طیف اتیسم

مخاطبان کتاب حاضر کودکان 8 تا 12 ساله‌ای هستند که بیش فعال تشخیص داده شده‌اند. نویسندگان کتاب در مقدمۀ آن تأکید کرده‌اند که مطالب آن برای کودکان دچار اختلالات توجهی تهیه شده است. به همین دلیل هم در سراسر کتاب، با توصیه‌هایی در مورد طرز رفتار در مدرسه، طرز برخورد با دیگران، طرز انجام تکالیف‌ درسی، طرز گذراندن اوقات تفریح و استراحت، تهیۀ فهرست برای انجام کارها، دوست‌یابی و یافتن راه حل برای مشکلات، و نیز با تصویرهایی برای رنگ‌آمیزی، یافتن اشیا در تصویر و یافتن کلمات در جدول حرف‌های الفبا، کوشیده‌اند توجه عمومی مخاطبان را تقویت کنند. کتاب پنج فصل دارد و در همۀ فصل‌ها یادداشت‌هایی از کودکان نقل شده است که از مشکلات خود گفته‌اند و نویسندگان کتاب به آن‌ها پاسخ داده‌اند.

والدین و مربیان می‌توانندبا فراهم کردن محیطی شاد و سازنده برای فرزندانشان، به سلامت بهداشت و روان آن‌ها کمک کنند. کتاب حاضر، به عنوان منبع دو واحد درس بهداشت روانی کودکان استثنایی، به مربیان، کاردرمانگران و والدین کمک می‌کند به نحو مؤثرتری به بهداشت روان و تربیت این کودکان بپردازند. کتاب دوازده فصل دارد. فصل اول شامل کلیاتی دربارۀ اهمیت توجه به بهداشت روانی و اهداف آن است. در فصل دوم نویسنده به بهداشت روانی در خانواده‌های کودکان استثنایی پرداخته و راه‌های رویارویی آن‌ها با موضوع را بررسی کرده است. فصل سوم چند بحث اساسی و مهم دربارۀ اهمیت و ضرورت مشاورۀ ژنتیک و آزمایش‌های پزشکی برای جلوگیری از معلولیت در حوزۀ پیشگیری را دربرمی گیرد. در فصل‌های چهارم تا دوازدهم ویژگی‌های توصیفی-شناختی و تأثیر مسائل و مشکلات بهداشت روانی کودکان عقب‌ماندۀ ذهنی، تیزهوش، نابینا، ناشنوا، ناسازگار، ناتوان در یادگیری ویژه، ناتوان در زبان و گفتارر، و ناتوان در مهارت های رشدی-ارتباطی آمده اند. در پایان هر فصل راهبردهایی برای تأمین بهداشت روانی این کودکان ارائه شده و در قسمت نتیجه‌گیری نیز راه‌های مقابله با مشکلات بهداشت روانی مورد بحث قرار گرفته است.

"گروه‌های دانش‌آموزان با نیازهای ویژه، شامل دانش‌آموزان تیزهوش، کم‌توان ذهنی، مشکلات شنوایی، مشکلات بینایی، مشکلات تکلم، اختلالات یادگیری، اختلالات رفتاری، اختلالات حرکتی، و افراد دارای بیماری‌های صعب‌العلاج می‌شوند. در سه فصل اول کتاب، نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در کلاس درس، انواع سخت‌افزارهای مورد نیاز در آموزش ویژه، و مزایا و نحوۀ کار با تختۀ هوشمند شرح داده شده است. فصل چهارم به معرفی گروه‌های گوناگون دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژۀ آموزشی و منابع فناوری‌های کمکی مربوط به هر یک از گروه‌ها اختصاص دارد. فصل پنجم جنبۀ دیگری از کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات را در این زمنیه شرح می‌دهد و فصل ششم برخی منابع کمکی را معرفی کرده است. واژه نامۀ فارسی به انگلیسی و انگلیسی به فارسی و گزارش‌های چند مطالعۀ موردی درپایان کتاب آمده است.

نویسنده این کتاب به معرفی و نقد نظریه‌های سازنده‌گرایی و آموزش‌گرایی، و روش‌های تدریس معلم‌محور و دانش‌آموز‌محور پرداخته‌ و نیز انواع روش‌های تدریس به دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه را شرح می‌دهد. این دانش‌آموزان عبارت‌اند از دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی و دانش‌آموزان دارای نارسایی یادگیری ویژه، اختلال نارسایی توجه-بیش‌فعالی، اختلال‌های هیجانی-رفتاری، اختلال‌های ارتباطی، آسیب شنوایی، آسیب بینایی، اختلال‌های طیف اتیسم، ناتوانی‌های چندگانه و آسیب‌های جسمی، و نیز دانش‌آموزان تیز هوش و با استعداد. سه فصل پایانی کتاب به موضوع‌هایی نظیری آموزش معلمانی که به دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه درس می‌دهند، مدیریت زمان و فضای آموزشی این کودکان، و ارزیابی میزان یادگیری آنان اختصاص دارند.

