کم توان ذهنی

دانش‌آموزان کم توان و دارای نیازهای ویژه، به منظور یادگیر ی بهتر درس‌ها، به کتاب‌هایی متفاوت از کتاب‌های دانش‌آموزان عادی نیاز دارند. کتاب حاضر در واقع کتاب کار ریاضی پایۀ دوم دبستان برای دانش‌آموزان دچار اختلال ذهنی است و مطالب آن با نیازهای این گروه سنی و خاص متناسب‌سازی شده‌است. تمرین‌های این کتاب در راستای ترغیب کودک به فکر کردن و توانمند‌شدن او در حل مسئله طراحی شده‌اند. نویسنده کوشیده است محتوای آموزشی را با تصویرهای جذاب همراه سازد تا به‌خصوص دانش‌آموز کم توان ذهنی را جذب و جلب کند.

گروهی از کودکان دچار ناتوانی‌های خاصی هستند و به توجه ویژه نیازمندند. کتاب حاضر در پنج بخش به کمک معلمان و والدین چنین کودکانی می‌آید. در بخش نخست انواع ناتوانی‌هایی را که کودک را مشمول دریافت خدمات خاص می‌سازد، به مخاطب می‌شناساند و حد مداخله یا اقدام مربی را توضیح می‌دهد. در بخش دوم سنجش و اندازه‌گیری و انواع آن‌ها تعریف می‌شوند. در بخش بعد انواع مداخلۀ موفق و کنش‌های اجرایی، عزت نفس و احترام به خویشتن بیان شده‌اند. ارتباط و جهت‌یابی مطالب اصلی بخش چهارم هستند و در بخش آخر نیز قوانین و مقررات تعلیم و تربیت خاص و خدمات مربوط معرفی شده‌اند. در پایان کتاب چک‌لیستی برای شناخت مشکلات کودکان ناتوان آورده شده‌است.

رفتارشناسی درمانی نوعی روان‌درمانی است که اثربخشی آن در درمان افسردگی و اضطراب ثابت شده‌است. نویسندۀ کتاب حاضر می‌کوشد ابزاری در اختیار مخاطب قراردهد تا به کمک آن بتواند بر ناراحتی‌های روانی غلبه کند. این کتاب شامل مجموعه‌ای تمرین است که در جلسات رفتاردرمانی شناختی به بیماران داده می‌شوند. نویسنده به منظور سهولت بخشی در انجام تمرینات ، از بذله‌گویی و شوخی نیز سود جسته است. در ضمن، ضرورتی برای خواندن همۀ بخش‌های کتاب یا ترتیب خواندن آن‌ها لحاظ نشده‌است. در بخش اول کتاب، اصول اولیه طرح شده‌اند و در بخش دوم موضوع از میان بردن مشکلات و تعیین هدف در زندگی مورد نظر است. استفادۀ عملی از رفتار در بخش سوم آمده و بخش چهارم با عنوان«پیش به سوی آینده» به مخاطب کمک می‌کند باورهای پایاتری پیداکند و در صورت بازگشت بیماری از آموخته‌ها کمک گیرد. در بخش پنجم به 10 نکته برای کارکردن با متخصصان روان‌درمانگر، بهتر خوابیدن و افزایش انگیزه برای بهترشدن اشاره شده‌است.

مخاطبان کتاب حاضر کودکان 8 تا 12 ساله‌ای هستند که بیش فعال تشخیص داده شده‌اند. نویسندگان کتاب در مقدمۀ آن تأکید کرده‌اند که مطالب آن برای کودکان دچار اختلالات توجهی تهیه شده است. به همین دلیل هم در سراسر کتاب، با توصیه‌هایی در مورد طرز رفتار در مدرسه، طرز برخورد با دیگران، طرز انجام تکالیف‌ درسی، طرز گذراندن اوقات تفریح و استراحت، تهیۀ فهرست برای انجام کارها، دوست‌یابی و یافتن راه حل برای مشکلات، و نیز با تصویرهایی برای رنگ‌آمیزی، یافتن اشیا در تصویر و یافتن کلمات در جدول حرف‌های الفبا، کوشیده‌اند توجه عمومی مخاطبان را تقویت کنند. کتاب پنج فصل دارد و در همۀ فصل‌ها یادداشت‌هایی از کودکان نقل شده است که از مشکلات خود گفته‌اند و نویسندگان کتاب به آن‌ها پاسخ داده‌اند.

والدین و مربیان می‌توانندبا فراهم کردن محیطی شاد و سازنده برای فرزندانشان، به سلامت بهداشت و روان آن‌ها کمک کنند. کتاب حاضر، به عنوان منبع دو واحد درس بهداشت روانی کودکان استثنایی، به مربیان، کاردرمانگران و والدین کمک می‌کند به نحو مؤثرتری به بهداشت روان و تربیت این کودکان بپردازند. کتاب دوازده فصل دارد. فصل اول شامل کلیاتی دربارۀ اهمیت توجه به بهداشت روانی و اهداف آن است. در فصل دوم نویسنده به بهداشت روانی در خانواده‌های کودکان استثنایی پرداخته و راه‌های رویارویی آن‌ها با موضوع را بررسی کرده است. فصل سوم چند بحث اساسی و مهم دربارۀ اهمیت و ضرورت مشاورۀ ژنتیک و آزمایش‌های پزشکی برای جلوگیری از معلولیت در حوزۀ پیشگیری را دربرمی گیرد. در فصل‌های چهارم تا دوازدهم ویژگی‌های توصیفی-شناختی و تأثیر مسائل و مشکلات بهداشت روانی کودکان عقب‌ماندۀ ذهنی، تیزهوش، نابینا، ناشنوا، ناسازگار، ناتوان در یادگیری ویژه، ناتوان در زبان و گفتارر، و ناتوان در مهارت های رشدی-ارتباطی آمده اند. در پایان هر فصل راهبردهایی برای تأمین بهداشت روانی این کودکان ارائه شده و در قسمت نتیجه‌گیری نیز راه‌های مقابله با مشکلات بهداشت روانی مورد بحث قرار گرفته است.

