شناخت

در زمینۀ استفادۀ کاربردی از روان‌ شناسی شناختی، در قالب درمان اختلالات، منابع مفیدی در دسترس هستند. در کتاب پیش رو، مفاهیم پرکاربرد روان‌شناسی شناختی، به شکل آموزش و نه لزوماً درمان، در مورد افراد بهنجار و نه دچار اختلال، مطرح شده است. این آموزش‌ها در قالب 22 تکنیک برای بهبود روابط بین‌فردی، شناسایی، کنترل و اصلاح رفتار، هیجانات و باورهای منفی، شناسایی و اصلاح خطاهای شناختی و افکار به وجود آورندۀ خشم، استرس و افسردگی، به همراه شیوۀ اجرا و پی‌گیری برای برگزاری کلاس و مشاوره‌های فردی، مخصوص متخصصان روان‌شناسی و مشاوره، ارائه شده‌اند.

شناخت و فراشناخت از جمله مقوله‌هایی هستند که با آن‌ها بیشتر سر و کار داریم. ترکیب روان شناسی و شناخت نیز روان‌شناسی شناختی را به وجود آورده‌است. در کتاب حاضر بعضی نظریه‌های روان‌شناسی شناختی ذکر شده‌اند. فرایندهایی شناختی مثل توجه، ادراک، تفکر و تصمیم گیری بیشتر مورد بحث قرار گرفته‌اند و ارتباط آن‌ها با شناخت مورد نظر بوده‌است. در بخش اول کتاب تاریخچۀ شناخت و نظریه‌های شناختی و خود شناخت و در بخش دوم فراشناخت، الگوها و نظریه‌ها و ارزیابی فراشناخت مطرح‌شده اند.

آگاهی فرد از خود و اعضای بدن به شناخت بیشتر او کمک می‌کند. کتاب حاضر از مجموعۀ «چی مثل چی» برای کودک و به زبان کودکانه، دربارۀ بدن او، و فکر و احساسات او توضیح می‌دهد. شناخت کودک از دنیای خود به شدت تحت تأثیر شادی‌ها و اعتماد به‌نفس او قرار دارد. تجربیات فرد ارزش‌ها را برایش مشخص می‌سازد و به رشد شخصیت او کمک می‌کند. درک درست کودک از جسم، اندیشه و رفتارش باعث می‌شود خود را بیابد و بتواند ارزش ها را بشناسد.

ایجاد و تقویت قدرت شناخت و اعتماد به نفس در کودکان به مطالعه و مهارت نیاز دارد. کتاب حاضر داستانی تخیلی است در همین باره. کودکی از فکر عجیبش احساس خجالت می‌کند و در ابتدا آن را پنهان می‌سازد. بعد از مدتی به آن علاقه‌مند می‌شود و دلش می‌خواهد فکرش را گسترش دهد و آشکار کند. مخاطب با خواندن این داستان تخیلی احساس اعتماد به نفس پیدا می کند و از فکرهای جدید و شاید غریبی که به ذهنش می‌رسند احساس شرم یا ترس نمی‌کند. به این ترتیب او به خودسازی نزدیک‌تر می‌شود.

این نوشتار محصول چندین سال تجربه کارگاهی است که کارآمدی نظریه اریک برن را با نگرشی متفاوت و در راستای خودشناسی و پاسخ سؤال «من کیستم» در اختیار مخاطب قرار می‌دهد. نگارنده از تجربیات شخصی خود بهره گرفته و فرایند رشد بالغ، عوامل مؤثر و زیرساخت‌ها و نحوه مدیریت آن را شرح می‌دهد و روش‌های علمی تغییر را توضیح می‌دهد.

آگاهی فرد از نظام شناختی خود و کنترل و هدایت آن «فراشناخت» نام دارد. دانش فراشناختی به فراگیرنده کمک می‌کند به هنگام یادگیری پیشرفت خود را زیر نظر بگیرد و نتایج تلاش‌هایش را ارزیابی کند. همچنین، به فراگیرنده می‌آموزد که راه‌های متنوعی برای سازمان‌دادن مطالب به منظور سهولت در یادگیری آن‌ها وجود دارد. در کتاب حاضر، مخاطب دربارۀ فراشناخت می‌خواند و ضرورت آموزش آن را متوجه می‌شود. سپس شیوه‌های آموزش فراشناخت و پس از آن روش‌های آموزش مهارت‌های یادگیری و مطالعه را می‌آموزد؛ روش‌هایی مثل: پرسیدن دوجانبه، مطالعۀ مشارکتی، یادگیری مشارکتی، پس ختام یا پس خبا و روش «مردر».

کودک در سال‌های نخست زندگی و حتی پیش از شروع به صحبت‌کردن، با دیدن می‌آموزد و آنچه را آموخته است در حافظۀ خود نگه‌می‌دارد. کتاب حاضر مجموعه‌ای است شامل پنج جلد که هر جلد به صورت جداگانه نیز منتشر شده است. نویسنده با توجه به شناخت کودک در پنج سال‌ اول زندگی، کوشیده است اسامی و مفاهیمی را که در زندگی معمول هر کودکی وجود دارد، به صورت موضوعی دسته‌بندی کند و هر موضوع را در کتابی جداگانه ارائه دهد. موضوع‌های این مجموعه عبارت‌اند از: آشپزخانه، حمام، وسایل نقلیه، مزرعه، حیوانات و حشرات.

وحی و عقل مهم‌ترین منابع شناخت آدمی هستند که میزان اعتبار ، جایگاه و نسبت هر یک با هم از دیرباز مورد پرسش اذهان کنکاشگر بوده است. این نوشتار در عین حال که به عقل و معارف بشری برای یررسی نسبت عقل و دین توجه می‌کند، کوشیده است با محوریت قرآن و کلمات معصومان به کشف رابطه وحی و عقل، تعیین جایگاه عقل در دین‌شناسی، کارآمدی‌ها، موانع و عوامل شکوفایی عقل بپردازد.

شناخت رنگ‌ها از اولین آموخته‌های دورۀ خردسالی است و این شناخت برای کودک و اطرافیان لذت‌بخش است. کتاب حاضر می‌کوشد این شناخت را با هیجان و لذت بیشتری همراه سازد و جنبه‌ای داستانی به آن بدهد.کتاب به صورت تعاملی تنظیم شده و کودک را مرحله به مرحله راهنمایی می‌کند. کودک با انجام کارهای گفته‌شده در کتاب، با ذوق بیشتری آن را دنبال می‌کند و در عین حال، به طور کاملاً نامحسوس، رنگ‌ها را می‌شناسد و آن‌ها را از هم تشخیص می‌دهد.

گاهی کودکان از شرایط فعلی خود احساس رضایت نمی کنند. این کتاب در همین زمینه، دربارۀ آفتاب پرستی است که از آفتاب پرست بودن خود راضی نیست و آرزو می کند به حیوان دیگری تبدیل شود. البته چندی نمی گذرد که آفتاب پرست پشیمان می شود، زیرا متوجه می َشود بهترین انتخاب برای او همان چیزی است که هست؛ یعنی همان آفتاب پرست. در جریان این داستان، مخاطب با ویژگی های بعضی حیوانات آشنا می شود.