ادبیات نوجوانان

کتاب «شوگر چایی»، مجموعه‌ای از 19 داستان کوتاه طنز است که با نگاهی دقیق به مسائل اجتماعی و خانوادگی، موقعیت‌های آشنا را به شکلی خلاقانه و طنزآمیز به تصویر می‌کشد. این کتاب، به دنبال ایجاد لبخند و تفکر در مخاطب است. در شوگر چایی با مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه روبه‌رو هستیم که هرکدام در فضایی خاص و با روایتی مستقل شکل گرفته‌اند. نویسنده در این داستان‌ها از ترکیب فانتزی، اغراق، موقعیت‌های کمیک و رگه‌هایی از واقعیت بهره می‌گیرد تا موقعیت‌هایی خلق کند که در عین خنده‌دار بودن، وجوهی از دردها، تناقض‌ها و گره‌های اجتماعی را به تصویر بکشند. پایان بسیاری از داستان‌ها با ضربه‌ای غافلگیرکننده همراه می‌شود که نه‌تنها خنده‌دار است، بلکه گاهی نیشدار نیز هست.

کتاب حاج خانم گل فوتبال، یک داستان طنز عاشقانه است که ایده‌ی اولیه‌اش از یک ماجرای واقعی گرفته شده است. داستان درباره‌ی یک مادربزرگ است که اوقاتش را با تماشای فوتبال پر می‌کند و با تیم‌ها و بازیکنان فوتبال آشنایی کاملی دارد. داستان حول محور یک سرباز جوان است که برای گذراندن خدمت سربازی به تهران می‌آید و در یک خانه ساکن می‌شود. در این خانه با شخصیت‌های مختلفی از جمله حاج خانم که علاقه‌ی زیادی به فوتبال دارد، روبرو می‌شود. این کتاب داستان بلند طنزی است که بدون مقدمه شروع می‌شود؛ پسری که برای گذراندن دوران خدمت سربازی به تهران آمده و خانه اجاره کرده، همسایه خانمی میان‌سال به نام «گل» می‌شود که مادرزن صاحبخانه است. داستان از جایی شکل می‌گیرد که او دلباخته نوه حاج‌خانم یعنی «نفس» می‌شود و خود را درگیر ماجراهای آنها می‌کند.

این اثر، رُمانی است که بر اساس تحولات دوران مشروطه نگاشته شده است و همبستگی اجتماعی اقشار مختلف ایران را به تصویر می‌کشد و به‌ویژه به نقش تأثیرگذار زنان در مبارزات آزادی‌خواهانه می‌پردازد. حضور یک زن کلیمی در داستان نیز همزیستی و اتحاد میان اقلیت‌های مذهبی و دیگر اقشار جامعه را برجسته می‌کند. این کتاب نه‌تنها به بررسی جنبه‌های تاریخی می‌پردازد، بلکه لایه‌هایی از تعاملات انسانی و اجتماعی را در جریان مبارزات مشروطه آشکار می‌سازد.

داستان‌های کهن در متون ادبی ما از غنای بسیار خوبی در شخصیت‌سازی و روایت‌پردازی برخوردارند که با اندکی ذوق هنری در داستان‌نویسی، می‌توان آنها را با توجه به شرایط روز و متناسب با مخاطبین متفاوت، بازنویسی کرد. نویسنده با ذوق و بانشاط کتاب «رودی و مستر موسفید» تلاش کرده است تا با وام‌گرفتن از داستان زال و رودابه در شاهنامه فردوسی، شخصیت‌های این داستان کهن را با شخصیت‌ نوجوان امروزی که چالش‌های متفاوتی نسبت به همسالان خود در گذشته داشته است، تلفیق کرده و داستانی جدید خلق کند که علاوه بر هم‌ذات‌پنداری مخاطب نوجوان با این داستان، بن‌مایه این داستان غنی شاهنامه را در روایت امروزی بروزرسانی کرده و اثر جذاب و هیجان‌انگیزی برای مخاطب نوجوان خلق کند.

نهضت سربداران حرکت مردمی و آزادی‌بخش شیعیان خراسان در قرن هشتم هجری بود که پس از 120 سال چیرگی قوم تاتار و مغول بر ایران و بسیاری از مناطق آسیا، از «باشتین» سبزوار علیه ستم بیگانگان مغول آغاز شد. سران قیام سربداران با همراه کردن مردم با این حرکت، موفق به تصرف سبزوار در سال 738 هجری و تشکیل حکومت مستقل و مردمی شیعه شدند که به مدت حدود 50 سال به پایتختی سبزوار شکل گرفت و موجب تثبیت اعتقادات و باورهای شیعیان دوازده امامی برای دوران‌های بعد در این بخش از ایران شدند و دامنه حکومت آنان تا مازندران و گرگان توسعه یافت و دولت مرعشیان در مازندران از بارزترین پیامدهای حکومت سربداران محسوب می‌شود. نویسنده رُمان «داغ سرخ»، با نگاهی نو به قیام سربداران تلاش دارد ضمن بیان روایت عاشقانه‌ای در بستر تاریخ، نحوه شکل‌گیری قیام شیعی مردم سبزوار و «باشتین» را با چیره‌دستی پیش برد و مخاطب جوان و نسل امروزی را با خود همراه سازد.

