ادبیات نوجوانان

کتاب نورچشمی روایتی جالب از روزهای قبل از جنگ تحمیلی و آغاز آن در خرمشهر است و به خوبی توانسته فضای آن روزها را ترسیم کند. شخصیت اول داستان که یک نوجوان ضعیف به نظر می‌رسد در بحبوحه جنگ پدر و خواهر کوچکش را ازدست می‌دهد و بار مسئولیت زندگی به دوشش می‌افتد در اینجاست که به خاطر شرایط بحرانی سعی می‌کند قوی باشد و به دیگران کمک کند. از آن‌جا که او علاقه زیادی به عکاسی دارد و یک دوربین هم هدیه گرفته است، شروع به ثبت خاطرات می‌کند. البته به نوعی با این کار سعی می‌کند عکس‌هایی از مادران و کودکان شهید یا مجروح بگیرد تا بعدها شناسایی شوند. این تلاش نوجوان و یافتن وظیفه در هنگامه جنگ و بعدها یافتن گمشده‌ها در عکس‌ها قابل تقدیر است.

کتاب «خاطرات یک گاو» زندگی‌نامه‌نویسی گاوی است که در دل جنگ داخلی اسپانیا به دنیا آمده است. «مو» که همۀ عمر خود را گاو بوده است، روزی صدای ندای درونی‌اش را می‌شنود که به او می‌گوید خواب و راحتی دیگر بس است و وقتش رسیده که او در زندگی‌اش تحولی ایجاد کند. مو هم که گاو خیلی خاصی است. عزمش را جزم می‌کند تا به سرنوشتی که در انتظار گاوهاست تن ندهد. برای همین، سر پیری شروع به نوشتن خاطراتش می‌کند و از ماجراها و سختی‌هایی می‌گوید که به جان خریده تا مثل گاوهای دیگر نباشد. چون شنیده که «هیچ موجودی در این دنیا احمق‌تر از گاوی احمق نیست».

اثر داستانی از تاریخ پرتلاطم ایران و درگیری میان ارتش عراق و رزمندگان ایرانی در نبرد اول خرمشهر است. جایی که صدای خمپاره‌ها و فریادهای جنگ، زمزمه‌های زندگی را در هم می‌ریزد. دربخشی از کتاب می‌خوانیم: «تمام خانه را جوریده بود تا چیزی بردارد که او را با هر بار نگاه کردن یاد شبیر بیاندازد؛ چیزی پیدا نکرده بود و فکر کرده بود چه چیزی بهتر از رسول؟ اما حالا دست‌هایش را روی دهان پاره جگرش گذاشته بود و صدای گریه خفه و خفه‌تر می‌شد.»

کتاب «صلیب سلمان» رمانی ناست که به بررسی مفاهیمی چون خانواده، داعش، جنگ و معرفی پیامبر اسلام به مخاطب می‌پردازد. این کتاب با نگاهی متفاوت، به روایت داستان سلمان می‌پردازد که در موقعیتی پیچیده و خطرناک گرفتار شده است و سعی دارد با تکیه بر ارزش‌های خود، مانند دوستی و وفاداری، بر موقعیت غلبه کند. همچنین کتاب به موضوعاتی همچون خانواده، داعش، جنگ و معرفی اسلام می‌پردازد. در کتاب می‌خوانیم: «اویس دهانش را چسباند به شاخه درخت هلو آرام گفت: «دختر خوب، ابرها وقتی از روی قله ساوالان رد می‌شوند عظمت سلطان مات و مبهوتشان می‌کند، اردیبهشت را با دی ماه اشتباه می‌گیرند، شکوفه نزن دختر خوب، صبر کن ابرها هوشیار شوند. مبادا شکوفه‌هایت زیرِ برف بد موقع پنهان شود و بسوزد!» لبخند زدم. اویس به قله خیره شد. گفت: «اویس زبان درخت‌ها را می فهمد زبان «آی» خودش را نفهمد!» ...

کتاب «میحانه میحانه»، رمانی است که به روایت زندگی افراد جنگ‌زده و تأثیرات جنگ بر زندگی آنها می‌پردازد. لطیفه، شخصیت اصلی داستان، پس از سال‌ها دوری از خرمشهر و خانواده‌اش، با دریافت نامه‌ای از ساره، زنی که زمانی عاشقش بوده و گمشده است، به خرمشهر باز می‌گردد. بازگشت او مصادف می‌شود با مواجهه با خاطرات تلخ و شیرین گذشته، درگیری‌های جنگ و تأثیرات عمیق آن بر زندگی مردم. در طول سفر، لطیفه با چالش‌ها و اتفاقاتی روبرو می‌شود که هر کدام بخشی از تاریخچه شخصی و درونی او را بازگو می‌کنند.

