علوم تربیتی

موضوع کلاس‌های چندپایه بحث همیشگی دورۀ آموزش ابتدایی بوده است. کتاب حاضر اطلاعات مفصلی را دربارۀ چندپایگی دربردارد. در ابتدا کلاس چندپایه را تعریف و فرصت‌ها و محدودیت های آن را برمی‌شمارد. سپس نکات برنامه‌ریزی آموزشی کلاس‌های چندپایه، نحوۀ تنظیم جدول‌های هفتگی، مدیریت زمان و نقش معلم، قوانین و مقررات سامان‌دهی گروه‌های یادگیری، سازمان‌دهی محتوا، طرح برنامۀ درسی و شبکۀ مفهومی درسی چندپایه را به تفصیل توضیح می دهد.

امروزه کتاب‌های بسیاری به موضوع تربیت پرداخته‌اند. کتاب حاضر نیز ضمن توجه والدین به تربیت مناسب فرزند و نگرانی از نارسایی‌های رفتاری او، به چگونگی بهره‌گیری از امکان بسیار مهمی چون داستان در تربیت فرزندان توجه کرده است. در این کتاب فقط روش‌های تربیتی نیامده‌اند، بلکه نویسنده کوشیده است با ذکر قابلیت‌های تربیتی آموزشی داستان، والدین را متوجه حساسیت موضوع و توانایی‌های فرزندان کند و بر عملی بودن تربیت تأکید ورزد. نکات مهم در داستان‌گویی و فعالیت‌های داستان‌گویی برای کودکان و نوجوانان از جمله مباحث کتاب هستند.

توجه والدین به تربیت مناسب فرزند و نگرانی از نارسایی‌های رفتاری او ضرورت وجود کتاب‌های تربیتی را آشکار می‌کند. این کتاب، ضمن پرداختن به برخی نیازهای تربیتی والدین و فرزندان، به چگونگی بهره‌گیری از امکان بسیار مهمی چون داستان در تربیت فرزندان توجه کرده است. در این کتاب فقط روش‌های تربیتی نیامده‌اند، بلکه نویسنده کگشیده است والدین را متوجه حساسیت موضوع و توانایی‌های فرزندان کند و بر عملی بودن تربیت تأکید ورزد. تربیت به کمک نمایش (آموزش رفتارهای اجتماعی، نگاه در چشم و دور شدن)، و تربیت به کمک تئاتر (اعم از تئاتر عروسکی و غیر عروسکی) از جمله مباحث کتاب هستند.

نویسنده در این کتاب به حساسیتهای مدیران مدارس دربارۀ مسائل تربیتی و آموزشی اشاره می‌کند. مدیریت آموزشی، به ویژه شاخه‌ای از آن که به امور مدارس اختصاص دارد، در زمرۀ علوم میان رشته‌ای طبقه‌بندی شده است. نویسنده با اتکا به تجربۀ سالها حضور در مدارس گوناگون، نکات ریز و درشتی مانند مدیر و نقش راهنمایی، مدیر و نقش او در برنامهریزی و هماهنگی را مورد توجه قرار داده است. ۱۱۱ نکتۀ کتاب در قالب ۱۰ فصل به اضافۀ یک نکتۀ آخر آمده است. هر فصل با مقدمهای کوتاه آغاز میشود و با یک خود‌ارزیابی به پایان می‌رسد.

نویسنده در کتاب حاضر در چهار فصل مباحثی چون نظریۀ نیروی انسانی در مدیریت، راهنمایی‌های علمی برای رفتار با مدیران، عملکردهای اصلی مدیریت و مهارت‌های رفتار با مدیران گوناگون را مطرح می‌کند. در بخش اول، هدف مدیریت، مهارت انسانی، گام‌هایی به سوی قاطع بودن و فهم رفتار را توضیح می‌دهد و در بخش دوم مسئولیت‌های مدیریتی، نقش ارتباط، مکاتبه و مذاکره و موانع ارتباط را بررسی میکند. در بخش سوم و چهارم نیز دربارۀ ده ویژگی کلیدی مدیران، اثربخشی مدیریتی، مدیران سخت و رفتار با آنان سخن می‌گوید.

