حافظه

کتاب حاضر جلد سوم از مجموعه "باشگاه مغز" است. در این کتاب تمرینهای چالشی در بیست و چهار پله برای تقویت انواع حافظه از جمله حافظه چهره‌ها و لغات طراحی شده‌است . در پایان هر پله هم یک نمونه تمرین آمده است که انجام دادن آن 30 تا 45 دقیقه طول میکشد. هر پله از کتاب شامل دوازده تا چهارده تمرین است. در این تمرین‌ها از جدولها، اشکال، تصاویر و اعداد استفاده شده است.

یکی از توانایی‌های مهم شناختی کودکان "کارکردهای اجرایی" است. این کارکردها مجموعه‌ای از فرآیندهای شناختی هستند که در مدیریت رفتار هدفمند، به کار گرفته می‌شوند. آن‌چه در برنامه‌ریزی برای تقویت این مهارت‌ها باید مورد توجه قرار گیرد، نوآوری و نگاهی متفاوت در شیوۀ اجرای فعالیت‌ها است. یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های اجرایی، حافظۀ فعال نام دارد. این حافظه یک سیستم موقت است که از اطلاعات در طول اجرای تکلیف شناختی مثل ادراک و استدلال، نگهداری می‌کند. در این کتاب، یازده فعالیت به شکل‌های مختلف داستان، بازی، استفاده از کارت و کاربرگ در جهت تقویت مهارت‌های شناختی کودکان طراحی شده است. زمان انجام فعالیت، هدف، نحوۀ اجرا، ابزار مورد نیاز و مراحل انجام هر فعالیت نیز جداگانه در هر صفحه ذکر می‌شود.

بازسازی نحوۀ تفکر و شیوۀ جذب اطلاعات توسط مغز را "نقشۀ ذهن" می‌نامند. وقتی دربارۀ چیزی فکر می‌کنیم، مغز ما بلافاصله شروع به متصل کردن آن فکر با تصورات، افکار و مفاهیم دیگر می‌کند. در کتاب حاضر، نویسنده به خواننده نشان می‌دهد که این سیستم چگونه کار می‌کند. در عین حال، تکنیک‌های آزمایش‌ شده، نقشه‌کشی ذهن را برای استفاده در هر موقعیتی، از مدیریت پروژه گرفته تا افزایش خلاقیت، بهبود حافظه و مطالعه برای امتحان، آماده می‌کند و ارائه می‌دهد.

حافظۀ فعال بخشی از سیستم کلی حافظه است که یادآوری اطلاعات ثبت‌شده در حافظه و بازخوانی آن‌ها در مواقع لازم را بر عهده دارد. کودکان و بزرگ‌سالان در طول روز از دو نوع حافظۀ فعال استفاده‌ می‌کنند؛ حافظۀ کلامی- شنیداری، و حافظۀ دیداری- فضایی. کتاب حاضر می‌کوشد با توجه به میزان اطلاعات و دانسته‌های کودک اول ابتدایی، تمرین‌هایی در قالب بازی ارائه دهد تا ضمن غنی‌سازی اوقات فراغت کودکان، توان و ظرفیت حافظۀ فعال آنان را ارتقا بخشد.

برای نیرومند‌کردن حافظه باید آن را ورزش ذهنی داد. هر فصل از تمرین‌های این کتاب با چیستان‌های سرگرم‌کننده، بازی‌ها و تصویرهای رنگارنگ همراه شده‌است تا خواننده بتواند با اشتیاق در مسیر بهبود حافظه و افزایش خلاقیت گام بردارد. در هر بخش از کتاب خودآزمایی‌هایی قرار دارد تا مخاطب با آگاهی از وضعیت کنونی و آتی حافظۀ خود به جلو گام بردارد. چیستی حافظه، حافظۀ بلندمدت و کوتاه مدت و تمرین های آن، روش های کلیدی تقویت حافظه بر اساس تصویر سازی و تجسم، سازمان‌دهی اطلاعات، و به یاد آوردن نام ها، چهره‌ها و اعداد از جمله موضوعات اصلی کتاب هستند.

