چندمعلولیتی

کسانی که با افراد دچار مشکلات شدید ارتباطی کار می‌کنند و حتی مراقبان، گاهی نمی‌دانند چگونه ارتباط ثمربخشی با این افراد برقرار کنند. کتاب حاضر می‌کوشد به همۀ کسانی که با این افراد سر و کار دارند کمک کند. در این کتاب، چارچوبی برای درک علت انجام یک فعالیت مطرح می‌شود و نیز ایده‌های متفاوتی که می‌توان آن‌ها را عملی کرد. ابزارهایی سنجشی نیز معرفی شده اند که کار با آن‌ها آسان و امکان‌پذیر است. در بخش اول کتاب نظریه‌هایی از فعالیت‌های متمرکز بر حواس و برنامه‌های اجرای آن‌ها آمده‌است. ایده‌هایی برای فعالیت‌هایی مثل تهیۀ نوشیدنی‌ها، خوردنی‌ها، مراقبت شخصی و خانه‌داری، و کارهای هنری دست‌ساز نیز از جمله مباحث کتاب هستند.

تسلط به مفاهیم ریاضی کتاب درسی پایۀ اول دبستان به تمرین نیاز دارد. کتاب پیش رو شامل تمرین‌های متنوعی است از مفاهیم اولیۀ ریاضی از جمله: «بالا و پایین، زیر و رو، راست و چپ، باز و بسته، جلو و عقب، بزرگ و کوچک، گروه‌بندی، ردیف‌بندی، بیشتر و کمتر، و تقارن» که کودک پایه اولی را در درک ریاضی توانا می‌کنند. تمرین‌ها تصویری هستند و جنبۀ سرگرم‌کنندگی دارند. کتاب به گونه‌ای تنظیم شده است که برای کودکان دارای نیازهای ویژۀ ذهنی نیز قابل استفاده باشد.

تشخیص، آموزش و توان‌بخشی افراد استثنایی به آموزش‌ها و مهارت‌هایی نیاز دارد. نویسندۀ کتاب حاضر کوشیده است اطلاعات اساسی مورد نیاز را برای کمک به اهل فن در مسائل توانبخشی استثنایی در این کتاب گردآورد. رویکرد این کتاب درمان به شیوۀ شخص محور است که مهم‌ترین حیطة‌های مورد توجه آن عبارت‌اند از: مدیریت خود، مهارت‌های اجتماعی، شرکت در جامعه و امنیت. نویسنده دیدگاه‌ها و روش‌های مختلف را در هم آمیخته و در 14 فصل به موضوع پرداخته است. «انواع اختلال‌های ارتباطی، ناتوانی یادگیری، عقب ماندگی ذهنی، اختلال‌های رفتاری هیجانی، آسیب‌های شنوایی، بینایی و جسمی، اختلال‌های طیف اتیسم و ناتوانی‌های شدید چندگانه» از دیگر موضوعات این کتاب هستند.

تغییرات منظمی که در طول زمان در فرایند دانستن، فهمیدن، یادآوری و اندیشیدن رخ می دهند، رشد شناختی نامیده می‌شوند. در کتاب حاضر، مخاطب با مفاهیم و نظریه‌های این نظریه آشنا می شود، مراحل رشد شناختی پیازه را می‌خواند، با نظریۀ ویگوتسکی در این باره و مراحل رشد زبان از نظر او آشنا می شود، کاربردهای آموزشی نظریۀ ویگوتسکی را می فهمد و سپس با نظریه‌های رشد شناختی برونر و دیدگاه‌ها و مدل‌های پردازش اطلاعات از نظر او آشنا می شود. در فصل دوم کتاب با فرایند های اساسی در رشد شناختی روبه‌رو می شود. در فصل بعد، دربارۀ فلسفه ورزی در کودکان نکاتی می‌خواند. در فصل چهارم، با عنوان «رشد شناختی کودکان دوزبانه»، از رشد فرازبانی دوزبانه‌ها و رشد مغزی، رشد حافظه و رشد تئوری ذهن آنان مطلع می‌شود. در فصل پنجم باب جدیدی گشوده می‌شود و اختلالات رشد شناختی شامل ناتوانی های یادگیری، گفتار، شنوایی و زبان عرضه می شوند. در فصل ششم رشد شناختی در دوران کودکی به عنوان یک مهارت و در فصل آخر نیز اثر حد واسط رشد شناختی در گسترش نگرانی کودکان مطرح است.

