مدارس

داستان این کتاب از زبان مدیر مدرسه روایت می‎شود. این مدرسه با وجود مشکلات زیاد (فقیر بودن خانواده‌ها و فقر فرهنگی) پس از چندسال به موفقیت می‌رسد. این توفیق نتیجه زحمات مدیر و همراهان اوست. کتاب حاضر این تجربیات را پیش روی مخاطبان قرار می‌دهد. روز اول مدرسه، مدیر در حال سخنرانی است که یکی از بچه‎ها از حال می‌‏رود! بعد از مراقبت‌های اولیه، متوجه می‏‌شوند که او چند وعده است که چیزی نخورده است!

کتاب حاضر خاطرات نویسنده است که در سه بخش ارائه شده است. خاطرات کودکی، خاطرات سه دوره مدیریت و خاطرات متفرقه. نویسنده، «حیدرعلی جلیلی»، در روستای «اسفه» از توابع «شهرضا» به دنیا آمد. وی در سال ۱۳۴۴، دیپلم گرفت و بلافاصله در روستاهای منطقه کوهپایه اصفهان، به عنوان معلم روزمزد مشغول به کار شد. او در سال ۱۳۵۲ لیسانس خود را از دانشگاه اصفهان در رشته زبان و ادبیات انگلیسی اخذ کرد و... . جلیلی از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۶ مسئولیت کارشناسی آموزش ابتدایی استان را به عهده گرفت.

«نیکی» دختر کوچولویی است که به علت سوراخ کردن چرخ ماشین‌های راه‌سازی از مدرسه اخراج شده است و حالا با مادرش آمده تا در مدرسه «مردودی‌‌ها» ثبت‌نام کند. تمام بچه‌های شیطان سراسر دنیا در این مدرسه جمع شده‌اند. سه قاچ از قاچ‌های کره زمین گم شده، نظم روز و شب به هم خورده است و همه مردم شهر قاتی کرده‌اند! حالا بچه‌های مدرسه باید با هم متحد شوند تا این مسائل را حل کنند؛ اما آن‌ها چطور می‌توانند این کار را انجام دهند؟

رمان «آموزشگاه هما» فضای آموزشی و روابط ناسالم مدیریتی را در دههء 50 شمسی به تصویر کشیده است. نویسنده ضمن روایت قصهء زندگی پر فراز و نشیب سه دبیر آموزش و پرورش که دنبال تأسیس یک آموزشگاه هستند، به فعالیت های شهید باهنر در تربیت نسل انقلابی نقب زده و تأثیر این جریان در آشنایی دانش آموزان با آموزه ها و مفاهیم دینی را در قالب یک روایت خوش خوان و سر راست بازگو کرده است. این رمان سه شخصیت اصلی دارد، دو دبیر مرد و یک دبیر زن. این دبیران باسابقهء آموزش و پرورش از جایگاه اداری و زندگی شخصی خود ناراضی هستند و می خواهند خود را در یک سیستم نابسامان که ضوابط بر روابط می چربد، بالا بکشند. رمان «آموزشگاه هما» زندگی شخصیت های اصلی رمان را توأمان با شرایط خاص سیاسی آن دوران روایت می کند و مخاطب با بخشی از اتفاقات تاریخ معاصر آشنا می شود.

نویسنده در این کتاب به حساسیتهای مدیران مدارس دربارۀ مسائل تربیتی و آموزشی اشاره می‌کند. مدیریت آموزشی، به ویژه شاخه‌ای از آن که به امور مدارس اختصاص دارد، در زمرۀ علوم میان رشته‌ای طبقه‌بندی شده است. نویسنده با اتکا به تجربۀ سالها حضور در مدارس گوناگون، نکات ریز و درشتی مانند مدیر و نقش راهنمایی، مدیر و نقش او در برنامهریزی و هماهنگی را مورد توجه قرار داده است. ۱۱۱ نکتۀ کتاب در قالب ۱۰ فصل به اضافۀ یک نکتۀ آخر آمده است. هر فصل با مقدمهای کوتاه آغاز میشود و با یک خود‌ارزیابی به پایان می‌رسد.

