علوم تربیتی

تعلیم و تربیت مقوله‌ای است که برای رسیدن انسان به سعادت مورد توجه قراردارد. کتاب حاضر ابتدا مبانی تعلیم و تربیت اسلامی را برای خواننده بازگو می‌کند. سپس ماهیت و نیاز انسان به تعلیم و تربیت را بررسی می‌کند و پس از آن به تعریف تعلیم و تربیت می‌پردازد. در ادامه، از تطهیر و تزکیه می‌گوید. تعلیم تربیت اسلامی کودکان از راه تشویق، و سپس از راه رغبت، و ارکان اخلاقی جهت‌ساز در جامعه، فصل های بعدی کتاب هستند.

نویسندۀ این کتاب رویکرد نوینی را بر مبنای نظرات پیشوایان دینی و دیدگاه عارفان مسلمان به تعلیم و تربیت بررسی می‌کند. حرف اصلی در این کتاب خالی کردن ذهن از آموخته‌هایی است که موجب قفل ذهنی می‌شود و شناخت دوباره‌ای را بر شناخت‌های قبلی با هدف گشودگی روح و پیوند با عالم روحانی و فرامادی مطرح می‌کند. کتاب حاضر شامل شش بخش با عناوینی چون فرایند سخن، فراتر از هیچ‌انگاری، دانش سلبی، فراتر از هیچ‌آموزی، تربیت سلبی، فراتر از هیچ‌کاری، ارتباط سلبی، در ستایش هیچ‌گویی و معنادرمانی سلبی، فراتر از بی‌معنایی تدوین شده است. خواننده دراین کتاب می‌خواند "برای خودیابی هم باید از خود مُرد تا به خود زنده شد. باید از آنچه شده‌ایم تهی شد تا به آنچه بوده‌ایم بازگردیم؛ زیرا ماهیت حقیقی ما در هویت کاذبی ما گم شده است. پرسش حقیقی این است که چرا هیچ‌کس شبیه به آن چیزی نیست که هست و چرا هیچ‌کس همانی نیست که هست". نویسندۀ کتاب معتقد است که "انسان باید در یک مسیر تنزیهی امور مثبت را کشف کند و در یک سلوک سلبی به ایجاب و ایجاد چیزها بیندیشد". تعلیم و تربیت تنزیهی بر مدار "هیچ‌آموزی" و "هیچ‌انگاری" درصدد تخلیۀ ذهن و دل از اوهام‌شناختی و جهت‌گیری‌های شخصی و پیش‌داوری‌های جعلی است تا به واسطۀ این تنزیه و تهذیب بتوان آنچه را که در فطرت خود دارد کشف کند نه آنکه چیزی را از بیرون کسب کند.

حق‌شناس بودن یکی از فضایل اخلاقی است که در نهایت خوشی و شادمانی را برای دارندۀ آن به ارمغان می‌آورد. کتاب حاضر با تأکید بر این مفهوم، در فصل دوم با عنوان «هدیه‌های حق‌شناسی» نمونه‌هایی از قدرشناسی و نتایج آن را به مخاطب نشان می‌دهد. سپس به دیدگاه‌های قدرشناسانه و چشم‌اندازهای پرورش این دیدگاه می‌پردازد. در فصل بعد، یعنی تمرین‌های قدرشناسی، رهنمودهایی کاربردی برای پرورش این حس ارائه می‌دهد.

شایعه و شایعه سازی یکی از مسائلی است که جامعۀ ما به آن مبتلاست. نویسندۀ کتاب حاضر با تأکید بر این موضوع، کوشیده است پس از بیان دل نوشته‌ای، دربارۀ شایعه و آفات گزندۀ آن شرحی مبسوط بدهد (به نظم، نثر، مثل و سخنان حکمت‌آموز). در بخش بعد، مقاله‌هایی ترجمه شده دربارۀ شایعه‌افکنی آورده است. بخش آخر کتاب نیز شماری از آثار معتبر دربارۀ شایعه، شایعه‌اندازی و راهکارهای ضروری آن را دربرگرفته‌است.

