آموزش اخلاق

داستان‌های اخلاقی روش‌های برخورد اخلاق‌مدار و رفتار صحیح را به کودکان می‌آموزند. کتاب حاضر از مجموعه کتاب‌های «ماجراهای مهتاب» داستان کودکی است که ناخواسته عینک مادر بزرگش را می‌شکند و از ترس آن را پنهان می‌کند. در طول داستان اتفاقاتی می‌افتد و سرانجام مهتاب متوجه می‌شود باید راستش را بگوید. کودک در این داستان با مهارت راستگویی وجرئت‌ورزی آشنا می‌شود.

این کتاب، داستان درخت انجیری است که دلش نمی‌خواهد میوه‌هایش را به بقیه ببخشد. روزی "مامان مورچه" پیش درخت می‌آید و از او می‌خواهد یک انجیر برای بچه‌هایش پایین بیندازد. اما درخت انجیری به او نمی‌دهد. مامان مورچه همان‌جا، زیر درخت خوابش می‌برد و بعد از مدتی با صدای عجیبی از خواب می‌پرد...

بیشتر شخصیت فرد در شش سال اول زندگی او شکل می‌گیرد. کتاب حاضر ابعاد اخلاقی زندگی کودک را در هفت فصل مورد بحث قرار داده‌است. چیستی اخلاق و تجربه‌های اخلاقی کودکان در مدرسه، موضوع فصل اول کتاب هستند. پرخاشگری (کلامی و فیزیکی) در فصل‌های دوم و سوم مطرح شده‌است. طرد شدن و دلایل طردکردن هم‌بازی در بازی‌های کودکانه، مفاهیم وفاداری در دوستی‌های کودکانه، تلاش معلمان در فهم، و حل و فصل مشاجرات کودکان و پیدا کردن مقصر، و در نهایت وضعیت اخلاقی کودکان در دنیای امروز، موضوعات فصل‌های بعدی کتاب هستند.

الفبا را می‌توان با زبان احادیث نیز تمرین کرد. کتاب حاضر شامل 32 حدیث از اماما ن و پیامبرمان است که به ترتیب حروف الفبا انتخاب و تنظیم شده‌اند تا مخاطب، علاوه بر آموزش نکتۀ اخلاقی حدیث، به حروف الفبای فارسی نیز مسلط شود. احادیث به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی ترجمه شده‌اند.

حق‌شناس بودن یکی از فضایل اخلاقی است که در نهایت خوشی و شادمانی را برای دارندۀ آن به ارمغان می‌آورد. کتاب حاضر با تأکید بر این مفهوم، در فصل دوم با عنوان «هدیه‌های حق‌شناسی» نمونه‌هایی از قدرشناسی و نتایج آن را به مخاطب نشان می‌دهد. سپس به دیدگاه‌های قدرشناسانه و چشم‌اندازهای پرورش این دیدگاه می‌پردازد. در فصل بعد، یعنی تمرین‌های قدرشناسی، رهنمودهایی کاربردی برای پرورش این حس ارائه می‌دهد.

موضوع «فلسفه برای کودکان» چند سالی است که در برنامه‌های تربیتی گنجانده شده و بسیاری برای آموزش آن می‌کوشند. آموزش تفکر در سرفصل این طرح قرار دارد. این کتاب، با معرفی دانشمندانی چون سقراط، افلاطون، ارسطو، کانت، دکارت و دیویی، پیشینۀ آموزش تفکر را مطرح می‌کند و دربارۀ سنت ایرانی تفکر توضیحاتی می‌دهد. سپس به آموزش اخلاق به کمک داستان‌های فلسفی می‌پردازد. داستان‌هایی با محتوای فلسفی، تربیت عقلانی، اخلاق به عنوان یکی از مسائل اساسی فلسفه، وجدان و احکام فلسفی از زیر موضوعات این فصل هستند. در فصل سوم نمونه داستان‌هایی برای خویشتن شناسی و آموزش رفتار اخلاقی آمده‌اند.

روان‌شناسی اخلاق افعال را از منظر اخلاق و مبانی آن‌ها را از منظر روان‌شناختی بررسی می‌کند؛ مفاهیمی مثل حسد و تکبر از موضوعاتی هستند که در اخلاق مورد بحث قرار می‌گیرند. همچنین، برای تثبیت فضایل اخلاقی و اجتناب از رذایل راهکارهایی ارائه می‌کند. جبر روانی، خودگرایی و دیگر گرایی، ضعف اخلاقی در تبیین‌های روان‌شناختی، اخلاق و جنسیت، تربیت اخلاقی و شخصیت اخلاقی از جمله مباحث فصل‌های این کتاب هستند.

قرآن کتاب زندگی است و راه‌ و رسم صحیح زندگی را به بشر می‌آموزد. کتاب حاضر با جمع‌آوردن آیات محکم قرآنی( و کمتر متشابه) کوشیده است راه و رسم داشتن زندگی قرآنی را به مخاطب بیاموزد. موضوعات اصلی بخش‌ها عبارت‌اند از: امر یا سفارش‌های قرآنی، نکوهش و نهی‌شده‌های قرآنی، تضرع و گریه و شادی از دیدگاه قرآن، وعده‌های قرآنی، بهترین‌ها و بدترین‌ها و ویژگی‌های آن‌ها از دیدگاه قرآن، و احکام الهی در زندگی قرآنی. در بخش آخر نیز خلاصه‌ای از مبانی زندگی قرآنی آمده‌است.

کودکان می‌توانند مهارت‌های بسیاری کسب کنند، اگر بزرگ‌ترها فرصت آموزش این مهارت‌ها را برایشان فراهم کنند. در این کتاب، مخاطب با مهارت‌های لازمۀ زندگی اجتماعی، مثل «امانت‌داری، تشکرکردن، کنارگذاشتن تنبلی، خواهش‌کردن از دیگران، درست‌خوابیدن، رازداری، معذرت خواهی و گوش کردن» آشنا می‌شود و نکاتی را دربارۀ آن‌ها می‌آموزد. نویسنده نمونه‌هایی از شرایط زندگی واقعی را که هر مهارت در آن به کار می‌آید، به او می‌آموزد. سپس مخاطب باید در صفحۀ مقابل نمونه‌ای از تصویر مربوط به آن مهارت را رنگ‌آمیزی کند.

بازی خلاقیت و یادگیری را رشد می‌دهد و مهارت‌های اجتماعی، عاطفی و شناختی را تقویت می‌کند. استفاده از بازی و سرگرمی‌های جذاب در تربیت اخلاقی، علاوه بر تسهیل آموزش، باعث ایجاد هیجانات مثبت در کودکان می‌شود. این کتاب که از مجموعۀ «بازی‌های آموزشی» و مخصوص کلاس درس و گروه سنی 8 تا 14 سال است، می‌کوشد مضمون‌های اخلاقی را در قالب بازی در کودکان پرورش دهد. در ابتدای هر بازی توضیحی کلی آمده و سپس هدف بیان شده است. گروه سنی بازی مشخص و گروهی یا انفرادی بودن آن و تعداد بازیکنان نیز گفته شده است. وسایل موردنیاز و روش بازی نیز ذکر شده‌اند.