علوم اجتماعی

جنبش امل از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین دستاوردهای موسی صدر در لبنان بود؛ حرکتی واجد ابعاد سیاسی، اجتماعی و دینی. کتاب حاضر با استناد به نوشته‌ها و گفته‌های موسی صدر، به تمام ابعاد این جنبش پرداخته‌است: زمینه‌های تاریخی و سیاسی و اجتماعی این جنبش، مؤلفه‌های آن، پشتوانه‌های دینی آن، شیعی یا فرافرقه‌ای‌بودن این حرکت، و چشم‌انداز جنبش از نظر امام صدر.

جنبش‌های سیاسی اسلامی معاصر به بررسی و شناخت علمی نیاز دارند. کتاب پیش رو کوشیده است با روشی علمی و دقیق به شناختی نو از جنبش‌های اسلامی سیاسی معاصر دست یابد. این جنبش‌ها در کتاب الگوسازی شده‌اند و در قالب سه الگوی افراطی (مدل گروه‌های طالبان، القاعده و داعش)، لیبرال (مدل ترکیه) و نهضت‌محور (مدل ایران) بررسی و تحلیل شده‌اند. مطالب این کتاب با توجه به سرفصل‌های آموزشی دانشگاهی تدوین شده‌اند.

این کتاب می‌کوشد از منظر جامعه‌شناسی سیاسی نشان دهد خواستگاه نظم سیاسی مدرن چگونه بر مشارکت مدنی شهروندان زن و مردش استوار شده‌است و سازمان‌های اجتماعی و ارزش‌های فرهنگی حاصل از این جریان چگونه بر عملکرد سیاسی جامعه مؤثر واقع می‌شوند. مبادی توانمندسازی زنان برای مشارکت سیاسی و چگونگی به‌دست‌گیری سیاست‌گذاری و مدیریت تغییر الگوهای سیاسی، فرهنگی و اجتماعی توسط آنان، از جمله مطالب کتاب است.

کتاب حاضر رویکردی نوین را در تبیین فلسفۀ سیاسی آیت‌الله خامنه‌ای در پیش گرفته‌است و ضلع‌های پنجگانۀ آن را در قالب مبادی، مبانی، مسائل و غایات، بررسی می‌کند. در بخش مبادی، بر مباحثی چون مفاهیم اساسی فلسفۀ سیاسی، چارچوب نظری و روش تحقیق متمرکز شده است. در مبانی، مبنای هستی‌شناسی، انسان‌ شناختی و فرجام‌شناختی فلسفۀ سیاسی متفکر تبیین شده و در بخش بعدی، سه مسئلۀ کلان فلسفۀ سیاسی یعنی آیین اجتماع، آیین شهروندی و آیین شهریاری ارائه شده‌است.

قدرت سیاسی در بسیاری از جلوه‌های اجتماع و سیاست اثر فراوان دارد. این کتاب کوشیده است مفهوم کلیدی و بنیادین سیاست یعنی قدرت را از منظر قرآن کریم، به‌عنوان اولین و مهم‌ترین منبع اندیشۀ سیاسی اسلام، بررسی کند. رابطۀ این مفهوم با حیات سیاسی انسان، فهم چیستی و ماهیت آن از دیدگاه قرآن، می‌تواند راهگشای بسیاری مسائل در حوزۀ اندیشۀ سیاسی اسلام باشد. مبانی هستی‌شناختی و انسان‌شناختی خواستگاه قدرت مطلوب، هدف‌ها و کارکردهای قدرت مطلوب و نامطلوب، آسیب‌شناسی نظری و عملی قدرت سیاسی و سازوکارهای اخلاقی، سیاسی و حقوقی قدرت در این اثر بررسی شده‌اند.