اختلال طیف اتیسم یکی از انواع اختلالات عصبی رشدی است که در عملکرد شخصی، اجتماعی، تحصیلی یا شغلی مشکلاتی را ایجاد می‌کند. شناسایی زودهنگام و مداخلۀ به‌هنگام از مؤثرترین راه‌ها برای آموزش، توان‌بخشی و بازتوانی این کودکان است.کتاب حاضر مجموعه‌ای است از رویکردهای آموزشی و درمانی کودکان دچار اتیسم تا بتواند مؤثرترین رویکردهای مداخله در این حوزه را با نقادی علمی و فراهم آوردن شواهد مربوط، به طور مشروح ارائه کند. به همین منظور، متن با بیان اثربخش‌ترین رویکردهای مداخلهای مبتنی بر شواهد آغاز می‌شود. در فصل‌های بعدی به درمان‌هایی اشاره شده است که برای مقابله با مشکلات کودکان دچار اتیسم در برخی جنبه‌های رشد استفاده می‌شوند. فصل آخر کتاب نیز به ارائۀ راه‌های درمانی مکملی می‌پردازد که شواهد اثربخشی آن‌ها محدود است.

افراد درگیر درمان و توان‌بخشی کودکان دچار بیماری‌های حاد و مزمن مخاطبان این کتاب خواهند بود. نویسنده کوشیده است کفایت اجتماعی کودکان دچار بیماری‌های حاد و مزمن را بررسی کند. در فصل اول کتاب بحث کفایت اجتماعی و بیماری‌های مزمن (دیابت، آسم،فیبروز کیسه‌ای، حمله‌های تشنجی) در کودکان، در فصل دوم بیماری‌های اکتسابی (سرطان و ضربه‌های مغزی) و در فصل سوم بیماری‌های ژنتیکی (سندروم ویلیامز، نروفیبروماتوز، توبروس اسکاروزیس، سندروم ترنر، سندروم X شکننده و فنیل کتونوریا) بررسی شده‌اند. البته نویسنده به همۀ بیماری‌ها نپرداخته‌است، اما شایع‌ترین آ‌ن‌ها را آورده‌است.

درمانگران بالینی، متخصصان تعلیم و تربیت و والدینی که برای حل مشکلات اجتماعی فرزندانشان به دنبال پاسخ می گردند، مخاطبان این کتاب خواهند بود. نویسنده کوشیده است با آوردن نمونه‌های موردی، کوشش‌ها و موفقیت‌های کودکان دچار انواع اختلال را به تفصیل توضیح دهد و چارچوبی تحولی به منظور فهم مخاطب از توانایی‌های اجتماعی سنین گوناگون ارائه دهد. کتاب با بحث نظریه‌های توانایی اجتماعی شروع می‌شود و با موضوع روند تحولی کودکان در مراحل رشد ادامه‌می‌یابد. نویسنده معتقد است، محیط در کنار وراثت، در رشد و اکتساب مهارت‌های اجتماعی نقش مهمی دارد. کتاب حاضر به نقش اعضای خانواده و متولیان امور مدرسه در روند تحول کودک نیز پرداخته ‌است. برنامه‌هایی مقدماتی به منظور درک و تشخیص زمینه‌های نگرانی و مروری بر مداخله‌های درمانی نیز از دیگر محتواهای کتاب هستند.

"یکپارچگی حسی" روندی است که طی آن مغز تجربه‌های حسی متفاوت، از جمله بینایی، شنوایی، بویایی، لامسه، حرکت، آگاهی بدنی و جا به جایی نقطۀ ثقل بدن را تفسیر و سازمان‌دهی می‌کند. دورۀ سه تا هفت سالگی مهم‌ترین مرحله برای شکل‌گیری یکپارچگی حسی است، زیرا توانمندی و گیرایی مغز نسبت به درک حس‌ها و سازمان‌دهی آن‌ها در این مرحله بسیار مطلوب است. روشن است که هر گونه اختلال در جریان رشد و تکامل یکپارچگی حسی سبب برخی اختلالات رفتاری می‌شود که از جملۀ آن‌ها می‌توان به رکود حسی، تدافع حسی، تدافع لامسه‌ای، ناامنی جاذبه‌ای و کنش‌پریشی اشاره کرد. ارزیابی و تشخیص کودکان دارای مشکلات یکپارچگی حسی و روش‌های درمانی فردی و جمعی و درمان این بیماری‌ها از طریق کار درمانی و بازی در این کتاب آمده است.

بر خلاف تصور سنتی از هوش، به عنوان امری ذاتی و ثابت، هوش هیجانی در طول زندگی قابل بهبود و ارتقا است، به شرط آنکه زمینه آن فراهم باشد. در این کتاب مجموعه‌ای از بازی‌ها طراحی و ارائه شده است که می‌توان از آنها در پرورش ابعاد مختلف هوش که به رشد مهارت‌های اجتماعی کودک کمک می‌کند، بهره گرفت. در هر بخش علاوه بر معرفی بازی و ماهیت و کارکرد آن، شیوه اجرا و ابزارهای لازم نیز درج شده است.