ساز و کارهای اجرایی مغز را می‌توان در دو حوزه خودآگاه و ناخودآگاه طبقه‌بندی کرد. حوزه ناخودآگاه معطوف به عملکردهای فیزیولوژیک رشد، بقاءو تکامل است اما حوزه خودآگاه معطوف به عملکردهای شناختی و ارادی است. نویسنده در این کتاب عوامل مؤثر در پرورش ذهنی برتر و عملکرد جاری مغز را فراهم آورده است. فصل اول را به رفع فشارها و تنش‌های روزافزون ذهنی اختصاص داده است و در فصل دوم نگاهی گذرا به ساختمان مغز دارد. فصل سوم آشنایی با مفهوم تمرکز فکر و حواس است، در فصل چهارم روش‌ها و تمرین‌هایی برای تقویت حافظه آمده است.در فصل‌های پنجم و ششم وهفتم هنر تند خواندن و بهتر درک کردن، شناخت خلاقیت و شناخت هدف بررسی می‌شود.

در بحث‌های مربوط به آموزش، موضوع حافظه اهمیت ویژه‌ای دارد. کتاب حاضر می‌کوشد در سه فصل با تکیه بر راهبردهای آموزشی در بازی‌های جمعی به تقویت حافظه بپردازد. در فصل اول، به اهمیت شنوایی و ارتباط آن با حافظۀ کوتاه مدت پرداخته شده و بر اساس آن به ارزیابی، شناسایی و توصیف علائم کودکانی توجه شده که در حافظۀ کوتاه مدت شنیداری مشکل دارند. سپس به راهبردهای مؤثر بهبود حافظه اشاره شده‌است. در فصل دوم، در عین ارائۀ بازی‌های سادۀ فردی و گروهی، چالش‌هایی برای تقویت تمرکز و پیداکردن راه‌حل عملی مناسب آموزش داده است. در فصل سوم کارت های موردنیاز تکالیف مؤثر بر بهبود حافظۀ شنوایی و بینایی آمده است. در مجموع نویسنده 33 تکلیف آموزشی برای تقویت حافظه ارائه کرده است.در هر فعالیت راهبرد مربوط و تعداد شرکت کنندگان ذکر شده اند.سپس روش اجرا و وسایل لازم شرح داده شده‌اند.

«بازی درمانی» یکی از راه‌های تقویت حافظه در کودکان، بالابردن تمرکز و آموزش راهبردهای شناختی و رفع پاره‌ای از مشکلات ناتوانایی‌های یادگیری است. در کتاب حاضر راهکارهای تقویت حافظه، و تمرکز و هوش، به شکل کاربردی و در قالب تمرین‌هایی به صورت بازی‌های مدادکاغذی و فعالیت‌های حسی-حرکتی در اختیار درمانگران، مربیان و والدین قرار گرفته است تا به صورت انفرادی یا گروهی با دانش‌آموزان کار شود و دانش‌آموز پس از کسب مهارت، در یادگیری سایر زمینه‌ها و فعالیت‌های آموزشی که به مهارت‌های ذهنی و حرکتی نیاز دارند، از آموخته‌هایش استفاده کند و آن‌ها را تعمیم دهد. نویسنده در ابتدای کتاب انواع حافظه را به تفصیل توضیح داده و سپس تمرین‌ها را آورده است.

درس املا از مهم‌ترین درس‌ها در دورۀ ابتدایی است که کسب مهارت در آن به تکرار و تمرین نیاز دارد. کتاب حاضر مجموعه‌ای است از کلیۀ جمله‌های استفاده شده در کتاب فارسی و بعضی کلمه‌های خارج از درس که یادگیری آن‌ها ضروری است. با خواندن این کتاب مخاطبان می‌توانند به طور هم‌زمان روان‌خوانی و نوشتن تکلیف، املا و املای تصویری را تمرین کنند. چون بیشتر یادگیری کودک دبستانی از طریق حافظۀ دیداری صورت می‌گیرد، دیدن تصویر ها در کنار کلمه‌ها، به درک بهتر املای آن‌ها کمک می‌کند.

حافظه و تقویت آن از موضوعاتی است که به خصوص در دوران تحصیل اهمیتی بسیار دارد. کتاب حاضر می کوشد در سه فصل دربارۀ این موضوع صحبت کند. فصل اول «حافظه‌شناسی» است که مراحل و طبقه‌بندی‌های حافظه و راه‌های جلوگیری از آسیب شناسی آن را مطرح کرده‌است. «اصول پرورش حافظه و عوامل مؤثر بر بهبود و تقویت آن» در فصل دوم آمده‌اند و در بین‌آن ها به تغذیۀ مناسب، و سلامت جسمی و روانی اشاره شده است. در فصل سوم نیز تکنیک‌های تقویت حافظه و استفاده از یادیارها مطرح شده‌اند. درس‌هایی مثل بسط معنایی، تمرین بازیابی و پس ختام در این قسمت شرح داده شده‌اند.