ثبات سیاسی در وضعیت موجود جمهوری اسلامی ایران مستلزم فراهم‌آمدن شرایطی هشت‌گانه از «باورها و ارزش‌ها، فرهنگ تعاملی، فقرستیزی و محرومیت زدایی، رشد و رفاه اقتصادی، کارآمدی نظام، مشارکت، رهبری، مشروعیت و عدم مداخلۀ خارجی» در تغییرات سیاسی و اجتماعی ایران است. «مفهوم ثبات سیاسی و دیدگاه‌های مطرح، وضعیت مطلوب ثبات سیاسی در نظام مردم‌سالار دینی، عوامل ثبات سیاسی در محیط داخلی نظام، وضعیت موجود ثبات سیاسی در کشور، راهبردها و راه‌حل‌های ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی» گفتارهای این کتاب هستند.

تاریخ فرهنگی حوزۀ جدیدی از معرفت در حیطۀ علوم اجتماعی و انسانی است که به جنبه‌های پنهان زندگی انسانی توجه می‌کند. کتاب حاضر به مبانی معرفت‌شناسی و روش‌شناسی تاریخ فرهنگی پرداخته‌است. در این کتاب دو نگرش تاریخی و انسان‌شناختی با هم پیوند خورده‌اند و از تاریخ به‌عنوان بستر شناخت الگوهای رفتاری، باورهای ذهنی و امیال و آرزوهای آدمیان سخن گفته‌شده‌است. مفاهیم کتاب در این فصل‌ها دسته‌بندی شده‌اند: بررسی اجمالی تغییر و تحول در مفهوم فرهنگ و تعریف اجمالی آن از دیدگاه دینی؛ چیستی، چرایی و چگونگی شکل‌گیری و گسترش تاریخ فرهنگی؛ روش‌شناسی مطالعات فرهنگی و تاریخ فرهنگی.

این کتاب به نقد و ارزیابی گفتمان‌های سیاسی و اجتماعی مطرح در جمهوری اسلامی ایران از دوم خرداد 76 تا 22 خرداد 88 پرداخته است. نویسنده با تبیین، ارزیابی و مقایسۀ دو گفتمان «اصلاح‌طلبی» و «اصول‌گرایی عدالت‌خواه» کوشیده است دلایل محوری و فرعی هر گفتمان را بازشناسد، و تحلیل و آسیب‌شناسی کند.

کتاب حاضر شامل مجموعه مقاله‌هایی است که در بیستمین سال پیروزی انقلاب اسلامی تدوین و منتشر شدند. مقایسۀ وضعیت امروز آرزوهای ضدانقلاب با بیست سال پیش، استحکام و ریشه‌دارتر شدن جریان انقلاب و اندیشۀ امام خمینی را نشان می‌دهد. مقاله‌ها از سرشناسان حوزۀ خود هستند و در چند دسته ارائه‌شده‌اند: مبانی نظری اندیشۀ انقلاب اسلامی؛ زمینه‌ها و عوامل مؤثر در انقلاب؛ انقلاب اسلامی در نگاه دیگران؛ چالش‌های بیست‌ساله؛ نقد و ارزیابی برخی از دستاوردها؛ نگاهی به آینده.

مفاهیم یکی از ابزارهای مهم در تجزیه و تحلیل سیاسی هستند. چگونگی کاربست مفاهیم یکی از دلایل شکل‌گیری جبهه‌های فرهنگی و سیاسی است. در این کتاب، با گذر از ظواهر و تبلیغات (سطح)، به معنا، مقصود و کارکرد(عمق) توجه شده‌است. فرایند شکل‌گیری جبهه‌های فرهنگی سیاسی متفاوت و معارض با یکدیگر، در سیری منطقی و با استناد به ادبیات موجود، مفاهیم و تعبیرهای رایج در حوزۀ جامعه‌شناسی سیاسی، به‌صورت مقایسه‌ای میان پارادایم جبهۀ فرهنگی انقلاب اسلامی با پارادایم جبهۀ فرهنگی معارض معرفی شده‌اند تا در نهایت بتوان حدود و مرزها را تشخیص داد.