کتاب «پلمب» روایتی داستانی از تجربیات یک مؤسسه تبلیغی و جریان شکل‌گیری و فراز و فرود آن است. این روایت برگرفته از مصاحبه‌ها و مشاهدات چند مؤسسه تبلیغ مذهبی است که برخی نقاط قوت و ضعف آن‌ها به مثابه منشأ یک ماجرای پلیسی ساختگی شکل داستانی گرفته است؛ بنابراین، داستان را نه به‌صورت روایت مستند که تلفیقی از خیال و واقعیت باید در نظر گرفت. همچنین، آنچه در این قصه آمده منحصر به یک مؤسسه تبلیغی خیالی است که البته الهام‌گرفته از چند تجربه واقعی و آمیخته با داستان‌سرایی است. داستان کتاب از اینجا آغاز می‌شود که بازرس استانداری، حین انجام مأموریت، در ملکی ظاهراً مجهول‌المالک گروگان گرفته شد. از معدود شاهدان محلی و اصحاب رسانه خواسته شده تا اطلاع ثانوی از نشر خبر این اتفاق پرهیز کنند. پرونده حاضر بخش‌هایی از متن نامه‌ها، گزارش‌ها، صورت‌جلسات و گفت‌وگو با گروگان‌گیران و شاهدان محلی و دیگر افراد مرتبط با ماجراست. این متون به‌ترتیب زمانی شماره‌گذاری شده‌اند تا روند پیشرفت کار مشخص شود. یکی از متهمان نیز متواری شده و تاکنون اطلاعی از محل اختفای وی به دست نیامده است.

نویسنده این اثر در قالب رُمان به بیان دغدغه‌ها و مشکلات نوجوانان در مواجهه با مقوله‌هایی مانند جنگ، فقدان، عشق و مرگ با محوریت خرمشهر در دوران دفاع مقدس، پرداخته است. داستان مردمانی است که طعم تلخ جنگ را چشیده‌اند و با گذر هزاران روز و شب نتوانستند، آن تلخی آغشته به خون و از دست دادن‌ها را فراموش کنند. روایت تمام تنورهای خاموش خرمشهر باشد که روزگاری آخرین پناه دختران و زنان جنگ‌زده شدند تا حرمت‌شان را در برابر دست‌های ناپاک متجاوز حفظ کنند. در بخشی از کتاب آمده است: «... در جنگ جایی امن پیدا می‌شود؟ شهری که در تیررس دشمن قرار دارد و جانش از قدم‌های بی‌امان عراقی‌ها و تانک‌های‌شان به لرزه افتاده، ...».

کتاب «خون، براده‌هایی از شهر»، داستانی است که به زندگی و مسائل اجتماعی در جنوب ایران می‌پردازد. این کتاب با روایت زندگی ربابه، زنی مستقل و مبارز، از خانواده کولی و دوره‌گرد که در کودکی به خرمشهر آمده است و آن‌جا زندگی می‌کند. اما مردم شهر او را از خودشان نمی‌دانند. کتاب، روزهای آغاز دفاع مقدس را در دل خرمشهر روایت می‌کند و علاوه بر بیان حال و هوا و اتفاقات روزهای ابتدای جنگ، از عشق، غربت، خیانت، مبارزه و استقامت سخن می‌گوید و خواننده را درگیر پیچیدگی‌های اخلاقی و اجتماعی می‌کند.

کتاب «بشکوچ» روایتگر داستان عشق و جنگ در بستر سی‌وچهار روز محاصره خرمشهر است. داستان حول محور شخصیت کیارش، یکی از تکاوران نیروی دریایی بوشهر، می‌چرخد که برای دفاع از خرمشهر به این شهر اعزام می‌شود و در آن‌جا با دختری به نام سلدا آشنا شده است و عاشق او می‌شود. این رمان سه راوی دارد: کیارش، سلدا و ایرانه، که هر کدام از دیدگاه خودشان به واقعه‌های داستان نگاه می‌کنند. این رمان توانسته است فضای جنگ و عشق را در کنار هم به تصویر بکشد و عمق زخم و ماندگاری این عشق را در ذهن خواننده ایجاد کند. در کتاب می‌خوانیم: «گوش بردم جلوی دهانش، انگشت گذاشتم زیر گلویش، روی مچش نفس، نمی‌کشید. قلبش نمی‌زد. چشم‌های نیمه بازش به خیابان قفل بود، به کف آسفالت خونی پر از جنازه و مجروح و تانک‌های سوخته. دستم روی صورتش می‌لرزید. نفسم بالا نمی‌آمد. حس کردم چشم‌هایم بسته می‌شود. چشم گرداندم. برای اولین بار دنبال کسی بودم که کنارم باشد.»

کتاب «به وقت آفتاب» زندگی‌نامه آفتاب هشتم، ‌علی بن موسی الرضا(ع) است، ‌که از حضورشان در مدینه شروع می‌شود تا سفرشان به مرو و ولایتعهدی‌شان و هنگامۀ شهادتشان که آکنده از حوادث ریز و درشت است. کتاب حاضر سعی کرده است، شش لحظۀ کوتاه از زندگی ایشان را با چاشنی درام درآمیخته و به رشته تحریر درآورد.