"گروه‌های دانش‌آموزان با نیازهای ویژه، شامل دانش‌آموزان تیزهوش، کم‌توان ذهنی، مشکلات شنوایی، مشکلات بینایی، مشکلات تکلم، اختلالات یادگیری، اختلالات رفتاری، اختلالات حرکتی، و افراد دارای بیماری‌های صعب‌العلاج می‌شوند. در سه فصل اول کتاب، نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در کلاس درس، انواع سخت‌افزارهای مورد نیاز در آموزش ویژه، و مزایا و نحوۀ کار با تختۀ هوشمند شرح داده شده است. فصل چهارم به معرفی گروه‌های گوناگون دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژۀ آموزشی و منابع فناوری‌های کمکی مربوط به هر یک از گروه‌ها اختصاص دارد. فصل پنجم جنبۀ دیگری از کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات را در این زمنیه شرح می‌دهد و فصل ششم برخی منابع کمکی را معرفی کرده است. واژه نامۀ فارسی به انگلیسی و انگلیسی به فارسی و گزارش‌های چند مطالعۀ موردی درپایان کتاب آمده است.

گاهی بعضی نوآموزان، در بدو ورود به مدرسه، دیرآموز تشخیص داده می‌شوند. چنین کودکانی اگر در مدارس عادی و همراه با دیگر دانش آموزان درس بخوانند، به خاطر توجه ویژه‌ای که نیاز دارند، دچار مشکلات خاص می‌شوند. کتاب حاضر دانش‌آموزان دیرآموز را معرفی می‌کند و چالش‌های آموزش به آن‌ها را برمی‌شمارد. سپس می‌کوشد راهکارهایی آموزشی برای چنین دانش‌آموزانی ارائه دهد. در ادامه، راهکارهایی برای تسهیل آموزش خواندن و نوشتن پیشنهاد می‌کند. در نهایت نیز روش‌هایی ساده در آموزش مفاهیم پایۀ ریاضیات می‌آورد.

هدف از تأسیس «سازمان آموزش و پرورش ویژه» آموزش و پرورش گروه‌های دانش‌آموزان با نیازهای ویژه، با تاکید بر آموزش حرفه‌ای است. در این کتاب نظریه‌ها و یافته‌های مرتبط با برنامۀ درسی این دانش‌آموزان در 13 فصل ارائه شده‌است. مبانی، تاریخچۀ برنامۀ درسی و طراحی آن در سه فصل اول بررسی می‌شوند. در فصل چهارم نظریه‌ها و رویکردهای برنامۀ درسی آنان، و در فصل بعد برنامۀدرسی کارکردی ارائه شده‌اند. متناسب‌سازی برنامۀ درسی، برنامۀ درسی انفرادی، آموزش شغلی در این برنامه، رشد مهارت‌های تحصیلی کارکردی، فردی و بین‌فردی، زندگی مستقل و رشد شغلی مباحث فصل‌های بعد هستند. در فصل آخر نیز برنامۀ درسی دانش‌آموزان با نیازهای ویژه در ایران ارائه شده‌است.

نویسنده این کتاب به معرفی و نقد نظریه‌های سازنده‌گرایی و آموزش‌گرایی، و روش‌های تدریس معلم‌محور و دانش‌آموز‌محور پرداخته‌ و نیز انواع روش‌های تدریس به دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه را شرح می‌دهد. این دانش‌آموزان عبارت‌اند از دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی و دانش‌آموزان دارای نارسایی یادگیری ویژه، اختلال نارسایی توجه-بیش‌فعالی، اختلال‌های هیجانی-رفتاری، اختلال‌های ارتباطی، آسیب شنوایی، آسیب بینایی، اختلال‌های طیف اتیسم، ناتوانی‌های چندگانه و آسیب‌های جسمی، و نیز دانش‌آموزان تیز هوش و با استعداد. سه فصل پایانی کتاب به موضوع‌هایی نظیری آموزش معلمانی که به دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه درس می‌دهند، مدیریت زمان و فضای آموزشی این کودکان، و ارزیابی میزان یادگیری آنان اختصاص دارند.

درمانگران بالینی، متخصصان تعلیم و تربیت و والدینی که برای حل مشکلات اجتماعی فرزندانشان به دنبال پاسخ می گردند، مخاطبان مجموعه کتاب‌‌های «کفایت اجتماعی» خواهند بود. نویسنده کوشیده است با آوردن نمونه‌های موردی، کوشش‌ها و موفقیت‌های کودکان تیزهوش و عقب‌ماندۀ ذهنی را به تفصیل بیان کندو چارچوبی تحولی به منظور فهم مخاطب از توانایی‌های اجتماعی چنین کودکانی ارائه دهد. فصل اول با موضوع کفایت اجتماعی کودکان عقب‌ماندۀ ذهنی شروع می‌شود. ویژگی‌ها، علت شناسی و خدمات حمایتی این کودکان از جمله مباحث آن هستند. در بخش دوم نیز کفایت اجتماعی کودکان تیزهوش مطرح شده و مفهوم، زمینه‌ها، ویژگی‌ها، نشانه‌ها و معیار‌های تیزهوشی به بحث گذاشته شده‌اند.