مطالعات اجتماعی

باستان‌شناسی یعنی مطالعه دربارۀ گذشتگان، شیوۀ زندگی آنان، شکل و قیافۀ ظاهری، ابزار و وسایل، و تمدن و فرهنگ ‌آن‌ها. آگاهی از این موارد کمک می‌کند ما از توانایی‌ها و هنرهای گذشتگان برای زندگی بهتر بهره ببریم. کتاب حاضر داستانی است علمی دربارۀ یک ماجراجویی باستان شناسی. نوجوان داستان در نقش یک کاراگاه، ابتدا محلی را کشف می کندو اجازۀ حفاری آن را می‌گیرد. سپس به جمع‌آوری آثار و نمونه می‌پردازد. در آزمایشگاه نمونه‌ها را می‌آزماید، با تیم کاوش همراه می‌شود، آثار را تاریخ‌گذاری می‌ کند و یافته‌ها را در کنار هم می‌گذارد و نتیجه می‌گیرد. در نهایت موفق می‌شود بخشی از تاریخچۀ شهرش را به مردم بشناساند.

کشف رازهای زندگی گذشتگان به انسان کمک می‌کند پدیده‌ها را بهتر بشناسد. کتاب حاضر ماجراهای گروهی باستان‌شناس است که به دنبال کشف آثار به‌جای مانده از گذشتگان می‌روند. آن‌ها حتی از یک تکه ظرف شکسته نیز اطلاعاتی دربارۀ روش زندگی گذشتگان به‌دست می‌آورند. این کتاب به زبان نوجوانان و در قالب متن و تصویر تنظیم شده است و باستان‌شناسی را به زبان ساده و از محیط و وسایل اطراف و در دسترس آغاز می‌کند. مخاطب اصول و راه‌های اولیۀ کشف آثار و جمع‌آوری اطلاعات دربارۀ آن‌ها را فرا می‌گیرد. اشیای سادۀ دور ریختۀ مردم، استخوان‌های دفن‌ شدۀ یک حیوان یا تکه‌های سنگ و خاک، همگی سرنخ‌هایی از دورۀ خود به باستان‌شناس می‌دهند.

کتاب‌های کمک درسی با ارائۀ تمرین‌های بیشتر دربارۀ درس‌ها و نیز با توضیح نکات مهم، برای یادگیری بهتر درس‌ها به کمک دانش‌آموزان می‌آیند. کتاب حاضر نیز مجموعه‌‌ای است برای تقویت درس مطالعات اجتماعی پایۀ چهارم دبستان که بخش‌های آن عبارت‌اند از: «درس‌نامه» که نکات مهم درس را به طور خلاصه در بردارد؛ «نمونه‌ سؤال‌»که سؤال‌های شبیه سؤال‌های امتحانی هستند؛ «آزمون» که نیم‌سال‌های اول و دوم را پوشش می‌دهند تا دانش‌آموز را برای امتحان آماده کنند. در این کتاب «سؤال‌های پرتکرار امتحانی» نیز با علامت ستاره مشخص شده‌اند.

هر انسانی دوست دارد دربارۀ فرهنگ و تمدن سرزمین خویش بداند و چه خوب است که این آشنایی از کودکی حاصل شود. کتاب «گوی و چوگان» از مجموعۀ «نیاکان ما» به موضوع ورزش‌های باستانی ایران، در محدودۀ زمانی بعد از ورود اسلام به ایران، می‌پردازد. نویسنده کوشیده است با بیان تاریخی ورزش باستانی چوگان و شرح احوال و داستان‌های انجام این بازی در تاریخ این سرزمین، مخاطب را با ورزش چوگان و دیگر ورزش‌های باستانی مثل ورزش زورخانه‌ای آشنا کند. کتاب به گونه‌ای تنظیم شده است که متن و تصویر هر کدام در صفحه‌هایی جداگانه قرار گرفته‌اند و تصویرهای بزرگ و کاملاً مرتبط با متن، خود گویای محتوا باشند.

در کتاب حاضر، مخاطب با تمدن مصر، آداب و ورسوم زندگی اجتماعی مصریان، چگونگی ساخته‌شدن اهرام مصر و همچنین چگونگی مومیایی کردن مردگان مصری آشنا می‌شود. دربارۀ خط هیروگلیف می‌خواند و تا حدودی می تواند آن را یاد بگیرد و حتی نام خود را بنویسد. همچنین با فرعون‌های مصری آشنا می‌شود و دربارۀ زندگی پس از مرگ مصریان و نیز دربارۀ ایزدان و ایزد‌بانوها نکاتی می‌خواند.

معلمان بزرگ آگاهانه به پرورش یک یا چند نسل و انتقال و حفظ سرمایه فرهنگی کشور می‌پردازند. این نوشتار یه توصیف شخصیت یکی از معلمان فرزانه ایران و ذکر فضایل اخلاقی و خدمات آموزش و علمی و حرفه‌ای ایشان پرداخته است و آثار وی را در حوزه تعلیم و تربیت معرفی کرده است.

پرورش استعدادها در هر جامعه به ویژه خلاقیت در راه آماده‌کردن نسل جوان برای تولید علم و فناوری موضوع پراهمیتی است که این مهم را معلمان به انجام می‌رسانند. استاد غلامحسین شکوهی نیز یکی از نخبگان فرهنگی و چهره‌های مؤفق در این عرصه است. این اثر مروری است به دیدگاه‌ها و نظریات ایشان در زمینه آموزش و پرورش و تربیت بچه‌ها.

دین و آیین زرتشت از جمله ادیانی است که در ایران پیروانی دارد. کتاب حاضر معرفی مختصری است از این دین و پیامبر زرتشتیان که «اشوزرتشت» نام داشت. مخاطب در این کتاب با شعار اصلی زرتشت که اندیشۀ نیک، گفتار نیک و کردار نیک است و نیز معنای هر بخش از آن‌ها آشنا می‌شود. دربارۀ آیین‌های سنتی زرتشتی و به‌خصوص جشن‌های معروف آن‌ها مثل «تیرگان، نوروز، چله، مهرگان، زایش، و گاهنبار» نیز می‌خواند. نویسنده در نهایت نیز مخاطب را به صلح و دوستی دعوت می‌کند.

در سرزمین اسلامی ما ایران، بیشتر کودکان مسلمان هستند. کتاب حاضر که از سروده‌های نادر ابراهیمی، شاعر بلندآوازۀ ایرانی است، به زبانی بسیار ساده و دوستانه، دربارۀ ویژگی‌های اسلام و مسلمانی برای مخاطب کودک و نوجوان صحبت می‌کند. نویسنده به دلیل اسلام آوردن مسلمانان اشاره‌می‌کند، از آورندۀ اسلام و سخنان او می‌گوید. دربارۀ عزاداری‌ها و آداب و رسوم مسلمانان می نویسد و از بزرگانی مثل حافظ، ناصرخسرو، ابن سیناو غزالی نام می‌برد که مایۀ افتخار مسلمانان هستند.

در این کتاب تاریخ پرفراز و نشیب ایران از دورة باستان تا دوران معاصر در ساختاری نو و در قالب 100 مقالة کوتاه بازخوانی می‌شود. در این مقاله‌ها، 10 تن از فرمانروایان و سرداران ایرانی به ترتیب دورة فعالیت معرفی می‌شوند، تصویرهای کتاب گوشه‌هایی از تمدن و فرهنگ ایرانی را به نمایش می‌گذارند. گاه‌شمار تاریخ ایران نیز به کتاب پیوست شده است.