نجوم

کتاب «راهنمای یادگیری اخترشناسی پایه» جلد اول از مجموعه شش جلدی "اخترشناسی پایه" محسوب می‌شود که مؤلف کوشیده است در این مجموعه سرفصل‌های مباحث نجوم مقدماتی را به علاقه‌مندان و از جمله شرکت کنندگان در المپیاد نجوم ارائه دهد. در جلد اول مجموعه، که با تأکید بر روابط ریاضی مقدماتی و اصول فیزیکی مربوط به مباحث اساسی ستاره‌شناسی و محاسبات پایه‌ای نجوم مقدماتی شکل گرفته، مباحث در شش فصل ریاضیات پایه، قوانین نیوتن و کپلر، مفاهیم حرکت در نجوم، محاسبات سیاره‌ای، محاسبات ستاره‌ای و جهان در ابعاد بزرگ آورده شده است.

امروزه ثبت تصویرهای اجرام اعماق آسمانی یکی از محبوب‌ترین رشته‌های مورد علاقۀ منجمان است. این کتاب در ابتدا تاریخچه‌ای از صورت‌های فلکی و سپس فهرست شمارۀ صفحه‌های نقشۀ صورت‌های فلکی مطرح‌شده را آورده است. بهترین ماه‌های رؤیت هر جرم، نشانۀ اختصاری آن، ابعاد و نوع جرم، نام فارسی آن، توضیح مختصری دربارۀ صورت فلکی، عرض‌های جغرافیایی و جدولی شامل مشخصات جرم نیز از دیگر محتویات کتاب هستند.

یاددادن، فهماندن و به‌کار بردن مقدمات ریاضیات موردنیاز رشتۀ نجوم هدف اصلی این کتاب است. البته کتاب مقدمات علم نجوم را عرضه نمی‌کند، بلکه تنها زمینۀ فهم موضوعاتی از نجوم را که به فهم و درک روابط مهم ریاضی نیاز دارند فراهم می‌کند. ترتیب فصل‌بندی کتاب مطرح نیست و می‌توان هر فصل را به تناسب نیاز مطالعه کرد. متن کتاب به صورت تشریح است و لابه‌لای مطالب اصلی، تمرین‌هایی برای بررسی میزان یادگیری خوانندگان مطرح شده‌است. کتاب برای دانش‌آموزان علاقه‌مند به شرکت در المپیاد نجوم مفید است.

المپیاد نجوم علاقه‌مندان خود را دارد. کتاب حاضر در واقع تشریح کامل مسائل کتاب «مقدمه‌ای بر اختر فیزیک نوین» است. معلمان فیریک و دانش‌آموزان شرکت کننده در المپیاد نجوم می‌توانند برای آمادگی شرکت در مسابقات، از این کتاب استفاده کنند. کتاب 30 فصل دارد و پاسخ‌ها کاملا تشریحی هستند.

کیهان شناسی بررسی جهان یا کیهان به عنوان یک مجموعه است. کتاب حاضر کوشیده است نمادگذاری اولیه، واضح و روشنی برای تازه‌کاران کیهان‌شناسی ارائه دهد و مقدمات را بگوید. فصل‌های ابتدایی کتاب برای علاقه‌مندان شرکت در المپیاد نجوم مفید است. فصل‌های بعد با موضوعاتی مثل نیوتن در تقابل با اینشتین، دینامیک کیهان، جهان‌های تک و چند مؤلفه‌ای، اندازه‌گیری پارامترهای کیهان‌شناسی، مادۀ تاریک، زمینۀ ریز موج کیهانی، سنتز هسته‌ای و جهان اولیه، تورم و جهان بسیار اولیه، و شکل‌گیری ساختار ارائه‌شد‌ه‌اند.

دانستن مبدأ تشکیل سیارات در عالم و چگونگی پیدایش حیات روی سیاره‌ای مثل زمین همواره ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده است. این کتاب علاوه بر سیر تاریخی و تحولی نظریه‌های این حوزه، موضوع را از دیدگاه فیزیکی بررسی می‌کند. برای فهم بهتر موضوع، از فرمول‌های فیزیکی پیشرفته استفاده شده‌است. اما در ساختار کلی، مخاطب عام و غیرمتخصص نیز به شناخت منشأ سیارات دست می‌یابد. ویژگی‌های منظومۀ شمسی و هر کدام از اجرام آسمانی، اعم از سیاره‌ها، ستاره‌ها و شهاب‌سنگ‌ها در این کتاب به دقت ذکر شده‌اند.

کتاب حاضر پاسخ‌هایی را در مورد عالم و چگونگی عملکرد آن دربردارد. در خلال سؤال‌ها و جواب‌ها، داستان‌هایی در مورد ستاره و ستاره‌شناسی، از جمله کیهان و محتوای آن، و تلاش انسان برای کشف اسرار عالم و حل رموز آن نیز ذکر شده‌اند. موضوعات تحت عنوان‌های اساس ستاره‌شناسی، عالم، کهکشان‌ها، ستاره‌ها، برنامه‌های فضایی، منظومۀ شمسی و اکتشافات آن در کتاب مطرح شده‌اند.

ماده، انرژی و جرم تاریک از مباحث داغ و جذاب شاخۀ کیهان‌شناسی به حساب می‌آید. در این کتاب، موضوع مادۀ تاریک در عالم بررسی شده‌است. هرچند ساختار بخش زیادی از مواد سازندۀ عالم شناخته‌شده‌است، اما امید است با افزایش توان رصدی، گونه‌های جدیدی از این مواد در ساختارهای ستاره‌ای و شبه‌ستاره‌ای و گاهی در بخش‌هایی از کهکشان یافت شود. این کتاب، ضمن بررسی و شناسایی مقدار مادۀ موجود در عالم، گونه‌های محتمل این ماده را بررسی می‌کند.

علم کیهان‌شناسی شاخه‌ای از علم نجوم و از جذاب‌ترین بخش‌های علم روز دنیاست. این کتاب می‌کوشد بدون نیاز به مباحث پیچیدۀ فیزیک و شیمی، کیهان‌شناسی را بررسی کند و شاخه‌های مختلف علم، تاریخچه‌ای گذرا از این علم و تکامل جهان را به زبان ساده توضیح دهد. نویسنده کوشیده است به مخاطب کمک کند دریابد چطور ذهن انسان پاسخی برای کهن‌ترین و اساسی‌ترین سؤالات پیدا کرده‌است؛ از جمله این سؤال که: جهان از کجا آمده و به کجا خواهد رفت.

کتاب حاضر برای علاقه‌مندان به علم ستاره‌شناسی تألیف شده‌است. نویسنده کوشیده است ریاضیات سادۀ مورد نیاز مخاطب این شاخه را به گونه‌ای عرضه‌کند که مخاطب بتواند به‌طور خودآموز آن را فراگیرد. مباحثی که در کتاب بررسی‌شده‌اند، عبارت‌اند از: روش‌های عددی، مقاطع مخروطی، صفحه و مثلثات کروی، مختصات هندسی در سه بعد، میدان گرانشی و پتانسیل، کرۀ سماوی، زمان، حرکات سیاره‌ای، دو جسم در دو بعد، محاسبۀ یک تقویم نجومی، ستار‌ه شناسی عکاسی، محاسبۀ عناصر مداری، نظریۀ اختلال عام و ستاره‌های دوتایی.