آسیب دیده شنوایی

تشخیص، آموزش و توان‌بخشی افراد استثنایی به آموزش‌ها و مهارت‌هایی نیاز دارد. نویسندۀ کتاب حاضر کوشیده است اطلاعات اساسی مورد نیاز را برای کمک به اهل فن در مسائل توانبخشی استثنایی در این کتاب گردآورد. رویکرد این کتاب درمان به شیوۀ شخص محور است که مهم‌ترین حیطة‌های مورد توجه آن عبارت‌اند از: مدیریت خود، مهارت‌های اجتماعی، شرکت در جامعه و امنیت. نویسنده دیدگاه‌ها و روش‌های مختلف را در هم آمیخته و در 14 فصل به موضوع پرداخته است. «انواع اختلال‌های ارتباطی، ناتوانی یادگیری، عقب ماندگی ذهنی، اختلال‌های رفتاری هیجانی، آسیب‌های شنوایی، بینایی و جسمی، اختلال‌های طیف اتیسم و ناتوانی‌های شدید چندگانه» از دیگر موضوعات این کتاب هستند.

تغییرات منظمی که در طول زمان در فرایند دانستن، فهمیدن، یادآوری و اندیشیدن رخ می دهند، رشد شناختی نامیده می‌شوند. در کتاب حاضر، مخاطب با مفاهیم و نظریه‌های این نظریه آشنا می شود، مراحل رشد شناختی پیازه را می‌خواند، با نظریۀ ویگوتسکی در این باره و مراحل رشد زبان از نظر او آشنا می شود، کاربردهای آموزشی نظریۀ ویگوتسکی را می فهمد و سپس با نظریه‌های رشد شناختی برونر و دیدگاه‌ها و مدل‌های پردازش اطلاعات از نظر او آشنا می شود. در فصل دوم کتاب با فرایند های اساسی در رشد شناختی روبه‌رو می شود. در فصل بعد، دربارۀ فلسفه ورزی در کودکان نکاتی می‌خواند. در فصل چهارم، با عنوان «رشد شناختی کودکان دوزبانه»، از رشد فرازبانی دوزبانه‌ها و رشد مغزی، رشد حافظه و رشد تئوری ذهن آنان مطلع می‌شود. در فصل پنجم باب جدیدی گشوده می‌شود و اختلالات رشد شناختی شامل ناتوانی های یادگیری، گفتار، شنوایی و زبان عرضه می شوند. در فصل ششم رشد شناختی در دوران کودکی به عنوان یک مهارت و در فصل آخر نیز اثر حد واسط رشد شناختی در گسترش نگرانی کودکان مطرح است.

دانش آموزان دارای نیازهای ویژه نیز باید در میدان‌های ورزشی حضور یابند. کتاب حاضر در زمینۀ ورزش دانش‌آموزان با نیازهای خاص نگاشته شده است. در ابتدای کتاب مفاهیم مربوط تعریف شده‌اند. سپس موضوع تربیت بدنی این دانش‌آموزان شامل طبقه‌بندی و معرفی، صفات و وظایف معلمان آنان، نقش بازی‌های بومی و محلی بر مهارت‌بخشی به آنان، و فعالیت‌های قابل اجرا در ساعت ورزش برای تقویت مهارت‌های حسی حرکتی و دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی و نیز اوتیسم، آسیب‌دیدۀ بینایی، شنوایی و جسمی- حرکتی شرح داده شده‌اند. در بخش سوم کتاب نیز موضوع تربیت بدنی و ورزش دانش‌آموزان بیمار، از جمله مبتلایان به صرع، آسم، انواع دیابت و چاقی مفرط مورد بحث است. در بخش آخر حقوق ورزشی، از جمله حقوق دانش‌آموزان و اصول بیمۀ ورزشی مورد توجه‌اند.

