ارزشیابی آموزشی

سنجش می‌تواند نقطه آغاز تحول باشد به شرطی که آزمون‌های مختلف نقطه پایانی بر سناریوی آموزش نباشد. اگر سنجش تنها به اندازه‌گیری محفوظات بسنده کند انتظار ارتقای دانش در فراگیران به سطوح بالای یادگیری دور از دسترس خواهد بود. سنجشی می‌تواند آموزش را تغییر دهد که در یک جاده دوطرفه حرکت نماید. معلم و دانش‌آموز هر دو باید در این مسیر تغییر رفتار دهند. ایده اصلی برای تألیف این کتاب پاسخ به این مسائل بوده‌ است: آیا سنجش می‌تواند آموزش را تغییر دهد؟ کدام‌یک نقش نخستین را در تحول نظام تعلیم و تربیت دارند: آموزش یا سنجش؟ برای ایجاد تحول باید به‌سراغ کدام‌یک برویم؟ به‌منظور پاسخگویی به این پرسش‌ها محتوای کتاب درسی «پیام‌های آسمانی» از منظر جدیدی تحلیل شده است؛ به‌طوری که باید و نباید‌های موضوعی را برای طراحی آزمون در اختیار دبیران تخصصی و غیرتخصصی قرار می‌دهد. همچنین انواع آزمون‌ها به‌ همراه مثال‌های عینی ارائه شده است و نمونه‌هایی از انواع سؤالات در کتاب آمده است که هدف از آن کیفیت‌سنجی آزمون و ارائه نقشه و چارچوب‌های استاندارد برای طراحی سؤالات استاندارد است.

کتاب حاضر به منظور تکمیل اطلاعات معلمان درباره ارزشیابی پیشرفت تحصیلی، در پنج بخش محتوای متناسب را ارائه کرده‌است. بخش اول در خصوص اهداف آیین‌نامه ارزشیابی کیفی-توصیفی توضیحاتی می‌دهد. نظریه‌های یادگیری و سه رویکرد روان‌شناختی در بخش بعدی مطرح شده‌اند. محتوای بخش‌های دیگر عبارت است از: چرایی، چیستی و اهداف و ویژگی‌های ارزشیابی کیفی توصیفی؛ چگونگی اجرای ارزشیابی کیفی توصیفی؛ آنچه معلمان و مدیران و معاونان آموزشی باید بدانند.

ارزشیابی یکی از اهرم‌های اصلاح و بهبود موقعیت‌های یادگیری و نظام آموزشی محسوب می‌شود. کتاب حاضر به دو موضوع کلی پرداخته است: آسیب‌شناسی اشاعۀ ارزشیابی کیفی توصیفی در نظام آموزشی ایران؛ چارچوب مفهومی ارزشیابی کیفی توصیفی. نویسنده کوشیده است الگوی نظری ارزشیابی کیفی توصیفی را به زبانی بسیار ساده تشریح کند. در انتها نیز راهبردی برای حضور واقعی ارزشیابی کیفی توصیفی در تجربۀ تدریس و یادگیری دانش‌آموزان (تدریس آمیخته با ارزشیابی) ارائه کرده است.

ماهیت ارزشیابی کیفی توصیفی در توجه و تمرکز آن بر فرایند یاددهی و یادگیری و بهبود آن است. در این کتاب، کاربرد ارزشیابی کیفی توصیفی در کلاس، با نگاهی نو بررسی شده و حاصل کار مدلی برای تلفیق یاددهی یادگیری با ارزشیابی است. الگوی مفهومی ارزشیابی کیفی توصیفی، و اصولی برای تدوین طرح‌وارۀ عمل یاددهی یادگیری آمیخته با ارزشیابی، محتوای کتاب را شکل می‌دهند.

