علوم قرآنی

تدبر در قرآن فعالیتی است که انس هر چه بیشتر با ظاهر الفاظ و عبارات آیات قرآن را فراهم می‌کند. در این درسنامه علاوه بر درج متن و ترجمه آیات سوره‌های ناس تا نبأ، ساختار سوره‌ها و پیام هدایتی آنها آمده است.

انسان برای رسیدن به کمال و جایگاه والای خود، نخست باید خود و سپس هدف و راه رسیدن به کمال را بشناسد. تمام کتب آسمانی و رسولان الهی راهنما و رهبر انسان در تحقق این امر هستند. در این اثر، با رویکردی قرآنی روایی، مهم‌ترین وظایف و تکالیف مؤمنان نسبت به قرآن و اهل بیت(علیهم‌السلام) بیان شده است.

این درسنامه شامل متن و ترجمه سوره‌های مرسلات تا مجادله است. ساختار و سیاق هر سوره به صورت نموداری مشخص شده و درباره هر یک مختصری بحث و پیام آیات تشریح شده است تا با تأمل و تدبر در چگونگی اتصال وحیانی و انفصال ظاهری آیات فهم بهتری از سوره‌ها حاصل شود.

بی‌شک قرآن بهترین راهنما و پاسخ‌گوی نیازهای بشر در همه زمان‌هاست. در این نوشتار با توجه به سؤالاتی که نسل جوان از کتاب آسمانی دارند، پاسخ‌هایی از منابع مختلف علوم قرآنی و کتب تفسیری گردآوری شده و به معنی لغوی قرآن، مراتب انس با آن و چگونگی جمع‌آوری قرآن پرداخته شده است.

درباره چگونگی فهم و تفسیر متشابهات قرآن دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد که نظریه «وضع الفاظ بر ارواح معانی» از آن جمله است. طبق آن، ویژگی‌های مصادیق در اصل معنا دخالت ندارند بلکه الفاظ بر روح یا گوهر مشترک بین مصادیق گوناگون وضع شده‌اند. غزالی نخستین کسی است که از این منظر سخن گفته است. در این کتاب، ضمن بررسی و تحلیل نظریه فوق، سیر تاریخی آن از غزالی تا زمان حاضر پی گرفته می‌شود.

این اثر در رویکردی تنزیلی، گزارشی از 114 سوره قرآن کریم شامل نام، مناسبت نام‌گذاری، کلی و مدنی بدون سوره، رتبه نزولی، رتبه مصحفی، تعداد آیات، مقصود و محتوای سوره، ارتباط سوره با سوره پیش از خود در ترتیب نزول، فضیلت و شأن نزول می‌آورد. کتاب کوشیده است با تأمل در این موضوعات، راه شناخت و فهم معارف قرآن و علوم تفسیری آسان‌تر شود.

موضوع کتاب‌ حاضر مروری است بر آداب و احکام شرعی مربوط به تلاوت و قرائت قرآن، اعم از آداب و احکام ظاهری و باطنی و بررسی آیات و روایات وارد شده در این زمینه. تدبر در آیات قرآن، مراعات کردن حق آیات و رعایت ترتیل از آداب تلاوت قرآن کریم‌ هستند که در این کتاب به آن‌ها اشاره شده است.

این کتاب شامل مباحث نظری و عملی مربوط به واژه‌شناسی الفاظ قرآن کریم است. بحث‌های مربوط به دانش مفردات، وجوه و نظایر آن که از بحث‌های زیربنایی معناشناسی است، مطرح شده تا با ارائه دیدگاه‌های واژه‌شناسان درباره واژه‌های قرآنی و نقد و بررسی آن‌ها، روحیه اجتهاد در موضوع واژه‌شناسی در میان دانش‌پژوهان پرورش یابد.

سوره‌شناسی عبارت است از قرآن‌شناسی تفصیلی و بازشناسی سوره به سوره قرآن کریم، در گام نخست از این کتاب به بیان و تبیین کاربردگرایانه مراحل چهارده‌گانه سوره‌شناسی پرداخته می‌شود. در گام بعدی، مبانی، اصول و فلسفه سوره‌شناسی تحلیل می‌شود تا خاستگاه‌ها و مستندات عقلی، نقلی، حدیثی، تاریخی، علمی و ادبی مطالبی که در گام نخست بیان شده‌اند، بازنمایی شود.

در این مطالعه، پس از پرداختن به ویژگی‌های قرآن کریم، به معرفی سوره‌های قرآن، نام سوره، ‌علت نام‌گذاری، معنای لفظی نام سوره، تعداد آیات، ترتیب نزول، سیمای کلی سوره، آیات خاص، نام پیامبران در سوره‌، سوگندهای مطرح در سوره و ویژگی‌ها و فضیلت‌های سوره پرداخته شده است. هدف اصلی از نگارش این کتاب آشنایی بیشتر خوانندگان با قرآن و الگو و سرمشق قرار دادن آن در تمام مراحل زندگی است.