وجود استرس در زندگی اجتناب‌ناپذیر است. استرس در شکل مفید خود می‌تواند انگیزه‌ای برای حرکت و رقابت سالم باشد اما از آنجا که ممکن است به بروز مشکلاتی بینجامد، باید قدرت مدیریت آن در همه نهادینه شود. نویسنده در این کتاب با ارائۀ مطالب علمی و تصاویر طنزآمیز و گویا، نکاتی را دربارۀ کنترل رفتار و مدیریت استرس بیان می‎کند. کتاب در 33 بخش تدوین شده و حاوی مباحث مختلف با عناوینی چون "خشم خود را با خلاقیت و ابتکار کنترل کنید"، "فقط افکار خوب داشته باشید"، "خودتان را فقط با خودتان مقایسه کنید" و "هر وقت استرس دارید فریاد بزنید"، است.

کتاب درسی منبع اصلی آموزش به شمار می‌رود و به همین جهت تحلیل محتوای آن به منظور کمک به رفع ضعف‌ها و موانع یادگیری، لازم و ضروری است. کتاب حاضر در 9 فصل ابتدا دربارۀ محتوای کتاب‌های درسی و نقش مهم آن‌ها توضیحاتی می‌دهد. سه فصل بعدی کتاب «تحلیل محتوای ارتباطی»‌ است و چهار فصل بعد «تحلیل محتوای توصیفی». هر فصل مثالی از تحلیل محتوای کتاب‌های درسی دورۀ ابتدایی را پی‌ می‌گیرد و در انتهای آن مطالبی با عنوان «کاربرد بیشتر» ارائه شده‌اند. همچنین، در هر فصل، مباحثی که جنبه‌های نظری نمونۀ تحلیل‌شده را پوشش می‌دهند، در کادر قرار گفته‌اند. فصل آخر کتاب جمع‌بندی هفت مدل تحلیل محتوای فصل‌های قبلی است که به صورت زبان‌شناختی و گرافیکی ارائه شده‌است.

دربارۀ مطالعه و افزایش کیفیت آن مطالب زیادی گفته‌اند. در کتاب حاضر، معنای مطالعه، روش‌ها و مقدمات آن، گام‌ها و نکات اساسی در مطالعه اولین مطالبی هستند که بیان شده‌اند. سپس تکنیک‌های حضور فعال در مطالعه و تمرکز حواس، برنامه‌ریزی، مراحل آمادگی برای امتحان، تکنیک‌های تندخوانی، عوامل تغذیه‌ای مؤثر در مطالعه، انگیزه و راه‌های بالابردن آن، راه‌های تقویت اعتماد به‌نفس و خودباوری مطرح شده‌اند. کتاب شامل تعدادی نمونه جدول برنامۀ درسی برای مطالعۀ روزانۀ دانش‌آموز به تفکیک رشته و پایۀ تحصیلی است.

در فرایند آموزش، روش‌های تدریس بسیاری وجود دارند که چگونگی آن‌ها بر کیفیت آموزش تأثیر می‌گذارد. در کتاب حاضر ابتدا انواع روش‌های سنتی و جدید تدریس مثل «حفظ و تکرار، سخنرانی، نمایش علمی و بحث گروهی» معرفی شده‌اند. سپس این روش‌ها نقد و بررسی شده و تأثیر نوع انتخاب آن‌ها در یادگیری دانش‌آموز ذکر شده‌است. در نهایت نیز محاسن و معایب استفاده از روش‌های تدریس بررسی شده‌اند.

نویسنده تجربه‌ها و خاطرات خود از ۲۰ سال خدمت در آموزش و پرورش را در این کتاب جمع‌آوری کرده است. کتاب حاضر در دو فصل تألیف شده است؛ فصل اول نمونه‌هایی است که به تناسب موضوع و به فراخور موقعیت، در کلاس درس دربارۀ آن‌ها صحبت میشود؛ همان حاشیه‌هایی که برای فراگیرندگان از خود درس مفیدترند. همان بخش‌هایی از برنامۀ درسی پنهان برای بچه‌ها که در کتاب درسی وجود ندارد. نویسنده در فصل دوم به حکایت‌ها و حکمت‌هایی اشاره میکند که مرور و بازخوانی آن‌ها میتواند برای معلمان مفید باشد.