نویسنده این رُمان با خلق شخصیت‌های تخیلی، داستان تازه‌ای را برای بازگو کردن تاریخ آفریده است. این اثر لحظات دردناک و حماسی نبرد ملی «چالدران»، نخستین نبرد شاه اسماعیل (دولت صفوی) با سلطان سلیم عثمانی در 31 مرداد سال 893 شمسی که در نزدیکی شهر خوی در دشت چالدران اتفاق افتاد را برای مخاطب روایت می‌کند. وقایع رُمان در سه منطقه اردبیل، تبریز و دشت چالدران می‌گذرد و سایه روشنی از نبردها و زندگی شاه اسماعیل صفوی را به تصویر کشیده است. شخصیت اصلی و محوری داستان دختری به نام «زلیخاست» که محافظ همسر شاه اسماعیل (تاجلی بیگم) است و با او در جنگ‌ها و نبردها شرکت می‌کند. در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «نیزه‌ام را دادم جای عصا زیر بغلش گرفت. لنگ زد و جلوتر رفت. آرام قدم برداشتم. از آن من نبود؛ فاصله چند قدمی‌ام را با او نگه داشتم و نخواستم شانه‌به‌شانه‌اش بروم و صدای نفسش را بشنوم و جانم گُر بگیرد!»

نویسنده در این رمان طنز زندگی پسری جوان و ناپخته به نام مرتضی را روایت می‌کند که با رسیدن به سن ازدواج، برای پیدا کردن همسر مورد علاقه‌اش تقلا می‌کند. مرتضی در خانواده‌ای متوسط رو به پایین زندگی می‌کند و در جریان خواستگاری‌های متعددش از دختران، با فرهنگ، سلیقه و ایده‌آل‌های طبقات دیگر جامعه آشنا می‌شود. او در این مسیر با مشکلات و چالش‌های زیادی دست و پنجه نرم می‌کند. رمان «سقلمه» در 18 فصل با عناوین جذابی برای مخاطب نگارش شده است.

این رمان بر اساس یک داستان واقعی با نگاهی به زندگی یک خانواده عراقی و ظلم رژیم بعث عراق به کردنشینان و اهالی حلبچه نوشته شده است. داستان کتاب در حلبچه، کوهستان‌های کردستان، شکارگاه پرور سمنان و شهر سمنان اتفاق می‌افتد. هناسه نام مادر خانواده‌ای از کردستان عراق است که تحت ظلم رژیم بعث قرار می‌گیرند. ظلم و فشار روی این خانواده در حدی است که مجبور به ترک وطن و مهاجرت به ایران می‌شوند و این خود شروع ماجراهای پرفراز و نشیبی برای این خانواده است. رمان تأثیرات جنگ بر بنیان خانواده، تبعات دوری، دلهره و دلتنگی آدم‌ها را شرح می‌دهد و سعی دارد تلاش و استواری یک زن را برای حفظ خانواده‌اش نشان دهد.

این کتاب شامل داستان‌هایی است که هنرجویانی که در کلاس‌های داستان‌نویسی خانم تجار شرکت کرده‌اند، نوشته‌اند. این کتاب 15 داستان را شامل می‌شود که اکثراً متعلق به بانوان نویسنده هستند و مجموعه‌ای از داستان‌های فارسی کوتاه است که با نثری ساده و جذاب نوشته شده است. قسمتی از داستان کتاب را می‌خوانیم: «برای آخرین بار نگاهم به آینه افتاد. نور آفتاب به صورتم خورده بود. صورتم درون آینه می‌درخشید، مکثی کردم. ناگهان زمان برایم متوقف شد. خوب نگاه کردم. نگاه چشمانم به نگاه چشمان درون آینه گره خورد. نکند آن گوهری که پدر می گفت، این است؟ !»

این رُمان، در سه بخش به زندگی دختری طرد شده می‌پردازد که با عناصر طبیعت صحبت می‌کند. دختری که به دلیل خرافه از ارتباط با آدم‌های اطرافش محروم است و به طبیعت زادگاه و خیال خود پناه می‌برد؛ دوستی او با درختان و گیاهان و هم‌زبانی با حیوانات از درک اطرافیان خارج است و همین ارتباطات خارج از چارچوب ذهنی او را تنهاتر می‌کند؛ اما در کنار محور اصلی، محورهای دیگری در طول داستان مطرح می‌شود که اهمیت زیادی در شکل‌گیری داستان دارد. دختر داستان «صید درخت»، برخلاف اهالی محل زندگی‌اش اهل اندیشیدن و مقابله کردن است. جنگیدن، گرفتن حق و نمایان کردن جهل از نقاط بارز اوست.