این کتاب مجموعۀ قوانین و مقرراتی را برای طراحی یک واحد آموزشی ارائه می‌دهد. بخش اول اطلاعاتی دربارۀ برنامۀ سالانۀ مدیران مدارس از جمله پیش نیازهای مورد نیاز در تدوین برنامه، فرمهای پرکاربرد در نظارت و توصیه‌هایی برای جلسات شورای معلمان ارائه می‌دهد. بخش دوم دربارۀ طرح درس نیمه‌ساخته است که هفته‌های آموزشی، حیطه‌های محتوایی بودجه‌بندی، آزمون‌ها و برگۀ کنترل محتوای درس‌ها را بررسی میکند. بخش سوم در حوزۀ اجرا و عملیاتی‌سازی، یک بسته با عنوان بستۀ مدیریت کلاسی در اختیار مدارس قرار می‌دهد که شامل کارآزمون، کاربرگ و محتوای دیجیتال ارزشیابی پیشرفت تحصیلی و بسته‌های اوقات فراغت است.

این کتاب مجموعۀ قوانین و مقررات، برای طراحی یک واحد آموزشی است. این کتاب به مدیران، معلمان و کادر اجرایی برای انجام وظایفشان ایده میدهد. برنامۀ سالانه، ویژۀ مدیران مدرسه به همراه تقویم اجرایی، برنامۀ هفتگی و طرح درس از مباحث مطرح در این کتاب است. نویسنده در حوزۀ اجرا و عملیاتی‌سازی، بسته‌ای به عنوان بستۀ مدیریت کلاسی در اختیار مدارس قرار می‌دهد. این بسته با توجه به اسنادی مانند سند تحول بنیادین نظام آموزش و پرورش یا برنامۀ درسی مصوب نظام آموزشی تدوین شده است. نویسنده برای پاسخ‌گویی به نیازهای مدارس در جهت اجرا و مراقبت از برنامۀ درسی، از طرح درس‌های نیمه‌ساخته، فرم‌های نظارتی و پرتکرار به همراه محتوای دیجیتالی استفاده کرده است

کتاب شامل مجموعه‌ای از خاطرات نویسنده است که در سه فصل آمده است. فصل اول «شخصیت» نام دارد و حاوی اتفاقات و خاطراتی است که برای آشنایی بیشتر با روحیات نویسنده نگاشته شده است. فصل دوم و سوم، شامل تجربیات و خاطرات نویسنده در دورانی است که مشغول تدریس یا عهده‌دار امور تربیتی بوده است. نویسنده در قسمتی از فصل دوم، خاطره‌ای به نام «فوبیا» را بیان می‌کند که درباره دانش‌آموزی کلاس اولی است. او حاضر نیست سر کلاس برود و تمام مدت در حیاط مدرسه بازی می‌کند و... .

کتاب حاضر با طرح بحث مدیریت خدمتگزار، به آموزش مدیران برای تربیت معلمان کارآمد و دلسوز پرداخته است. با مطالعه این کتاب درمی‌یابیم که رهبری، عامل اصلی موفقیت سازمان‌ها و جوامع است. درمورد رهبری، رویکردهای گوناگونی وجود دارد که یکی از آن‌ها رهبری خدمتگزار است و هدف آن بهبود بخشیدن به امر رهبری در سازمان‌ها و جوامع است. از مباحث موجود در کتاب میتوان به تعریف و مفاهیم رهبری خدمتگزار، سرمایۀ روان‌شناختی، عملکرد شغلی، روش‌های مختلف ارزیابی عملکرد، معیارها و مدلهای ارزیابی و پیشینۀ تحقیق در داخل و خارج از کشور اشاره کرد.

در کتاب حاضر، اثربخشی و کارایی نمره در مدارس غیرانتفاعی و دولتی شهر اهواز از دیدگاه مدیران و دبیران بررسی شده است. کتاب در چهار فصل به تفاوت بین مفاهیم اثربخشی، کارایی و بهره‌وری، الگوهای اندازه‌گیری اثربخشی مدرسه، علل طرح و تأسیس مدارس غیرانتفاعی و مطالعات پژوهشگران در این زمینه پرداخته است. در این مباحث به لزوم مشارکت مردم در آموزش و پرورش، ارتباط و همبستگی مشارکت با اثربخشی و کارایی سازمانی و سیر تکوین مدارس در ایران اشاره شده است.