کتاب حاضر پوشه کار و نمونه سوالات امتحانی مطالعات اجتماعی است که برای پایه نُهم تدوین شده است. مؤلف کوشیده است فعالیت‌هایی را که دانش‌آموز طی یک سال تحصیلی انجام می‏‌دهد، در کتاب خود پوشش دهد؛ مانند: فعالیت‌های کتاب درسی، نمونه سؤالاتی برای ارزشیابی کتبی از هر درس، نمونه پرسش‌هایی برای ارزشیابی نوبت اول و دوم، ارزشیابی والیدن و ارزشیابی خود دانش‌آموز.

کتاب حاضر پوشه کار و نمونه سوالات امتحانی مطالعات اجتماعی است که برای پایه هشتم تدوین شده است. مؤلف کوشیده است فعالیت‌هایی را که دانش‌آموز طی یک سال تحصیلی انجام می‏‌دهد، در کتاب خود پوشش دهد؛ مانند: فعالیت‌های کتاب درسی، نمونه سؤالاتی برای ارزشیابی کتبی از هر درس، نمونه پرسش‌هایی برای ارزشیابی نوبت اول و دوم، ارزشیابی والیدن و ارزشیابی خود دانش‌آموز.

کتاب حاضر پوشه کار و نمونه سوالات امتحانی درس اجتماعی است که برای پایه هفتم تألیف شده است.بنا به ادعای مؤلفان آنچه در این مجموعه آورده شده، تمام فعالیت‌هایی است که دانش‌آموز طی یک سال تحصیلی انجام می‏‌دهد؛ اعم از فعالیت‌های کتاب، نمونه سؤالات ارزشیابی کتبی از هر درس، ارزشیابی نوبت اول و دوم، ارزشیابی توسط والدین و خود دانش‌آموز . ابتدا خلاصه هر درس ارائه شده، سپس فعالیت‌ها و نمونه سؤالات آورده شده است.

ارزشیابی توصیفی، شکلی از ارزشیابی تحصیلی ـ تربیتی است که معلم با مشارکت فعال و دانش‌آموزان و اولیای ایشان با استفاده از ابزارهای مختلف به جمع‎آوری اطلاعات در زمینه تلاش‌ها، پیشرفت‌ها و موفقیت‌های دانش‌آموزان می‎پردازد و با طبقه‌بندی، تحلیل و تفسیر اطلاعات به آن‎ها کمک می‎کند تا بهتر یاد بگیرند و مشکلات یادگیری خود را برطرف کنند. هدف اصلی در ارزشیابی توصیفی، بهبود شرایط یادگیری دانش‌آموزان است، با از بین‌ بردن اضطراب‌های نامطلوبِ ناشی از برگزاری امتحانات و بازخوردهای عددی. کتاب یادآوری می‎کند که این ارزشیابی، کیفی ـ توصیفی است، یعنی قدم برداشتن عملی در کلاس و حرکت به سوی فرایند محوری و کیفی، نه کمی.

افزایش آگاهی والدین در خصوص ارزشیابی توصیفی، هدفی است که در این کتاب دنبال می‌شود. در فصل اول کتاب بحث چرایی نظام ارزشیابی کیفی-توصیفی و حذف نمره و رقابت مطرح می‌شود. چیستی این شیوۀ ارزشیابی و جایگزینی یادگیری عمیق با یادگیری سطحی در فصل دوم بحث می‌شود و در فصل سوم از ابزارها و تنوع آن‌ها، تعریف آزمون عملکردی، انواع بازخورد، بایدها و نبایدهای والدین، پوشۀ کار و کارنامه توصیفی سخن می‌رود. مطالب در حد جمله‌هایی کوتاه و با تصویرگری‌های مرتبط عرضه شده‌اند.

همراه‌شدن و یکی شدن آموزش و ارزشیابی موضوع اصلی کتاب حاضر است. نویسنده نگاهی کاربردی بر ارزشیابی مستمر درس علوم دارد و با مثال‌هایی می‌کوشد معلم را راهنمایی کند و دانش‌آموز را یاری دهد. در بخش اول کتاب مبنای پژوهشی کار بررسی شده است. بخش دوم در تبیین روش‌های تلفیق سنجش و ارزشیابی، فعالیت‌های مناسبی را در برگرفته‌است که می‌توانند ابزار دست معلم در تحقق این هدف باشند.