علوم تربیتی

مهارت‌های ارتباطی در آموزش یک پیش‌نیاز اساسی است. مهارت ارتباطی آمادگی ذهنی و عاطفی افراد را برای درک، پذیرش، هضم و کاربرد مطالب امکان‌پذیر می‌سازد. آموزش مهارت‌های ارتباطی به کادر آموزشی مدرسه، به ویژه معلمین و مدیران آموزشی، بسیار حیاتی و ضروری است. داشتن شناخت از مفهوم ارتباط مؤثر، توانایی ارائه بازخورد، اعتمادسازی، احترام متقابل، رعایت حریم‌ها و گوش‌ دادن مؤثر، ازجمله مواردی است که شناخت آن‌ها و کاربردشان از پایه‌های مهارت ارتباطی در آموزش است.

اقدام‌پژوهی همان پژوهش عملی معلمان است که به کمک آن می‌توانند فعالیت‌های عملی خود را در کلاس به صورت پژوهش دربیاورند و تدابیر خود را در قالب اقدام‌پژوهی ارائه دهند. اقدام‎پژوهی شاید قدرتمندترین و ماندگارترین پژوهش در نظام‎های آموزشی است که در کنار سایر فعالیت‌های پژوهشی جای خود را باز کرده است و همواره در صدر برنامه‎های ‌آموزشی و پژوهشی نظام‌های آموزشی قرار می‌‏گیرد. به کمک اقدام‌‌پژوهی، معلمان می‎توانند به بهترین شیوه ممکن وظایف آموزشی و تربیتی خود را اداره کرده و تدریس خود را غنا بخشند. کتاب حاضر حاوی هفت فصل است و در این فصول چیستی اقدام‌پژوهیو چگونگی انجام آن، شیوه گردآوری داده‌ها و چگونگی تحلیل آن‌ها را توضیح می‌‏دهد.

ارزشیابی پیشرفت تحصیلی و به خصوص ارزشیابی کیفی، نقش مهمی در جامعه انسانی بازی می‎کند. این کتاب برآن است که با بیان و تعریف علمی آزمون عملکردی، معرفی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی، ارزشیابی کیفی و همچنین اهداف، ابزار و ویژگی ارزشیابی کیفی و اشاراتی به پژوهش‌های پیشین در این زمینه، اهمیت توجه به ارزشیابی کیفی و تأثیرات بهره‌‏گیری از این روش را نمایان کند. این کتاب با برداشتی از نوشته‌های نظریه‌پردازان تعلیم و تربیت نوشته شده و نمونه‌های ارائه شده همکاران در کتاب موجود است تا سایر همکاران نیز بتوانند از این منبع بهره گیرند.

ارزشیابی توصیفی، شکلی از ارزشیابی تحصیلی ـ تربیتی است که معلم با مشارکت فعال و دانش‌آموزان و اولیای ایشان با استفاده از ابزارهای مختلف به جمع‎آوری اطلاعات در زمینه تلاش‌ها، پیشرفت‌ها و موفقیت‌های دانش‌آموزان می‎پردازد و با طبقه‌بندی، تحلیل و تفسیر اطلاعات به آن‎ها کمک می‎کند تا بهتر یاد بگیرند و مشکلات یادگیری خود را برطرف کنند. هدف اصلی در ارزشیابی توصیفی، بهبود شرایط یادگیری دانش‌آموزان است، با از بین‌ بردن اضطراب‌های نامطلوبِ ناشی از برگزاری امتحانات و بازخوردهای عددی. کتاب یادآوری می‎کند که این ارزشیابی، کیفی ـ توصیفی است، یعنی قدم برداشتن عملی در کلاس و حرکت به سوی فرایند محوری و کیفی، نه کمی.

یکی از مهم‎ترین جنبه‎های دانشِ حرفه‎ایِ تدریس که مورد غفلت قرار گرفته است، دانش اخلاقی است. آموزش معلمان و ارتقای سیاست‌های آموزشی در افزایش شایستگی‌های آنان، نقش به‌سزایی دارد. دانش‌های مورد نیاز معلمان اهمیت زیادی دارد، اما در این خصوص محدویتی وجود ندارد. نویسنده کتاب، مستقیم به سراغ مسائل اخلاقی کلاس و روابط کاری معلمان می‎رود و نمونه‌های عملی و واقعی موجود در تحقیقات خود را بررسی و گزارش می‎کند. او نشان می‎دهد که معلمان چگونه می‎توانند تصمیمات اخلاقی خوبی اتخاذ کنند و در صورت ابهام در روش انجام کار، چگونه می‎توانند با تعارضات اخلاقیِ محیط کارشان مبارزه کنند یا اینکه چرا گاهی در این مورد کوتاهی می‏‌کنند.

