علوم اجتماعی

کتاب حاضر رویکردی نوین را در تبیین فلسفۀ سیاسی آیت‌الله خامنه‌ای در پیش گرفته‌است و ضلع‌های پنجگانۀ آن را در قالب مبادی، مبانی، مسائل و غایات، بررسی می‌کند. در بخش مبادی، بر مباحثی چون مفاهیم اساسی فلسفۀ سیاسی، چارچوب نظری و روش تحقیق متمرکز شده است. در مبانی، مبنای هستی‌شناسی، انسان‌ شناختی و فرجام‌شناختی فلسفۀ سیاسی متفکر تبیین شده و در بخش بعدی، سه مسئلۀ کلان فلسفۀ سیاسی یعنی آیین اجتماع، آیین شهروندی و آیین شهریاری ارائه شده‌است.

قدرت سیاسی در بسیاری از جلوه‌های اجتماع و سیاست اثر فراوان دارد. این کتاب کوشیده است مفهوم کلیدی و بنیادین سیاست یعنی قدرت را از منظر قرآن کریم، به‌عنوان اولین و مهم‌ترین منبع اندیشۀ سیاسی اسلام، بررسی کند. رابطۀ این مفهوم با حیات سیاسی انسان، فهم چیستی و ماهیت آن از دیدگاه قرآن، می‌تواند راهگشای بسیاری مسائل در حوزۀ اندیشۀ سیاسی اسلام باشد. مبانی هستی‌شناختی و انسان‌شناختی خواستگاه قدرت مطلوب، هدف‌ها و کارکردهای قدرت مطلوب و نامطلوب، آسیب‌شناسی نظری و عملی قدرت سیاسی و سازوکارهای اخلاقی، سیاسی و حقوقی قدرت در این اثر بررسی شده‌اند.

ثبات سیاسی در وضعیت موجود جمهوری اسلامی ایران مستلزم فراهم‌آمدن شرایطی هشت‌گانه از «باورها و ارزش‌ها، فرهنگ تعاملی، فقرستیزی و محرومیت زدایی، رشد و رفاه اقتصادی، کارآمدی نظام، مشارکت، رهبری، مشروعیت و عدم مداخلۀ خارجی» در تغییرات سیاسی و اجتماعی ایران است. «مفهوم ثبات سیاسی و دیدگاه‌های مطرح، وضعیت مطلوب ثبات سیاسی در نظام مردم‌سالار دینی، عوامل ثبات سیاسی در محیط داخلی نظام، وضعیت موجود ثبات سیاسی در کشور، راهبردها و راه‌حل‌های ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی» گفتارهای این کتاب هستند.

تاریخ فرهنگی حوزۀ جدیدی از معرفت در حیطۀ علوم اجتماعی و انسانی است که به جنبه‌های پنهان زندگی انسانی توجه می‌کند. کتاب حاضر به مبانی معرفت‌شناسی و روش‌شناسی تاریخ فرهنگی پرداخته‌است. در این کتاب دو نگرش تاریخی و انسان‌شناختی با هم پیوند خورده‌اند و از تاریخ به‌عنوان بستر شناخت الگوهای رفتاری، باورهای ذهنی و امیال و آرزوهای آدمیان سخن گفته‌شده‌است. مفاهیم کتاب در این فصل‌ها دسته‌بندی شده‌اند: بررسی اجمالی تغییر و تحول در مفهوم فرهنگ و تعریف اجمالی آن از دیدگاه دینی؛ چیستی، چرایی و چگونگی شکل‌گیری و گسترش تاریخ فرهنگی؛ روش‌شناسی مطالعات فرهنگی و تاریخ فرهنگی.

این کتاب به نقد و ارزیابی گفتمان‌های سیاسی و اجتماعی مطرح در جمهوری اسلامی ایران از دوم خرداد 76 تا 22 خرداد 88 پرداخته است. نویسنده با تبیین، ارزیابی و مقایسۀ دو گفتمان «اصلاح‌طلبی» و «اصول‌گرایی عدالت‌خواه» کوشیده است دلایل محوری و فرعی هر گفتمان را بازشناسد، و تحلیل و آسیب‌شناسی کند.