کودکان دچار اختلال نقص توجه-بیش فعالی حدود 5 تا 7 درصد از جمعیت دانش‌آموزان را تشکیل می‌دهند و کتاب حاضر می‌کوشد اطلاعاتی برای افراد درگیر با چنین کودکانی فراهم کند. فصل‌های اول و دوم اطلاعاتی پایه‌ای به مخاطب می‌دهند. البته در فصل اول افسانه‌ها و برداشت‌های نادرست در این‌باره آمده‌اند. فصل سوم به روندهای ارزیابی اختلال نقص توجه -بیش‌فعالی اختصاص یافته و در فصل‌های چهار و پنج چگونگی سرویس‌دهی به کودکان در مدارس مطرح شده‌است؛ اینکه چطور با سیستم آموزشی خاص هماهنگ شوند. این فصل معلمان را با تمام راه‌های درمان درگیر خواهد کرد. در فصل ششم نیز والدین و مشکلات آن‌ها در برخورد با کودک بیش‌فعال مورد بحث قرارمی‌گیرند. در فصل هفتم دربارۀ تجویز دارو، انواع تجویز، عوارض جانبی داروها و نقش مدارس در درمان با تجویز صحبت شده است. فصل هشتم به ارزیابی عملکرد رفتاری«FBA»و مراحل ارزیابی عملکرد آن اختصاص دارد. در فصل‌های بعد مداخلات رفتاری صحیح، روش‌های ساختاری خاص و دیدگاهی کلی از مداخلات خود تنظیمی ارائه شده‌اند. در فصل آخر نیز مهارت‌های ابقا و سازمان‌دهی در این باره آمده‌اند.

درمان شناختی رفتاری رویکردی درمانی است که بر اضطراب و افسردگی تأثیر بسیاری دارد و طبق ادعای نویسندۀ این کتاب، رویکرد مؤثری در درمان مشکلات روان شناسی محسوب می‌شود. کتاب حاضر کارورزان این رویکرد را که تجربه‌های زیادی در کار دارند هدف قرار داده است و به خصوص درمان کودکان و نوجوانان را در نظر دارد. نویسنده در 16 فصل مطالب را جمع‌آورده است که چند فصل از آن‌‌ها عبارت‌اند از: : دانش از کودکان و بافت زندگی‌شان؛ والدین و تحول کودک؛ مشکلات دوران کودکی؛ اتحاد درمانی؛ فعالیت مشارکتی؛ ساختاردهی فرایند درمانی؛ تسهیل درک روان‌شناسانه؛ تسهیل تغییر. در فصل آخر نیز پیشنهادهایی دارد برای شرایطی که این رویکرد درمانی کارساز نباشد. نویسنده در همۀ بخش‌ها نمونه‌هایی واقعی را مثال می‌زند و راهنمایی‌هایی عملی ارائه می‌دهد.

«بازی درمانی» یکی از راه‌های تقویت حافظه در کودکان، بالابردن تمرکز و آموزش راهبردهای شناختی و رفع پاره‌ای از مشکلات ناتوانایی‌های یادگیری است. در کتاب حاضر راهکارهای تقویت حافظه، و تمرکز و هوش، به شکل کاربردی و در قالب تمرین‌هایی به صورت بازی‌های مدادکاغذی و فعالیت‌های حسی-حرکتی در اختیار درمانگران، مربیان و والدین قرار گرفته است تا به صورت انفرادی یا گروهی با دانش‌آموزان کار شود و دانش‌آموز پس از کسب مهارت، در یادگیری سایر زمینه‌ها و فعالیت‌های آموزشی که به مهارت‌های ذهنی و حرکتی نیاز دارند، از آموخته‌هایش استفاده کند و آن‌ها را تعمیم دهد. نویسنده در ابتدای کتاب انواع حافظه را به تفصیل توضیح داده و سپس تمرین‌ها را آورده است.