ژاپن به عنوان کشوری در عرصه تکنولوژی و صنعت شناخته می‌شود و بسیاری از صاحب‎نظران نیز ریشه‌های این پیشرو بودن را در ساختار نظام آموزشی این کشور جست‌وجو می‎کنند. نویسنده در این کتاب، معمولاً از کشور ژاپن و به ویژه مدارس آن به عنوان نماد «جمع‎گرایی» یا «گروه‎گرایی» یاد می‎کند و از کشور امریکا به عنوان نماد «فردگرایی». وی نظام آموزشی این دو کشور را با هم مقایسه می‌‏کند و نشان می‌دهد که معلمان ژاپنی با دادن اختیار عمل به دانش‌آموزان، آن‌ها را خودمختار بار می‌‏آورند و فردیت آن‎ها ر ا در جمعیت جست‌وجو می‎کنند.

در این کتاب، به شکل تفصیلی با رویکرد به کارگرفته شده در تربیت معلم، یعنی تربیت «معلم فکور» آشنا می‎شوید که سعی دارد به صورت فزاینده، عمل فکورانه را درمعلم و دانشجومعلم بارور کند. با این رویکرد، از جمله موضوعات و محورهای زیر در کتاب پی گرفته می‌شود: «تربیت فکری معلم از نگاه دین»، «ابعاد تفکر انتقادی در تربیت معلم فکور»، «نویسندگی، ابزار حرفه‌‏ای و بالندگی معلم فکور»، «اخلاق حرفه‎ای معلم فکور»، »تجربه زیسته معلم فکور»، «فناوری اطلاعات و توسعه حرفه‎ای معلم فکور»، «دانشگاه فرهنگیان و تربیت معلم فکور».

کلاس چندپایه، کلاسی است که در آن، یک معلم، زیر یک سقف، دانش‌آموزانی را که از نظر سن، توانایی، مهارت و پایه تحصیلی متفاوت هستند، در طول یک سال تحصیلی آموزش می‌دهد. مؤلف کتاب مدعی است تمام آنچه را که معلمان باید برای آموزش در کلاس‌های چند پایه بدانند، ارائه داده است: نحوه برنامه‌ریزی خلاق در کلاس‌های چندپایه، اصول طراحی در برنامه این کلاس‌ها، تکلیف و انواع نقش آن، بازی‌های آموزشی و نمونه‌هایی از آن، هوش‌های چندگانه و تأثیر آن در اداره بهتر این کلاس‌ها و مهم‌ترین هدف‌های درس‌پژوهی، از جمله مباحثی است که در کتاب حاضر بررسی شده است.

در این دوره پر تحول، عنصر دانش به عنوان سرمایه معنوی و فکری سازمان‌ها از جمله سازمان آموزش و پرورش، کلید اصلی موفقیت مدیران است . یکی از رویکردهای مدیریتی نوین که آموزش و پرورش کنونی برای رسیدن به اهداف خود به آن نیاز دارد، مدیریت دانش است. این کتاب که آن را در دو بخش می‌خوانید، نویسنده به تشریح و بررسی مدیریت دانش و تأثیر آن در تعالی آموزش و پرورش پرداخته است. مدیریت دانش: تعاریف، دیدگاه‌ها، نقش‌ها و رهنمودها، مدیریت دانش در عصر نوین، انواع دانش، مکاتب مدیریت دانش، مستندسازی تجربیات مدیران، منابع یادگیری مدیران و مدیریت دانش در مدارس، از جمله موضوعات کتاب هستند.

«بازی»، تخیل و خلاقیت، مهارت‌های ادبی و عددی، مهارت‌های حل مسئله، مهارت‌های اجتماعی، بدنی، حرف زدن و گوش دادن، روابط و امنیت عاطفی، همدلی و توانایی پذیرش تفاوت‌ها و درک ما از خود و جایگاهمان را در جهان افزایش می‎دهد. این کتاب بیست بازی آموزشی را دربرمی‌گیرد که برای پرورش هوش موسیقایی کودکان تدوین شده است. هوش موسیقایی شامل این مؤلفه‌هاست: درک الگوهای شنیداری و غیرشنیداری، توجه به صداهای غیرکلامی، تمایز قائل شدن بین صداها، یادآوری صداها... .