مدرسه‌ها

رهنمای سعادت از نخستین کتاب‌های درسی ویژۀ دختران در مدرسه‌های جدید ایران است که احمد سعادت، مدیر انتشارات و کتاب‌فروشی سعادت، آن را در سال‌های پایانی حکومت قاجار در تهران تألیف و منتشر کرد. کتاب حاضر از مجموعه‌ای چندجلدی که نخستین کتاب‌های کودک و نوجوان چاپ‌شده در ایران را در بر می‌گیرند، در مقدمه به چگونگی تأسیس و عمومیت‌یافتن مدرسه‌های دخترانه در ایران نگاهی گذرا می‌کند و نخستین آثاری را که در دورۀ مظفرالدین شاه و محمدعلی‌شاه برای دختران منتشر شدند، نام می‌برد. همچنین، با آوردن متن اصلی کتاب «رهنمای سعادت»، ساختار و مضمون‌آن کتاب و بازتاب اجتماعی آن در ایران را نیز بررسی می‌کند.

کتاب حاضر جلد نخست از این مجموعه دوجلدی است که در آن دیدگاه‎های تاریخی آموزش و پرورش اسلامی با بررسی مصرِ قرن نوزدهم و مراکشِ قرن بیستم و سپس اهداف و مدل‌های آموزش و پرورش اسلامی و بالاخره اصلاحات در آموزش و پرورش اسلامی با مطالعات موردی در کشورهای اندونزی، افغانستان و پاکستان و نحوه اصلاحات صورت گرفته در مدارس این کشورها شرح داده شده است.

آموزش کودکان در سنین ابتدایی آموزشی قانونمند و هدفدار است که در جریان آن افراد براساس خصوصیات و سطح رشدشان آموزش می‌بینند. در جریان آموزش پیشرفت جسمانی، شناختی و عاطفی کودکان در مسیر ارزش‌های فرهنگی جامعه هدایت می‌شود. کتاب در پنج بخش تنظیم شده است. در دو بخش ابتدایی به مدیریت مدارس، برنامه‌های مراقبت از کودکان و برنامه‌ریزی آموزش اشاره می‌شود. در سه بخش انتهایی پیرامون مدیریت و آموزش کارکنان مدارس، بودجه و مشارکت والدین و جامعه بحث شده است.

کتاب حاضر ترجمۀ گزارشی است از نتایج اقدامات بخشی از پروژۀ شادسازی مدرسه‌ها که روابط مهم بین شادی و کیفیت آموزش را به رسمیت می‌شناسد. نویسندۀ کتاب، نظام‌های آموزشی را به نگاهی فراتر از قلمروهای سنتی یادگیری دعوت می‌کند تا به مخاطبان خود کمک کنند به موفقیت و شادمانی دست یابند. این کتاب تجربه‌های زیستۀ فراوانی از مدرسه‌ها به مخاطب ارائه می‌دهد.

در نظام آموزش سنتی که همچنان حافظه‌محور است، مدرسه‌ها به برنامه‌های عملی که دانش‌آموز را برای رویارویی با دنیای واقعی آماده کند، کمتر می‌پردازند و نمونه‌های این فعالیت‌ها را نمی‌شناسند. کتاب حاضر پر است از نمونه‌های عملی و اجرایی فعالیت‌های مرتبط با درس‌های مدرسه در دورۀ ابتدایی که معلم، دانش‌آموز و اولیا می‌توانند به راحتی آن‌ها را اجرا کنند.

امروزه تکنولوژی در تمام شئون زندگی آدمی از جمله آموزش تأثیرگذار بوده است. در کتاب حاضر مباحثی پیرامون طراحی فضاهای آموزشی بررسی شده‌اند. در ابتدا مطالعات انجام شده در زمینه معماری مدارس آینده و ویژگی مدارس قرن بیست و یکم بررسی شده‌اند؛ سپس مباحثی پیرامون انواع فضا، روشنایی، آکوستیک، گرمایش، تهویه و اثاثیه در محیط‌های آموزشی ارائه شده است. زبان الگوی طراحی فضاهای آموزشی، پایداری انرژی در مدارس آینده، چالش‌های طراحی فضاهای آموزشی و برنامه ریزی فیزیکی فضاهای آموزشی از دیگر مطالب کتاب پیش رو است.

مدرسه‌های یادگیرنده فضایی امن برای دانش آموزان فراهم می‌کنند تا کل مجموعۀ مدرسه بتوانند لذت یادگیری را در کنار هم تجربه کنند. کتاب حاضر به موضوع خلق محیط یادگیرنده در کلاس، مدرسه و جامعه می‌پردازد و مقدمات ایجاد این محیط را ذکر می‌کند. همچنین، با مثال‌های عینی، نشان می‌دهد مدرسه‌ها چگونه با استفاده از ابزار، تکنیک‌ها و منابع ارائه‌شده در این کتاب می‌توانند رشد و تغییر کنند و خود را با تغییرات و چالش‌های دنیای امروز تطبیق دهند.

نویسنده به عنوان یک معلم سوابق خود را در دو بخش تحت عنوان تجربیات کلی و جزئی قبل، حین و بعد از تدریس ارائه کرده است. تجربه‌های کلی آموزشی قبل از تدریس به مسائلی از جمله: عشق معلمی، پررنگ نشان دادن مدرسه، توجه به فیزیک کلاس و آماده‌سازی تجهیزات توجه دارد. تجربه‌های در حین تدریس مباحثی از قبیل: ارتباط عاطفی، تشویق کلاسی، حل مشکل تمرکز حواس، راهبرد طرح معلم یار، کاهش اضطراب و استرس و نظم کلاسی را بررسی می‌کند. در نهایت تجربه‌های کلی بعد از تدریس اطلاعاتی دربارۀ وقت‌شناسی، نگاه متفاوت خانواده و اجتماع به رشته، حضور و غیاب و گروه‌بندی، تنظیم تدریس و محتوای درسی ارائه می‌دهد.

کودکان بخش قابل توجهی از روزهای زندگی خود را در مدرسه می‌گذرانند و در این مدت مسائل و مشکلاتی برایشان پیش می‌آید. جلدچهاردهم از مجموعۀ چند جلدی «مهارت‌های زندگی» می‌کوشد با بیانی ساده کودک را متوجه چیستی مدرسه، معلم‌ها و یادگیری کند. از چگونگی پیدا کردن دوست در مدرسه، کنار آمدن با دردسرهای مدرسه و کار گروهی و لذت آن نیز می‌گوید.

نویسنده در کتاب حاضر پنج ارزش زندگی شامل: شادی، صلح، احترام، همکاری و مسئولیت پذیری را در رابطه با دانش‌آموزان بررسی کرده است. در هر فصل، برنامه به طور کلی معرفی شده است و دانش‌آموزان به گروههای داستانی، نمایشی، تبلیغات، شعر و موسیقی تقسیم شده‌اند. هر فصل با فعالیت‌ها، تمرین‌ها و بازی‌هایی همراه است. در انتهای کتاب تصاویری واقعی از دانش آموزانی که فعالیت‌ها را انجام داده اند، گنجانده شده است.