آن در آثار ادبی شخص یا اشخاصی وارد شود؛ اما در ادبیات داستان فارسی با موج بی‌سابقه تلخ‌اندیشی در قالب الگوهای نوین داستانی مواجه هستیم که در داستان کوتاه با مجموعه داستان زنده‌به‎گور «صادق هدایت» آغاز می‎شود. در کتاب حاضر، علاوه‌بر تعریف تلخ‎اندیشی و شناسایی زوایای مختلف آن و بررسی و موشکافی مصداق‌های تلخ‌اندیشی در داستان کوتاه، زمینه‎های بروز و ظهور این نگرش نیز بررسی می‎شود.

مطالعۀ عوامل تکوین و خاستگاه رمان، چشم‌اندازی برای سنجش اوضاع کنونی و آیندۀ رمان پیش رو قرار می‌دهد. در این کتاب، ابتدا رمان تعریف و ویژگی‌های آن ذکر شده است. زمینه‌های پیدایش رمان در اروپا و سپس در ایران، و سپس زمینه‌های ادبی پیدایش رمان در ایران بررسی شده‌اند. رمان در اروپا زمانی طولانی را پشت سر گذاشت تا روند تکامل را طی کند، اما رمان ایران، با استفاده از تجربه‌های آن‌ها، زمانی کوتاه‌تر را صرف کرد تا رمان‌نویسان چیره‌دستی به ظهور رسیدند.

هفت اورنگ جامی آکنده از مباحث انسان شناسی و عرفان اسلامی است. مبانی کلیدی انسان شناسی در مکتب عرفان و اصطلاحات مهم دیگر در کتاب حاضر بررسی شده اند. این کتاب جلد اول از مجموعه‌ای دوجلدی است. در این جلد، در فصل اول که کلیات است، اهمیت و ضرورت تألیف کتاب مطرح شده‌است و در فصل دوم زندگی نامه، آثار، تألیفات و مکتب ادبی شاعر آمده‌اند. مبانی کلیدی انسان‌شناسی مثل انسان کامل، محبت و عشق، ولایت و وحدت وجود در فصل سوم مطرح شده‌اند.

خیام نیشابوری حکیم، عارف، سیاستمدار، دانشمند و شاعر خراسانی در نجوم آنقدر سرامد بود که تقویمی به نام جلالی ترتیب داد. البته او به شعر و شاعری‌اش مشهور است. کتاب حاضر یکی از کتاب‌های مجموعۀ چندجلدی «ادبیات ایران، از دیروز تا امروز» است که به شرح زندگی خیام، رمز‌گشایی و شرح رباعیات او، و سپس شرح رباعیات پرداخته‌است. نقاشی‌هایی نیز مطالب را همراهی می‌کنند.

نویسندۀ این کتاب کوشیده است بر اساس ایده‌ها و مفاهیم شعر و نقد ادبی، نه به تفکیک شاعران، روایتی از این موضوع ارائه دهد. بنابراین، ابتدا «روایت معیار» شعر معاصر را نقد و معرفی کرده و سپس با اصلاح روایت رسمی و معیار، روایتی مبتنی بر داده‌ها و شواهد تاریخی و با دیدگاهی منسجم ارائه کرده‌است. در پایان نیز گزارشی تاریخی از شعر معاصر ایران به همراه یک جریان شناسی توصیفی داده است. در این کتاب، شعر معاصر به شعر نو منحصر نشده و انواع قدمایی نیز آمده‌اند. تحولات شعر معاصر پس از انقلاب اسلامی نیز در آن دیده می‌شود.

شاهنامه میراث مشترک همۀ اقوام آریایی است. در کتاب حاضر محتویات شاهنامه و زمینۀ پیدایش آن تحلیل و شرح داده شده‌اند. در ابتدا مراحل شکل‌گیری حماسۀ ملی فردوسی و دیدگاه‌های ادبی او، سپس جایگاه تصویرهای افسانه‌ای، داستان، اندرز، گفتار، تمثیل، چیستان و نیایش در شاهنامه تشریح شده‌اند. نامه‌های منظوم شاهنامه، مدیحه‌سرایی، قطعات حکیمانه و ضرب‌المثل‌ها، و تغزل و تشبیب‌گونه‌ها در شاهنامه از جمله فصل‌های کتاب هستند.

وجه برجستۀ ادبیات دورۀ قاجار، برخلاف آنچه بعضی‌ها نوشته‌اند، در ژانرهای منثور و عامیانه است. در این اثر نویسنده کوشیده است تصویر روشنی از نظام ژانری دورۀ قاجار پیش روی خوانندگان قراردهد. به این ترتیب، فصل‌های این کتاب انواع ژانرها مثل تاریخ، مطبوعات، نمایشی، عامیانه و رساله را در این دوره بررسی کرده است.

این کتاب به زبان امروزی تحریر گشته است. این کتاب با تشریح ابیات و بیان معانی ترکیبات و اصطلاحات شعری با بیانی ساده کلیه زوایا و ابعاد دو منظومه برای مخاطب و خواننده ارائه می‌گردد. کتاب حاضر در هشت فصل تدوین شده است که در فصل‌های دوم و سوم دو منظومه با نثری داستانی و روایتی بیان شده است و در فصل چهارم به بررسی و بیان نوع و نقش دستوری برخی ابیات برگزیده می‌پردازد. فصل پنجم صنایع ادبی موجود در دو منظومه را بررسی می‌کند. فصل‌ ششم لغت نامه و فصل هفتم زندگی نامه شخصیت‌های دو منظومه را معرفی می‌نماید.