آشنایی با تمرینات مربوط به رشد و اصلاح آن‌ها به عنوان روش‌های عملی و کاربردی برای برطرف کردن ضعف‌ها و مشکلات حرکتی کودکان و نوجوانان ضروری است.کتاب حاضر شامل212 تمرین ادراکی-حرکتی متنوع با ذکر اهداف مربوطه است که به رفع بسیاری از مشکلات حرکتی و آموزشی کمک می‌کنند. بخش اول کتاب اطلاعات کاملی را برای مخاطبی در بر دارد که می‌خواهد آزمایشکاه ادراکی-حرکتی بسازد . آزمون تعیین سطح مهارت ساده‌ای نیز در این بخش گنجانده شده‌است. در کل، کتاب 200 فعالیت ایستگاهی بسیار ساده و قابل اجرا، شامل تصویرهای آن برای استفاده در آزمایشگاه یادگیری ادراکی-حرکتی می‌شود. فعالیت‌های دوطرفه در فصل دوم، فعالیت‌های یک‌طرفه در بخش سوم و فعالیت‌های جانبی ضربدری در فصل چهارم ارائه‌شده‌اند. بخش آخر نیز شامل فعالیت‌های نهایی و نتیجه‌گیری از برنامه‌ای 32 هفته‌ای است.

کودکان دچار اختلال نقص توجه-بیش فعالی حدود 5 تا 7 درصد از جمعیت دانش‌آموزان را تشکیل می‌دهند و کتاب حاضر می‌کوشد اطلاعاتی برای افراد درگیر با چنین کودکانی فراهم کند. فصل‌های اول و دوم اطلاعاتی پایه‌ای به مخاطب می‌دهند. البته در فصل اول افسانه‌ها و برداشت‌های نادرست در این‌باره آمده‌اند. فصل سوم به روندهای ارزیابی اختلال نقص توجه -بیش‌فعالی اختصاص یافته و در فصل‌های چهار و پنج چگونگی سرویس‌دهی به کودکان در مدارس مطرح شده‌است؛ اینکه چطور با سیستم آموزشی خاص هماهنگ شوند. این فصل معلمان را با تمام راه‌های درمان درگیر خواهد کرد. در فصل ششم نیز والدین و مشکلات آن‌ها در برخورد با کودک بیش‌فعال مورد بحث قرارمی‌گیرند. در فصل هفتم دربارۀ تجویز دارو، انواع تجویز، عوارض جانبی داروها و نقش مدارس در درمان با تجویز صحبت شده است. فصل هشتم به ارزیابی عملکرد رفتاری«FBA»و مراحل ارزیابی عملکرد آن اختصاص دارد. در فصل‌های بعد مداخلات رفتاری صحیح، روش‌های ساختاری خاص و دیدگاهی کلی از مداخلات خود تنظیمی ارائه شده‌اند. در فصل آخر نیز مهارت‌های ابقا و سازمان‌دهی در این باره آمده‌اند.

