عبادت

«بسم‌الله» نماد و معرف علم خدا و تعلیم علوم الهی به پیامبران و انتقال آن به انسان‌هاست. در این جستار، مفهوم «بسم‌الله» شرح داده شده و از زوایای مختلف متناسب با زمان و مکان، نحوه بیان و علت بیان، بررسی می‌شود. همچنین در کتاب مصداق‌های تمام مفاهیم بیان شده در امور زندگی مورد تحلیل قرار گرفته‌اند.

«بخشندگی» یک راهبرد مقابله انطباقی است که می‌تواند باعث صلح و انتقال عدالت شود. در این کتاب شرح مفهوم کلمه «رحمان» و مترادفات آن آمده و انسان به عنوان خلیفه خدا روی زمین، به برآورده کردن نیاز دیگران در مصادیق قرآنی آن، مانند صدقه،‌ انفاق، عفو و بخشندگی دعوت شده است. در این مطالعه منشأ بسیاری از مشکلات کار و زندگی و جامعه، نداشتن روحیه بخشندگی معرفی شده و راه‌های برون‌رفت از آن‌ها بیان می‌شود.

صفت «رحیم»، زمانی که بر خداوند اطلاق می‌شود، به معنای نعمت دهنده و احسان کننده به افراد خاص است و زمانی که برای غیر خدا به کار می‌رود، به معنای مهربانی و رقت قلب است. در این کتاب واژه «رحیم» و مشتقات آن تبیین شده‌اند. کتاب به مخاطبان خود یادآوری می‌کند که ریشه تمام اختلافات در رحم نکردن طرفین به یکدیگر است. در ادامه، با معرفی عوامل نامهربانی، راه‌های دوری از آن بیان می‌شود تا از قساوت قلب جلوگیری شود.

تشکر کردن یکی از مبانی رفتار انسانی است که موجب نهادینه شدن روابط صحیح انسانی و اسلامی در جامعه می‌شود. در این کتاب پس از پرداختن به معنای واژه «حمد» و به‌طور خاص الحمدلله، با استناد به آیه «الحمدالله رب العالمین»، ابعاد گوناگون تشکر معرفی می‌شوند و تأثیر و کارکرد این عمل در کسب موفقیت، بهبود روابط انسانی و حفظ آرامش در کار و زندگی مورد بحث قرار می‌گیرد.

خداوند تربیت کننده اصلی جهان هستی و «رب» که از اسمای الهی است، به معنای تربیت است. در این کتاب عبارت «رب العالمین» مطالعه شده است و پس از آن با بیان مصادیق کلمه رب در زندگی روزمره، به توضیح این موضوع پرداخته می‌شود که حرکت در جهت رشد مادی و معنوی نیازمند شناخت خداوند و رشد عقلی انسان نسبت به انجام وظایفش است.

صفت «مالک» در قرآن به معناهای متفاوتی همچون صاحب و مدیر به‌کار رفته است. در این مطالعه، با استناد به آیه «مالک یوم‌الدین»، خداوند یکتا مدیر جهان هستی معرفی شده که بر مبنای تدبیر، انسان را خلیفه و جانشین خود در زمین قرار داده است. در ادامه، مدیران جامعه انسانی به دو گروه تقسیم شده‌اند و اهداف و وظایف آنان تشریح شده است.

عبارت «مالک یوم‌الدین» به معنای صاحب روز حساب است و انسان امروز نباید اعمال خود را بدون تفکر و تعقل انجام دهد. در این کتاب مخاطبان پس از شناخت مفهوم «یوم‌الدین» و نیز آشنایی با مفاهیم روز قیامت، شرایط قبر، عالم برزخ، روز محشر و شرایط بهشت و جهنم، دید کاملی از هدف زندگی به‌دست می‌آورند و طبق احکام الهی به حسابرسی زندگی خود می‌پردازند.

عبارت «ایاک نستعین» به معنای استعانت از خداوند است و این استعانت تبیین کننده عدالت خداوند روی زمین است. در این مطالعه که نماز وسیله یاری گرفتن از نیروی الهی معرفی شده است، توجه مخاطب به این نکته سوق داده می‌شود که برای کسب موفقیت در مدیریت زندگی و ایجاد روحیه خدمت‌رسانی به دیگران، باید عمق مفهومی آن عبارت تأکیدی را درک کنیم. مصادیق این موضوع در کتاب بررسی شده‌اند.

«صراط» در قرآن به معنای راه خدا، یعنی دین حق و شریعت به‌کار رفته و مراد از آن همان «یکتاپرستی» است. در این نوشتار عبارت «صراط‌المستقیم» و کلمات مترادف و مشتقات آن، مانند «طریق» و «سبیل» بررسی و مفهوم برنامه‌ریزی که کلمه مترادف با مفهوم صراط از نظر علمی است، شرح داده می‌شود. در پایان قواعد برنامه‌ریزی بر مبنای محاسبات دقیق تحلیل و مزایا و معایب آن برشمرده می‌شود.

«الذین» یعنی «کسانی که» و مراد از آن در قرآن کریم انسان‌ها هستند. انسان‌هایی که به دو دسته «انسان برتر» و «انسان گمراه» تقسیم می‌شوند. در کتاب حاضر، با استناد به آیه «صراط الذین انعمت علیهم غیرالمغضوب علیهم ولاالضالین» در نماز، مراتب رشد انسان بررسی و ملاک برتری انسان‌ها بازگو می‌شود.