مجری‌گری به فن بیان نیاز دارد و حرفه‌ای‌است که امروزه در برخی آموزشگاه‌ها تدریس می‌شود. این کتاب مروری می‌کند بر آنچه هر فرد علاقه‌مند به مجری‌گری می‌تواند بیاموزد تا اجرای مراسم صبحگاه، مناسبت‌ها و جشن‌های مدرسه، اداره و محلۀ خود را بر عهده بگیرد. کتاب اشاره‌ای دارد به دلیل انتخاب مجری‌گری در دوران دانش‌آموزی. سپس به موضوع مجری‌گری دانش‌آموزی می‌پردازد و می‌کوشد شیوه‌های تقویت این فعالیت را بیاورد و توضیح دهد چگونه می‌توان در رده‌های سنی بالاتر در این کار موفق بود.

تدریس خوب به داشتن اطلاعات حرفه‌ای نیز نیاز دارد. کتاب حاضر چکیده‌ای است از ایده‌های منطقی و عملی و راهنمای سریع تدریس برای مرور نکات معلمی، تا آموزگارانی که در حرفۀ تدریس تازه کار هستند، بتوانند به درستی هدایت شوند. نویسنده همۀ دوره های تحصیلی را در نظر دارد و کوشیده است دستورالعمل‌هایش با بافت و سیستم آموزشی و فرهنگی-اخلاقی حاکم بر جامعۀ ایران سازگار باشد. پنج فصل اول کتاب به ویژگی‌های شخصیتی، مدیریتی، برقراری ارتباط، انگیزشی و فنون تدریس معلم اشاره می‌کنند و گزیده‌ای از مجموعه مقالات برخی مشاهیر دربارۀ معلمی در فصل آخر جمع شده‌اند.

کتاب پیش رو تلفیقی از دیدگاه‌های بومی در برنامه‌ریزی درسی را برای تدوینگران برنامۀ درسی و معلمان و مدیران فراهم کرده است. اهداف کتاب، چشم‌انداز، تاریخچه، هندسۀ اعتقادی، فرهنگی، اخلاقی، اجتماعی، آموزشی و زیستی مردمان بومی مانتویوبای کانادا در بخش اول کتاب مطرح شده‌اند. سپس نتایج بومی سازی برنامۀ درسی در حوزه‌های تخصصی یادگیری(در طول سه مرحلۀ رشدی) تشریح شده‌اند. توصیف فهرستی از واژگان تخصصی و پروژه‌های نشان‌دهندۀ تلفیق دیدگاه‌های سنتی در برنامۀ درسی نیز در بخش‌های دیگر آمده‌است.

معلم حرفه‌ای انواع نظریه‌های آموزشی را می‌شناسد و از آن‌ها آگاه می‌شود و برای پیشرفت کار آموزش و بنا به موقعیت و مخاطبان خود از آن‌ها بهره می گیرد. کتاب حاضر انواع نظریه‌های یادگیری و فلسفۀ آن‌ها را از قبل قرن بیستم بررسی می‌کند. نظریه‌های آموزشی جان دیویی، مونته‌سوری، روسو، برونر و هلیگارد، و دیدگاه‌های برنامۀ درسی در بخش سوم بررسی می‌شوند. طراحی آموزشی مبتنی بر نظریه‌ها و انواع الگوهای آموزشی نیز مباحث بخش چهارم کتاب هستند.

یکی از ارکان نظام آموزشی معلم است. کتاب حاضر بر همین اساس شایستگی‌های مورد نیاز معلم در تربیت سیاسی و اجتماعی دانش‌آموزان را برمی‌شمارد. از ویژگی‌های معلم تا جایگاه او در جامعه‌پذیری سیاسی می‌گوید. نقش معلمان را در تربیت سیاسی و اجتماعی گوشزد می‌کند و از نقش معلم در جامعه تا نقش او در سلامت روان دانش‌آموز می‌گوید. در نهایت نیز دربارۀ تشکل‌های دانشجویی و تربیت سیاسی، اجتماعی دانشجو معلمان توضیح می‌دهد.

رشتۀ طراحی و تکنولوژی آموزشی به شناخت بیشتر نیاز دارد تا افراد حرفه‌ای در این رشته بتوانند وضعیت فعلی آن را به خوبی درک کنند. کتاب حاضر جلد اول از مجموعه‌ای دوجلدی‌ است. در جلد اول، بر مسائل بنیادی این رشته تأکید می‌شود. واژه‌های کلیدی و تاریخچه، نظریه‌ها، مدل‌های آموزش و یادگیری، و دیدگاه‌های آموزشی، روش‌های مرسوم ارزشیابی و توجه به مباحثی مثل بازگشت سرمایه و مدیریت گروهی، ایده‌های کلیدی و شیوه‌های متعامل با بهبود عملکرد، از مباحث این جلد هستند.