تاریخ ایران

سرزمین ایران طی سالیان متمادی مردمان و فرهنگ‌های گوناگونی را به خود پذیرفته و از نظر وسعت جغرافیایی دچار تغییرات فراوان شده‌است. کتاب حاضر می‌کوشد گوشه‌ای از فرهنگ، تمدن، هویت، اندیشه و غیرت ایرانی را در قالب فرهنگ‌نامۀ تاریخ ایران به تصویر بکشد. محتوای کتاب بر اساس دوره‌های تاریخی تدوین شده است و اطلاعات بسیار دقیقی، بر اساس منابع دست اول، ارائه شده‌اند. نمایۀ انتهای کتاب هم راهگشای مخاطب است.

این کتاب شامل چند متن است که در کنار هم چیده شده‎اند و اصلی‎ترین‌‌شان، کتاب «احمد» است که «میرزا عبدالرحیم طالبوف تبریزی» در سال ۱۳۰۷ نگاشته است. این کتاب، درواقع یک فرهنگ‌نامه سه‌جلدی است که در قالب پرسش و پاسخ برخی از مهم‌ترین مفاهیم علمی، اجتماعی، تربیتی، تاریخی، فلسفی و مذهبی را بررسی می‎کند. او از داستان‌سرایی و خیال‌پردازی استفاده کرده است تا توجه مخاطب کودک و نوجوان را به آن جلب کند. به‌علاوه، هرجا که لازم دیده، حکایت‌های جذاب و آموزنده‌ای را چاشنی برنامه آموزشی خود کرده است. نویسنده به پرسش‌های فرزند خیالی خود، احمد، پاسخ می‌دهد. متن‎های افزوده کتاب، مقالاتی است در تشریح بیشتر اثر طالبوف، با هدف فهم بهتر آن.

یکی از درخشان‌ترین دوره‌های تاریخ ایران، دوران حکومت هخامنشیان، به‌ویژه پادشاهی کوروش و داریوش، است. کوروش پایه‌گذار حکومتی شاهانه بود که نشان از استبداد حکومت شاهانه نداشت. کتاب حاضر به شرح زندگی کوروش، از پیش از تولد او تا زمان پادشاهی‌اش و در نهایت مرگ او اختصاص دارد.

این کتاب حاوی یازده داستان کوتاه به هم پیوسته درباره شاهنشاه بزرگ اشکانی، «اردوان»، است. او شبانه و درحالی‌که سر و صورتش را پوشانده است، با چهار همراه، به دیدن «هپتانباد»، شاه کرمان، می‎رود تا او خواب شومی را که دیده است، تعبیر کند. اردوان در خواب شاهزاده‌ای را می‎بیند که او را می‎کشد! هپتانباد می‎گوید: «سلطنت شما در خطر است و یکی از پسران حاکمانتان در ایالات ایران که امسال متولد می‎شود، شما را تهدید می‎کند!» او برای برطرف کردن خطر دو پیشنهاد دارد.

سرزمین ما ایران، صاحب یکی از بزرگ‌ترین تمدن‌های باستانی به شمار می‌رود. آشنایی آمریکایی‌ها با تمدن و فرهنگ ایران از زمان ناصرالدین شاه آغاز شد. در ابتدا به چند منطقه محدود بود، اما به تدریج دامنه و حوزۀ آن گسترش یافت. در کتاب حاضر، سیر مطالعات وتحقیقات باستان‌شناسان آمریکایی به مدیریت و سرمایه‌گذاری موزۀ متروپولیتن و نیز اکتشافات باستانی و روند انتقال آثار ایران باستان به این موزه بررسی شده‌است. در پایان نیز نمونه‌های درخشانی از آثار ایران باستان و ویژگی‌های هنری آن‌ها بیان می‌شود.

پس از جنگ‌های ایران و روس و شکست قاجار، روس‌ها به مناطق اشغالی اعزام شدند. در پی گزارش آنان، آثار فرهنگی و هنری این مناطق شناسایی و بخش مهمی از آن‌ها و نسخه‌های خطی کتابخانۀ شیخ‌صفی‌الدین به سن‌پترزبورگ منتقل شدند. مجموعۀ بی‌نظیر آثار زرین و سیمین هنر سکایی ایرانی از پایه‌های اصلی و ممتاز موزۀ ارمیتاژ است. این موزه یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های جهان است و آثار تمدنی ایران را در سه‌ بخش پیش از تاریخ، دوران تاریخی و دورۀ اسلامی در خود نگهداری می‌کند.

اگر نیازمندی‌های معنوی و حس تعلق انسان به چیزی یا جایی ارضا نشود و انسان از هویت خود آگاهی نیابد، موجود سرگردانی بیش نیست که هرگز نخواهد توانست از کلاف سردرگم بی‌سر و سامانی و بی‌هدفی رهایی یابد. در این کتاب، کودکان با مفاهیم سرود ملی، پرچم، نقشه کشور، زبان، مکان‌ها، شهرهای مختلف و... آشنا می‌شوند. آب و هوای مناطق مختلف، اقوام، دانشمندان، مکان‌های تاریخی، روند انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی از جمله مطالب دیگر کتاب است.

در حوزۀ پژوهش‌های ادبی و عرفانی، حافظ‌پژوهی یکی از وجوه مهم و پربحث و نظر است. ادیبان آذربایجانی، در عرصه‌های مهم تحقیقات ادبی و فرهنگی ایران نقش بارزی داشته‌اند. در کتاب حاضر، نقش ادیبان و محققان آذربایجانی در تکوین و پیشبرد حوزه‌های حافظ‌پژوهی از دو منظر بررسی شده‌است: اهمیت نقش این پژوهشگران در حفظ هویت اصیل ایرانی و کمک به فرایند هویت طلبی ملی؛ اهمیت تحقیقات آن‌ها از لحاظ زبان و ادب فارسی. مهم‌ترین یافته‌های این محققان در حوزه‌های تصحیح و شرح دیوان حافظ و اندیشه‌های او بازنمایی‌شده‌اند.

کتاب حاضر مجموعه‌ای است از سخنرانی های پراکنده، تلاش های فکری و دیدگاه‌های یکی از مسئولان کشور که در طول دورۀ خدمتش ایراد کرده‌است. ایشان به منظور ترویج همدلی و وحدت نیروهای اسلامی، کوشیده است دربارۀ این موضوعات سخن بگوید: حکومت امام علی (ع)، آزادی، توطئۀ مذهب علیه مذهب، دوام حکومت، مبارزه با ظالم، مسئولیت، تبلور نقش و ارادۀ مردم، ولایت فقیه، راز ماندگاری عاشورا، اصول گرایی و اصلاح طلبی، و حفظ وحدت کلمه.

سلسله صفویه نخستین حکومت فراگیر پس از ساسانیان محسوب می‌شود. امّا ستم پادشاهان صفوی پایه‌های این حکومت را سست کرد و در نتیجه هجوم افغان‌ها حکومت صفوی برچیده شد. اشغال ایران توسط افغان‌ها هفت سال به طول انجامید و سرانجام توسط نادر افشار پایان یافت. در زمان حکومت وی مردم و بزرگان شیعه ایران او را یاری نکردند و در نهایت در سراپرده‌اش در قوچان به قتل رسید. کتاب حاضر سرگذشت مختصر نادر، همراه با شرح اوضاع و احوال آن روزهای ایران است.