کتاب حاضر شامل مجموعه مقاله‌هایی است که در بیستمین سال پیروزی انقلاب اسلامی تدوین و منتشر شدند. مقایسۀ وضعیت امروز آرزوهای ضدانقلاب با بیست سال پیش، استحکام و ریشه‌دارتر شدن جریان انقلاب و اندیشۀ امام خمینی را نشان می‌دهد. مقاله‌ها از سرشناسان حوزۀ خود هستند و در چند دسته ارائه‌شده‌اند: مبانی نظری اندیشۀ انقلاب اسلامی؛ زمینه‌ها و عوامل مؤثر در انقلاب؛ انقلاب اسلامی در نگاه دیگران؛ چالش‌های بیست‌ساله؛ نقد و ارزیابی برخی از دستاوردها؛ نگاهی به آینده.

مفاهیم یکی از ابزارهای مهم در تجزیه و تحلیل سیاسی هستند. چگونگی کاربست مفاهیم یکی از دلایل شکل‌گیری جبهه‌های فرهنگی و سیاسی است. در این کتاب، با گذر از ظواهر و تبلیغات (سطح)، به معنا، مقصود و کارکرد(عمق) توجه شده‌است. فرایند شکل‌گیری جبهه‌های فرهنگی سیاسی متفاوت و معارض با یکدیگر، در سیری منطقی و با استناد به ادبیات موجود، مفاهیم و تعبیرهای رایج در حوزۀ جامعه‌شناسی سیاسی، به‌صورت مقایسه‌ای میان پارادایم جبهۀ فرهنگی انقلاب اسلامی با پارادایم جبهۀ فرهنگی معارض معرفی شده‌اند تا در نهایت بتوان حدود و مرزها را تشخیص داد.

اکتشاف، ساختاربندی و بسط پاره‌ها و ابعادی از نظریۀ فرهنگی آیت‌الله مطهری در این کتاب در شش فصل سامان یافته‌است. ابتدا مبانی نظری ارائه شده و سپس ماهیت، پویایی، فضیلت‌ و کارکردها آمده‌اند. حکومت دینی و مداخله در عرصۀ فرهنگ، تعاملات فرهنگ اسلامی و جامعۀ ایرانی، علل فرهنگی انحطاط تمدن مسلمین، غرب و فرهنگ غربی نیز موضوعات فصل‌های بعدی هستند.

کتاب حاضر گزارش پژوهشی است دربارۀ پایگاه اجتماعی معلمان در جامعه. بنیاد «وارکی‌جمز» یک نظرپرسی را در مورد 21 کشور و هزار شرکت‌کننده انجام داد تا پایگاه معلمان را ارزیابی کند و نتایج پژوهش را در اصلاحات سیستم‌های آموزشی به‌کار ببرد. برداشت جامعه نسبت به حقوق و پاداش معلمان، کارگزاری‌های معلمان و نظارت بر آن‌ها، شاخص جهانی منزلت اجتماعی معلمان، گزارش منزلت اجتماعی معلمان، احترام دانش‌آموزان به معلمان، ادراک معلمان از دستمزد و پاداش، نمایندگی و کنترل معلمان، ادراک مردم از کیفیت نظام آموزشی و ادراک جهانی نسبت به اتحادیه‌های معلمان، از جمله مواردی هستند که در این کتاب بررسی شده‌اند.

کتاب حاضر قرار است به پرسش‌هایی دربارۀ این رویکرد جواب بدهد که ادعا می‌کند ما ایرانیان همواره از مشکل اخلاقی رنج می‌بریم و ضعف در خلقیاتمان موجب شده‌است از مسیر رشد و ترقی باز بمانیم. با نقد این رویکرد، می کوشد تصویری از جامعۀ ایرانی ارائه دهد که مسیر حرکت ایرانیان را به سوی رشد و تعالی حقیقی هموار سازد. فصل بررسی گفتمان خودانتقادی از فصل‌های اصلی کتاب است.