سلول‌های مغز، برخلاف بیشتر سلول‌های بدن، پس از تخریب نمی‌توانند دوباره تولید شوند. اما مغز می‌تواند با بازیابی خود، عملکرد از دست‌رفته‌اش را دوباره پیدا کند. برنامه‌های بازتوانی با شکل‌دادن راه‌های جایگزین، اثرات زیانبار آسیب مغزی را به حداقل می‌رسانند. کتاب حاضر شامل مجموعه‌ای از تمرین‌های ارتقادهندۀ مغز است که به اعتبار قابل قبول دست یافته‌اند. در واقع، تمرین‌‌ها حاصل تجربۀ کار فردی یا گروهی با افرادی است که دچار آسیب مغزی شده، اما به زندگی بازگشته‌اند. مطالب در سه بخش تنظیم شده‌اند: جزوه‌های حاوی مطالبی دربارۀ جوانب آسیب مغزی؛ تلفیقی از تمرین‌های شناختی برای انگیزه بخشیدن، یاری رساندن و راهکار دادن به افراد دچار اختلالات شناختی ؛ تمرین‌های ارتقای سازگاری هیجانی، بینش، پذیرش و رشد.

آشنایی با مغز را باید از نقطه‌ای آغازکرد. کتاب پیش رو به «توانایی توجه»، به عنوان یک عملکرد کلیدی مغز، می‌پردازد. توجه نیاز به فعال‌ساز ی دارد. تمرین‌های این کتاب در همین راستا از ساده به مشکل و در شش سطح دشواری ارائه‌شده‌اند. مجموع تمرین‌ها در 24 پله با این عنوان ها آمده‌اند: « توجه، بادقت،‌ بی‌دقت؛ توجه پایدار؛ توجه تقسیم شده؛ فراشناخت؛ زنگ تفریح، اتاق توجه؛ زنگ تلفن؛ ورزش مورد علاقه توجه؛ بشقاب غذای مغز و ... در انتهای کتاب پاسخ‌نامه تمرین‌ها آمده است.

لازم است والدین کودکان بیش فعال اطلاعاتی دربارۀ این اختلال و چگونگی مواجهه با فرد مبتلا داشته باشند. نویسندۀ این کتاب کوشیده است نه یک مجموعه دستورالعمل، بلکه مجموعه‌ای نکتۀ علمی مفید برای کمک به روند پردازش تحریک کودک بیش فعال ارائه دهد. والدین و درمانگران در فصل اول کتاب با عمدی یا ارادی بودن رفتار چنین کودکی، حس یکپارچگی و مراحل و ارزیابی آن و حتی درمان نکاتی می‌آموزند. در فصل بعد انواع بیش فعالی و مشکلات مربوط به خواب یا تغذیه در بیش فعالی بررسی می‌شود. مخاطب در فصل سوم نکاتی دربارۀ مغز می آموزد تا بهتر متوجه بعضی اعمال کودک بیش فعال شود. در فصل چهارم سیستم‌های حسی اصلی به طور مجزا بررسی می‌‌شوند: لامسه، شنوایی، بینایی، لمس و بویایی. درمان یکپارچگی حسی موضوع بخش پنجم کتاب است. در فصل بعد نویسنده برای تعامل با چنین کودکی توصیه‌هایی می‌کندو بازی‌ها و اسباب‌بازی‌هایی را پیشنهاد می‌دهد. در فصل هفتم مستندات علمی کار ارائه‌شده‌اند و در فصل آخر نیز پرسش‌نامه‌ای برای والدین آمده است.

درک گفتار برای کودک دچار کم‌شنوایی مشکل است. برای رفع آن می‌توان از سمعک کمک گرفت تا کودک برای رشد شنوایی، زبان و مهارت‌های یادگیری به گفتار دسترسی یابد. کتاب حاضر راهنمای کاملی است دربارۀ دستگاه «اف ام» یا همان سمعک. در فصل اول دستگاه معرفی می‌شود و در فصل بعد راهنمای استفاده از آن می‌آید. در فصل‌های سوم و چهارم راهنمای معلمان کودکان کم‌شنوا و راهنمای والدین این کودکان آمده‌اند. در فصل پنجم خود کودک مخاطب قرار‌می‌گیرد و نکات لازم دربارۀ سمعک و بایدها و نبایدهای استفاده از آن به او گفته می‌شود. در فصل آخر خانواده باید بخواند، مشاهده کند ، کوش کند و یادداشت بردارد. این فصل مخاطب را به درک کاربردی تری از طرز کار با سمعک می رساند.