علوم قرآنی

کتاب حاضر که مشتمل بر آرا و نظرات علامه طباطبایی است، به بررسی حقیقت کتاب قرآن، کلمه، کلام و آیه به ‌عنوان عناصری از هستی از دیدگاه قرآن می‌پردازد. عناصری که هر یک به خودی خود معرفت و جلوه‌گر حق در عالم هستند. علم یافتن انسان به این حقیقت انسان را به مقام «عالم امر» که مقام اراده رحمت خداوند است، سوق می‌دهد.

خداوند در قرآن با ترسیم جلوه‌های حُسن در آفرینش، ضمن آنکه همگان را به توحید فرا می‌خواند، غایت خلقت انسان را در نظام عالم بیان می‌کند. این کتاب مشتمل بر آرای علامه طباطبایی است که به بررسی و تحلیل جلوه‌های حُسن در آفرینش در چهار حوزه «قرآن و امام»، «هستی»، «انسان» و «جامعه» با طرح موضوعاتی چون نحوه پدیداری فصول، روز و شب، ذی‌شعور بودن موجودات و... می‌پردازد.

این پژوهش، حاصل توجه به اهمیت مشاهده در راستای توانمندی انسان در دستیابی به تمامی علوم و درک حقایق هستی است و با انگیزة شناساندن آن با استفاده از پرورش مهارت‌های مختلف شکل گرفته است. در این مسیر با عنایت به آیات قرآن و روایات، انواع مشاهده و روش بهره‌برداری از آن تبیین شده است. از دستاوردهای آن علم به وجود مراتب مشاهده متناسب با مراتب وجودی انسان است.

آشنایی با واژه‌های قرآن، یکی از پایه‌های اصلی فرایند آموزش ترجمه، مفاهیم و تفسیر قرآن است. این کتاب اثری آموزشی است که با هدف آموزش واژه‌های قرآن برای قرآن‌آموزان به ترتیب الفبایی و با ارائه مشتقات گوناگون هر ماده در قرآن به‌صورت مجزا و با طرح‌ مثال‌های قرآنی برای معانی گوناگون هر ماده به رشته تحریر درآمده است. شرح و توضیح برخی از عبارات کنایی قرآن از ویژگی‌های این اثر آموزشی است.

مسئله حفظ قرآن به عنوان یک سنت و عبادت بزرگ همیشه در میان مسلمانان بوده و هست. پیامبر (ص) که اولین حافظ کل قرآن بودند، این امر را به مسلمین توصیه می‌کردند. با نگاهی به دیدگاه بزرگان دین اهمیت حفظ قرآن، فواید و آثار آن بازگو شده و عوامل تأثیرگذار مثبت و منفی بر یادگیری تشریح شده است. نیز شیوه‌های حفظ کردن قرآن و پایه‌های اصلی آن بیان شده است.

تدبر تربیتی در آیات نوعی سیاق قرآنی است که درباره یکی از سوره‌های قرآن یا در میان سوره‌های قرآن انجام می‌پذیرد. مخاطب تدبر در قرآن باید بداند که تدبر در قرآن اولیه، لایه مهم فهم معنای قرآن است. در این نوشتار، مبادی، مبانی و روش فهم تدبیر خدای حکیم در کتاب قرآن کریم که فهم لایه‌های معرفتی، ذوقی، شهودی و مصادیق در تطبیق را مسیر می‌سازد، بررسی شده‌اند.

این کتاب پژوهشی تفسیری درباره جزء27 قرآن کریم، از سوره «حدید» تا سوره «طور» است. در هر سوره به ترتیب، شناسه، متن عربی، ترجمه لفظی و آیه به آیه و ساختار سوره، تعداد سیاق‌ها و تفسیر آیات در سیاق‌های معرفی شده، مکی و مدنی بودن و پیام‌های سوره مورد توجه قرار گرفته است.

در این کتاب به معرفی و شرح قواعد تفسیری قرآن کریم پرداخته شده است. در این راستا، با بیان استدلال‌ها و مثال‌های مختلف، اثر برخی از قاعده‌ها به خوبی روشن می‌شود و تقدم‌ها و تأخرهای ساختاری در تفسیر توضیح داده می‌شود. همچنین در آغاز هر فصل اهداف آموزشی و در پایان آن چکیده فصل، پرسش‌هایی برای خودآزمایی و مسائلی متناسب با مطالب آن فصل‌ها برای پژوهش پیشنهاد شده است.

در این کتاب ابتدا از منظر تاریخ ادیان زمینه شکل‌گیری و تدوین کتاب «مقدس عبری» توضیح داده شده و تفاوت‌های این کتاب با کتاب «عهد جدید» بیان شده است. در ادامه، از نگاه قرآنی و دین‌شناختی مهم‌ترین مباحث مرتبط با شناخت قرآن کریم مطرح و با مباحث کتاب عهدین مقایسه شده است.

بررسی زیبایی‌شناسی قرآن، در سه حوزه زیبایی‌شناسی واژگانی، زیبایی‌شناسی ترکیبی و ویژگی‌ها و مباحث زیبایی‌شناسی، هدف کتاب حاضر بوده است. در این بررسی نوآوری‌های آغاز و پایان آیه‌ها، جایگاه الفاظ، مثال‌ها، خبرها، پندها، هشدارها، تشویق‌ها و تهدیدها، ‌استدلال‌ها، ‌توصیف‌ها و بیان‌ها، مقدار نفس و کشش بیان آیات و... مورد توجه مؤلف بوده است.