درمان شناختی رفتاری رویکردی درمانی است که بر اضطراب و افسردگی تأثیر بسیاری دارد و طبق ادعای نویسندۀ این کتاب، رویکرد مؤثری در درمان مشکلات روان شناسی محسوب می‌شود. کتاب حاضر کارورزان این رویکرد را که تجربه‌های زیادی در کار دارند هدف قرار داده است و به خصوص درمان کودکان و نوجوانان را در نظر دارد. نویسنده در 16 فصل مطالب را جمع‌آورده است که چند فصل از آن‌‌ها عبارت‌اند از: : دانش از کودکان و بافت زندگی‌شان؛ والدین و تحول کودک؛ مشکلات دوران کودکی؛ اتحاد درمانی؛ فعالیت مشارکتی؛ ساختاردهی فرایند درمانی؛ تسهیل درک روان‌شناسانه؛ تسهیل تغییر. در فصل آخر نیز پیشنهادهایی دارد برای شرایطی که این رویکرد درمانی کارساز نباشد. نویسنده در همۀ بخش‌ها نمونه‌هایی واقعی را مثال می‌زند و راهنمایی‌هایی عملی ارائه می‌دهد.

«بازی درمانی» یکی از راه‌های تقویت حافظه در کودکان، بالابردن تمرکز و آموزش راهبردهای شناختی و رفع پاره‌ای از مشکلات ناتوانایی‌های یادگیری است. در کتاب حاضر راهکارهای تقویت حافظه، و تمرکز و هوش، به شکل کاربردی و در قالب تمرین‌هایی به صورت بازی‌های مدادکاغذی و فعالیت‌های حسی-حرکتی در اختیار درمانگران، مربیان و والدین قرار گرفته است تا به صورت انفرادی یا گروهی با دانش‌آموزان کار شود و دانش‌آموز پس از کسب مهارت، در یادگیری سایر زمینه‌ها و فعالیت‌های آموزشی که به مهارت‌های ذهنی و حرکتی نیاز دارند، از آموخته‌هایش استفاده کند و آن‌ها را تعمیم دهد. نویسنده در ابتدای کتاب انواع حافظه را به تفصیل توضیح داده و سپس تمرین‌ها را آورده است.

سلول‌های مغز، برخلاف بیشتر سلول‌های بدن، پس از تخریب نمی‌توانند دوباره تولید شوند. اما مغز می‌تواند با بازیابی خود، عملکرد از دست‌رفته‌اش را دوباره پیدا کند. برنامه‌های بازتوانی با شکل‌دادن راه‌های جایگزین، اثرات زیانبار آسیب مغزی را به حداقل می‌رسانند. کتاب حاضر شامل مجموعه‌ای از تمرین‌های ارتقادهندۀ مغز است که به اعتبار قابل قبول دست یافته‌اند. در واقع، تمرین‌‌ها حاصل تجربۀ کار فردی یا گروهی با افرادی است که دچار آسیب مغزی شده، اما به زندگی بازگشته‌اند. مطالب در سه بخش تنظیم شده‌اند: جزوه‌های حاوی مطالبی دربارۀ جوانب آسیب مغزی؛ تلفیقی از تمرین‌های شناختی برای انگیزه بخشیدن، یاری رساندن و راهکار دادن به افراد دچار اختلالات شناختی ؛ تمرین‌های ارتقای سازگاری هیجانی، بینش، پذیرش و رشد.

آشنایی با مغز را باید از نقطه‌ای آغازکرد. کتاب پیش رو به «توانایی توجه»، به عنوان یک عملکرد کلیدی مغز، می‌پردازد. توجه نیاز به فعال‌ساز ی دارد. تمرین‌های این کتاب در همین راستا از ساده به مشکل و در شش سطح دشواری ارائه‌شده‌اند. مجموع تمرین‌ها در 24 پله با این عنوان ها آمده‌اند: « توجه، بادقت،‌ بی‌دقت؛ توجه پایدار؛ توجه تقسیم شده؛ فراشناخت؛ زنگ تفریح، اتاق توجه؛ زنگ تلفن؛ ورزش مورد علاقه توجه؛ بشقاب غذای مغز و ... در انتهای کتاب پاسخ‌نامه تمرین‌ها آمده است.