کم توان ذهنی

اتیسم نوعی اختلال رشدی مغز است که فرد را در ارتباط با دیگران و جامعه به شدت دچار مشکل می‌کند. این بیماری قابل درک است، اگر با آن آشنا باشیم و به فرد مبتلا کمک کنیم. در کتاب حاضر، اتیسم و رفتار چالش‌انگیز آن معرفی می‌شود. سپس راهبردهای فعال در این زمینه می‌آیند و ویژگی‌های اصلی مورد نیاز برای حمایت رفتاری مؤثر و کارامد و نیز چگونگی ایجاد توانایی بیشتر در سازمان‌ها (برای حمایت از افراد) مطرح می‌شود. ایجاد محیط یادگیری سالم، ایمن، مرتبط و آرام، و روش‌هایی که در آن‌ها خانواده‌ها می‌توانند حمایتگر باشند، از دیگر موضوعات کتاب هستند.

توانمندی در کنار آمدن با انواع هیجان‌ برای همۀ افراد لازم است. به هنگام ناسازگاری بین فردی و درون فردی، به‌کارگیری روش درمانی کارامدی هیجان روشی مؤثر محسوب می‌شود. کتاب حاضر در 10 فصل موضوعات زیر را دربرگرفته‌است: کارامدی هیجان، آگاهی هیجانی، پذیرش ذهن آگاهانه، موج‌سواری هیجان، رفتارهای ارزش‌مدارانه، تن‌آرامی و خودآرام سازی، تفکرات سازگارانه و پذیرش افراطی، توجه برگردانی و توقف، و کنار هم قراردادن مهارت‌ها.

درصدی از افراد هر جامعه‌ای کودکان با نیازهای ویژه هستند که مسئلۀ اصلی آ‌ن‌ها در جامعه، نه کمبود امکانات و تسهیلات، بلکه نگاه و نگرش منفی و ترحم‌آمیز دیگر افراد جامعه است. این کتاب به طور مفصل و دقیق افراد با نیازهای ویژه را در یازده گروه معرفی می‌کند؛ از جمله: کم‌توانی ذهنی، تیزهوشی، ناتوانی‌های یادگیری، نارسایی توجه-فزون‌کنشی و اختلال‌های هیجانی رفتاری. محورهای اصلی آموزشی، توان‌بخشی، روان‌شناختی و پزشکی هر گروه، بررسی آخرین دستاوردهای پژوهشی و منابع موجود دنیا بحث می‌شود.

نحوۀ تربیت فرزندان همواره از دغدغه‌های والدین بوده‌است. این کتاب در چهار بخش والدین را راهنمایی می‌کند با کودکان خود چگونه رفتار کنند. ویژگی‌های خانواده‌های امروز ایران از جمله بچه‌های دردانه، مادران حساس و پدران گرفتار در بخش اول بررسی می‌شوند. ویژگی‌های مدرسه‌های ایران مثل معضل نمره، معلم کم‌حوصله و مدیر کارپرداز در بخش دوم مطرح شده‌اند. پیامدهای مسائل خانه و مدرسه مثل بدغذایی و بدخوابی، کم‌رویی، و پرخاشگری در فصل سوم آمده‌اند و در نهایت، مهارت‌های زندگی (از جمله: خودآگاهی، همدلی، روابط بین فردی، ارتباط مؤثر و نه‌گفتن) در فصل آخر بررسی شده‌اند.

ارائۀ راهکارهای افزایش دانش و مهارت‌ معلمان برای پاسخ‌گویی به نیازهای ویژۀ کودکان و نوجوانان، و پیشگیری ار ترک تحصیل یا رنج در یادگیری، از جمله اهداف اولیۀ این کتاب محسوب می‌شوند. نویسنده کوشیده‌است، دانش و مهارت‌های لازم برای آموزش و پرورش کیفی همۀ دانش‌آموزان، به‌ویژه دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه، را به مخاطب عرضه کند. نیازهای ویژه در این کتاب به طور کامل تشریح شده‌اند. بهسازی مهارت‌های اجتماعی و پذیرش در گروه هم‌سالان، گسترش مهارت‌های نخستین در خواندن و نوشتن، راهبردهای غلبه بر دشواری‌های خواندن، بهسازی مهارت‌های بیان نوشتاری، هجی‌کردن، محاسبه و حل مسئله، از جمله موضوعات کتاب هستند.

تسلط به مفاهیم ریاضی کتاب درسی پایۀ اول دبستان به تمرین نیاز دارد. کتاب پیش رو شامل تمرین‌های متنوعی است از مفاهیم اولیۀ ریاضی از جمله: «بالا و پایین، زیر و رو، راست و چپ، باز و بسته، جلو و عقب، بزرگ و کوچک، گروه‌بندی، ردیف‌بندی، بیشتر و کمتر، و تقارن» که کودک پایه اولی را در درک ریاضی توانا می‌کنند. تمرین‌ها تصویری هستند و جنبۀ سرگرم‌کنندگی دارند. کتاب به گونه‌ای تنظیم شده است که برای کودکان دارای نیازهای ویژۀ ذهنی نیز قابل استفاده باشد.

