فلسفه کودک

در این کتاب با تمرکز بر نظریه ادبیات کودک و مفهوم کودکی، زمینه‌ای برای گفت‌وگو میان پژوهشگران، منتقدان و صاحب‌نظران ادبیات کودک، فراهم می‌شود. دیدگاه برخی از فیلسوفان درباره کودکی، نظریه و مدل‌های کودکی، رشد اخلاقی، حقوق کودکان، یادزدودگی کودکی و...، از مباحث کتاب است.

نویسنده در این کتاب در تلاش است تا نشان دهد که چگونه گفت‌وگو با کودکان می‌تواند نظریه‌های رشد شناختی را دربربگیرد. وی در این راستا چندین هدف را دنبال می‌کند؛ نخست این‌که، پرسش‌هایی را مطرح می‌کند که کودکان را به تفکر ترغیب نماید. دوم این‌که، امکان برقراری ارتباطی متفاوت با کودکان را به تصویر می‌کشد و درنهایت این‌که پرسش‌های عمیق فلسفی را در یک رابطه متقابل با کودک به چالش می‌کشد.

آیا کودکان به فلسفه نیاز دارند؟ دانشمندان معتقدند که کودکان به‌محض این‌که زبان را فرا می‌گیرند ذهنشان تقریبا بی‌درنگ سرشار از افکار می‌شود؛ از این‌رو، مدام در پی ملاک‌هایی هستند که با استفاده از آن‌ها سر از امور در آورند. امور با اعتبارتر را از کم‌اعتبارتر و بهتر را از بدتر تمیز دهند، این وعده فلسفه است که به آن‌ها کمک کند تا بهتر فکر کنند و بهتر تأمل کنند. در این ‌کتاب تمرین‌های ارائه می‌شود که به کودکان کمک می‌کند تا استعداد تفکر نقادانه و تفکر خلاق خود را پرورش دهند و همچنین به آن‌ها کمک می‌شود تا دلایل بهتر را از بدتر و قوی را از ضعیف تمیز دهند.

این کتاب مصور از مجموعه کتاب‌های «فلسفه برای کودکان و نوجوانان» است. «الفی»، دختری بسیار خجالتی است که در کلاس اول مشغول تحصیل است. او نمی‌تواند در کلاس صحبت کند و حتی به سختی می‌تواند پرسش‌های خود را طبقه‌بندی و بیان کند؛ اما این امر، مانع تلاش‌های او برای شناخت جهان اطرافش نمی‌شود. چیزی از چشمان نکته‌بین او پنهان نمی‌ماند. او با شگفتی در مورد هر آنچه در اطراف خود و در کلاس یا خانه اتفاق می‌افتد به فکر می‌رود و راهی برای شناخت آن‌ها جست‌وجو می‌کند و... .

این کتاب شامل 30 بند است و برای هر بند یک راهنمای آموزشی طراحی شده است. داستان در دو مدرسه می‌گذرد که این دو مدرسه اشتراک‌هایی با هم دارند. هر بند از داستان، بند قبل را ادامه می‌دهد، اما هر بار ادامه داستان در مدرسه دیگری اتفاق می‌افتد. برای مثال، بند اول در مدرسه «پوپک» رخ می‌دهد که یک مدرسه دخترانه است، اما بند دوم در مدرسه «پرسندو» رخ می‌دهد که یک مدرسه پسرانه است. در انتهای هر داستان تعدادی پرسش غالبا فلسفی آورده شده است که این پرسش‌ها، پاسخ درست و قطعی ندارند و ممکن است که پاسخ‌های ارائه‌شده با یکدیگر تفاوت داشته باشند. همچنین در پایان هر داستان تمرین‌هایی طراحی شده که هدف از آن‌ها بحث و تعمیق مباحث فلسفی هر داستان است.

در این کتاب پرسش‌های فلسفی برای کودکان درباره زندگی، مرگ، جهان، انسان‌ها، و... همراه با تصاویری شاعرانه و دلنشین مطرح شده است که کودکان را وادار به تفکر درباره جهان پیرامون خود می‌کند. آیا فقط در سیاره ما زندگی جریان دارد؟ آیا موجودات هوشمندی چون ما در جهان وجود دارند؟ چه می‌شود که چیزی را فراموش می‌کنم و چه می‌شود که دوباره به یادش می‌آورم؟ آیا کسی هست که بتواند جادو کند؟ و... از پرسش‌های کتاب هستند.

بچه‌خرگوش برای خواب آماده می‎شود. او با تاریک شدن اتاق، به آنچه در اتاقش وجود دارد، یک به یک شب به خیر می‏‌گوید. نویسنده در این داستان، کودکان را دعوت به اندیشیدن می‏‌کند و اینکه چه چیزهایی در اطراف آن‎ها ارزش این را دارند که در پایان روز به یاد آورده شوند و می‎توانند با آن‌ها خداحافظی کنند. تصویرگر کتاب نیز براساس آنچه نویسنده روایت می‏‌کند، تصویرهای رنگی و سیاه و سفیدی ارائه کرده است که به کودک آرامش و اعتمادبه‎نفس می‌‏بخشد. درواقع داستان و تصاویر آن به صورت پیوسته کودک را به خوب دیدن تشویق می‏‌کنند.

یکی از اهداف خواندن قصه، پرورش قدرت تخیل کودک است. این کتاب مجموعۀ شش جلدی قصه‌های هارولد را دربر دارد که به بچه‌ها می‌آموزد خودشان دنیایشان را بسازند. این ساختن با تخیل آغاز می‌شود، با بازی استمرار می‌یابد و با تجربه‌اندوزی به بلوغ می‌رسد. یکی از قصه‌های این کتاب هارولد ر ا به قصر پادشاهی می‌برد که غمگین است. هارولد به پادشاه قول می‌دهد مشکلش را حل کند. مخاطب در حین خواندن این قصه با هارولد همراه می‌شود، خودش را جای او می‌گذارد و علاوه بر تخیل، اعتمادبه‌نفسش هم تقویت می‌شود.

یکی از چالش‌های اساسی فلسفه برای کودکان در ایران، بیگانه بودن محتوای این حوزه است. از دیرباز، مثنوی یکی از گنجینه‌های داستان‌گویی در ایران بوده است. مولانا در این کتاب مفاهیم مورد نظر خود را در قالب شعر و به شکل داستان بیان می‎کند و خواننده را در مسیر تفکر درباره کشف نمادهای داستان و رمزگشایی آن‌ها به حرکت وا می‎دارد. کتاب حاضر به همراه راهنمای آموزشی تسهیل‌گران برای کودکان دوره متوسطه اول به نگارش درآمده است.

بهترین راه شناخت خدا تفکر در جهان آفرینش است. مجموعۀ 55 جلدی «فکر، کودک، فلسفه» برای رشد فکری کودکان،‌ آن‌ها را به تفکر دربارۀ موضوعاتی فرا می‌خواند تا کودک دربارۀ خود و جهان اطراف خود بیشتر بیندیشد. جلد دهم از این مجموعه کودکان را به تفکر دربارۀ جهان آفرینش و نحوۀ به وجود آمدن پدیده‌ها جلب می‌کند. کتاب دوزبانه است. نویسنده نمونه‌هایی از پدیده‌های خلقت را مثال می‌زند تا در نهایت جهان‌بینی مخاطب را نیز عمق بخشد و استدلال را تمرین کند.