نثر ادبی و خاطره

«یادداشت طنز ژورنالیستی از پیشینه چندان دور و درازی برخوردار نیست و سابقه حیات آن نزدیک به ظهور پدیده روزنامه‌نگاری در ایران است. همچنین یادداشت‌های طنز قالب مناسبی است برای بعضی از افکار یا موضوعاتی که شاید در قالب‌های دیگر موثر یا قابل طرح نباشد. این کتاب گزیده‌ای از بیست یادداشت طنز است که در نشریات گوناگون اعم از روزنامه، هفته‌نامه و ماهنامه در طول سال گذشته چاپ و منتشر شده است.»

کتاب حاضر خاطرات نویسنده است که در سه بخش ارائه شده است. خاطرات کودکی، خاطرات سه دوره مدیریت و خاطرات متفرقه. نویسنده، «حیدرعلی جلیلی»، در روستای «اسفه» از توابع «شهرضا» به دنیا آمد. وی در سال ۱۳۴۴، دیپلم گرفت و بلافاصله در روستاهای منطقه کوهپایه اصفهان، به عنوان معلم روزمزد مشغول به کار شد. او در سال ۱۳۵۲ لیسانس خود را از دانشگاه اصفهان در رشته زبان و ادبیات انگلیسی اخذ کرد و... . جلیلی از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۶ مسئولیت کارشناسی آموزش ابتدایی استان را به عهده گرفت.

این کتاب براساس فراخوان، خاطرات مکتوب پیاده‌روی افرادی است که پای پیاده به زیارت حضرت امام حسین (ع) می‌شتابند. «در این فراخوان، تمرکز بر خاطرات این سفر بوده و علاوه‌بر جمع‌آوری این خاطرات، برای استفاده افرادی که توفیق حضور در این سفر را ندارند، استعدادیابی برای حمایت و مساعدت زائرینی که اهل قلم هستند و همچنین تولید و چاپ و نشر کتاب به عنوان یک محصول فرهنگی ارزشمند نیز جزو اهداف این فراخوان بوده است.

«محمدرضا شفیعی» از رزمندگان واحد تخریب لشکر ۱۷ «علی‌بن‌ابی‌طالب» (ع) بود که در عملیات «کربلای چهار» پس از مجروح شدن، به اسارت دشمن درآمد و چند روز بعد از انتقال به یکی از اردوگاه‌های اُسرا در عراق، به شهادت رسید. شروع داستان از آنجاست که پیکر محمدرضا، شانزده سال بعد از شهادت، به میهن اسلامی باز می‌گردد؛ پیکری که در عین ناباوری سالم است، آن‌قدر که حتی در هنگام دفن، عقیقی را برای تبرک زیر زبانش می‌گذارند. این داستان، روایت سردار «حسین کاجی» همرزم شهید است از لحظه ملاقات دوباره رفیق دیرینه‌اش در قبر، شرح حیرانی او از این اتفاق و کنکاش در خاطرات گذشته خود با محمدرضا تا شاید بتواند علت این معجزه بزرگ خداوندی را کشف کند.

نویسنده این کتاب روشندل است و خاطرات خود را با زبانی شاعرانه بازگو می‌کند. نویسنده پس از شرح زندگی‌اش، درباره مادر، معلم، درخت، باران، پاییز و... مطالبی بیان کرده است. او درباره معلم می‎گوید: «چوب الفی که به دستم دادی برای دیدگان بی‌فروغ من حکم عصای سپید روشندلی‌ام را دارد و چون تو نوری در ظلمت شب مهر، مهتابی‌ات را به من تاباندی و من همراه سمفونی جدول ضرب رنج تو را به ترانه می‌سرایم و می‌ستایم». او معتقد است که خش‌خش برگ‌های زرد و ریخته شده در زیر پای درختان، موسیقی آرام‌بخشی برای رهگذران است.

کتاب حاضر خاطرات یک معلم است و چهارده فصل دارد. او در فصل اول، درباره تاریخ و مکان تولد و روستایش صحبت می‎کند و اینکه کودکی را چگونه گذرانده است. در فصل دوم، با عنوان «چی فکر می‎کردیم و چی شد!»، ماجرای سربازی رفتنش را بازگو می‌کند و اشتباهی که در تاریخ تولدش صورت گرفته است. در بخشی از فصل سوم، با عنوان «گربه را دَم حجله کشتم»، داستان پس گرفتن فرش و بخاری مدرسه را از اهالی روستای بیان می‎کند. در فصل چهارم ماجرای انتخاب محل تدریسش را می‎گوید و از باران بی‌سابقه‌ای که در نخستین روزهای اقامتش می‎بارد و همه‌چیز را خیس می‎کند. در فصل پنجم ... .

موضوع این کتاب زندگی و شهادت سردار «مهدی زین‌الدین» (۱۳۳۸ ــ ۱۳۶۳)، فرمانده لشگر ۱۷ علی‌بن‌ابی‌طالب است. خاطرات ارائه شده، درباره زندگی و رزم و شهادت او از زبان خانواده، همسر و همرزمانش است. در بخشی از کتاب آمده است: «گفت اعلام کن همه جمع بشن، می‌خوام براشون صحبت کنم. نگران گفتم آقا مهدی حرف از موندن بزنی، خودت رو سبک کردیا، این بنده‌های خدا از بس سختی کشیدن و برای عملیات امروز و فردا شنیدن، خسته شدن... .»

این کتاب خاطرات خانم «عصمت احمدیان» است. عروس یازده‌ساله اهوازی که امروز مادر دو پسر شهید، یک دختر جانباز و مادربزرگ دو نوه شیمیایی است. او از روزهایی می‌گوید که سخت و جانکاه سپری شده است، از کودکی‎اش، از عاشقانه‌هایش و درنهایت از روزهای جنگ. روزهایی که بین او و خانواده‎اش جدایی می‎اندازد. او می‎گوید به دهه چهارم زندگی نرسیده، دو فرزندش را تقدیم دفاع مقدس کرده است و... .

«توفیق» نشریه‌ای فکاهی و طنز است که در مدت نیم قرن، از سال ۱۳۰۲ تا ۱۳۵۰ خورشیدی، به صورت هفته‌نامه و ماهنامه منتشر شده است. این کتاب مروری است بر شماره ۳۷ مجله توفیق، از سال ۱۳۴۶ که با عنوان‌های «زبان»، «حق تقدم»، «هیولا» و... ارائه شده است. در مطالب این کتاب با نگاهی انتقادی، اوضاع اجتماعی آن سال، مانند گرانی و بیکاری، بی‌عدالتی، فقر، نبود مساوات و... بیان شده است.

«یادداشت طنز ژورنالیستی از پیشینه چندان دور و درازی برخوردار نیست و سابقه حیات آن نزدیک به ظهور پدیده روزنامه‌نگاری در ایران است. همچنین یادداشت‌های طنز قالب مناسبی است برای بعضی از افکار یا موضوعاتی که شاید در قالب‌های دیگر موثر یا قابل طرح نباشد. این کتاب گزیده‌ای از بیست یادداشت طنز است که در نشریات گوناگون اعم از روزنامه، هفته‌نامه و ماهنامه در طول سال گذشته چاپ و منتشر شده است.»