تشخیص، آموزش و توان‌بخشی افراد استثنایی به آموزش‌ها و مهارت‌هایی نیاز دارد. نویسندۀ کتاب حاضر کوشیده است اطلاعات اساسی مورد نیاز را برای کمک به اهل فن در مسائل توانبخشی استثنایی در این کتاب گردآورد. رویکرد این کتاب درمان به شیوۀ شخص محور است که مهم‌ترین حیطة‌های مورد توجه آن عبارت‌اند از: مدیریت خود، مهارت‌های اجتماعی، شرکت در جامعه و امنیت. نویسنده دیدگاه‌ها و روش‌های مختلف را در هم آمیخته و در 14 فصل به موضوع پرداخته است. «انواع اختلال‌های ارتباطی، ناتوانی یادگیری، عقب ماندگی ذهنی، اختلال‌های رفتاری هیجانی، آسیب‌های شنوایی، بینایی و جسمی، اختلال‌های طیف اتیسم و ناتوانی‌های شدید چندگانه» از دیگر موضوعات این کتاب هستند.

تغییرات منظمی که در طول زمان در فرایند دانستن، فهمیدن، یادآوری و اندیشیدن رخ می دهند، رشد شناختی نامیده می‌شوند. در کتاب حاضر، مخاطب با مفاهیم و نظریه‌های این نظریه آشنا می شود، مراحل رشد شناختی پیازه را می‌خواند، با نظریۀ ویگوتسکی در این باره و مراحل رشد زبان از نظر او آشنا می شود، کاربردهای آموزشی نظریۀ ویگوتسکی را می فهمد و سپس با نظریه‌های رشد شناختی برونر و دیدگاه‌ها و مدل‌های پردازش اطلاعات از نظر او آشنا می شود. در فصل دوم کتاب با فرایند های اساسی در رشد شناختی روبه‌رو می شود. در فصل بعد، دربارۀ فلسفه ورزی در کودکان نکاتی می‌خواند. در فصل چهارم، با عنوان «رشد شناختی کودکان دوزبانه»، از رشد فرازبانی دوزبانه‌ها و رشد مغزی، رشد حافظه و رشد تئوری ذهن آنان مطلع می‌شود. در فصل پنجم باب جدیدی گشوده می‌شود و اختلالات رشد شناختی شامل ناتوانی های یادگیری، گفتار، شنوایی و زبان عرضه می شوند. در فصل ششم رشد شناختی در دوران کودکی به عنوان یک مهارت و در فصل آخر نیز اثر حد واسط رشد شناختی در گسترش نگرانی کودکان مطرح است.

آشنایی با تمرینات مربوط به رشد و اصلاح آن‌ها به عنوان روش‌های عملی و کاربردی برای برطرف کردن ضعف‌ها و مشکلات حرکتی کودکان و نوجوانان ضروری است.کتاب حاضر شامل212 تمرین ادراکی-حرکتی متنوع با ذکر اهداف مربوطه است که به رفع بسیاری از مشکلات حرکتی و آموزشی کمک می‌کنند. بخش اول کتاب اطلاعات کاملی را برای مخاطبی در بر دارد که می‌خواهد آزمایشکاه ادراکی-حرکتی بسازد . آزمون تعیین سطح مهارت ساده‌ای نیز در این بخش گنجانده شده‌است. در کل، کتاب 200 فعالیت ایستگاهی بسیار ساده و قابل اجرا، شامل تصویرهای آن برای استفاده در آزمایشگاه یادگیری ادراکی-حرکتی می‌شود. فعالیت‌های دوطرفه در فصل دوم، فعالیت‌های یک‌طرفه در بخش سوم و فعالیت‌های جانبی ضربدری در فصل چهارم ارائه‌شده‌اند. بخش آخر نیز شامل فعالیت‌های نهایی و نتیجه‌گیری از برنامه‌ای 32 هفته‌ای است.

دانش آموزان دارای نیازهای ویژه نیز باید در میدان‌های ورزشی حضور یابند. کتاب حاضر در زمینۀ ورزش دانش‌آموزان با نیازهای خاص نگاشته شده است. در ابتدای کتاب مفاهیم مربوط تعریف شده‌اند. سپس موضوع تربیت بدنی این دانش‌آموزان شامل طبقه‌بندی و معرفی، صفات و وظایف معلمان آنان، نقش بازی‌های بومی و محلی بر مهارت‌بخشی به آنان، و فعالیت‌های قابل اجرا در ساعت ورزش برای تقویت مهارت‌های حسی حرکتی و دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی و نیز اوتیسم، آسیب‌دیدۀ بینایی، شنوایی و جسمی- حرکتی شرح داده شده‌اند. در بخش سوم کتاب نیز موضوع تربیت بدنی و ورزش دانش‌آموزان بیمار، از جمله مبتلایان به صرع، آسم، انواع دیابت و چاقی مفرط مورد بحث است. در بخش آخر حقوق ورزشی، از جمله حقوق دانش‌آموزان و اصول بیمۀ ورزشی مورد توجه‌اند.