اختلال های رفتاری هیجانی

یکی از مهم‌ترین اختلال‌های دوران نوجوانی اختلال سلوک و رفتارهای پرخاشگرانه و ضد اجتماعی است. کتاب حاضر ویژگی‌های چنین اختلالی را توصیف می‌کند و سپس اختلال‌های روانی همراه با آن را شرح می‌دهد. در فصل دیگر، دیدگاه‌های روان‌شناختی، روان‌پزشکی، زیست‌شناسی، و جامعه‌َشناختی دربارۀ ‌آن را برمی‌شمارد. سبب‌شناسی، ارزیابی و سنجش بالینی، طراحی برنامة‌های مداخله‌ای، درمان‌شناختی رفتاری، آموزش مهارت‌های حل مسئله، آموزش مدیریت رفتاری به والدین و معلمان، درمان چندوجهی و سرانجام دارودرمانی از دیگر مباحث این کتاب هستند که در 10 فصل به آن‌ها پرداخته شده است.

تاب‌آوری نوعی سازگاری مثبت در واکنش به شرایط ناگوار است. کتاب حاضر دربارۀ حوزه‌های تاب‌آوری و عوامل مرتبط با آن در سال‌های آغازین کودکی توضیح می‌دهد. در بخش اول این اثر احساس امنیت و کیفیت دلبستگی، روابط کودک با هم‌سالان، والدین و مراقبان، شایستگی‌های اجتماعی و هیجانی، به همراه چک‌لیست‌های سنجش امنیت، استعداد، هیجانات و شایستگی‌های اجتماعی کودکان بررسی می‌شوند. بخش دوم با عنوان «مداخلات» به ارائۀ روش‌های عملی تقویت تاب‌آوری و راهبردهای مداخله‌ای با ذکر موردپژوهی دو کودک سه و چهار ساله اختصاص یافته‌است.

بازی درمانی والدینی روشی است که والدین به درمانگرانی برای کودکان خود تبدیل شوند. کتاب حاضر که والدین و بازی‌درمانگران را هدف قرارداده‌است، در فصل اول ابتدا مبانی نظری و سابقۀ بازی درمانی، بازی درمانی کودک محور و و والدینی را توضیح می‌دهد. در فصل بعد، مدل 10 جلسه‌ای درمان مبتنی بر رابطۀ والد-فرزند، دوره‌های آموزشی مورد نیاز، اسباب‌بازی‌های منتخب و مهارت‌های لازم را شرح می‌دهد. فصل پایانی به برنامۀ 10 روزۀ چگونگی اجرای برنامۀ عملی بازی با کودک اختصاص دارد.

تاب‌آوردن و توانایی مقابله با شرایط دشوار و دادن پاسخ انعطاف‌پذیر از جمله ویژگی‌هایی است که افراد باید آن را بیاموزند. کتاب حاضر به بیان موضوع «تاب‌آوری» و نقش عوامل فردی و محیطی حمایتی و خطرساز مؤثر بر تاب‌آوری در کودکان و نوجوانان می‌پردازد. همچنین، به شناخت دانش‌آموزان تاب‌آور و شرایط تاب‌آوری در مدرسه می‌پردازد و در این‌باره روابط معلم با دانش‌آموزان، روابط با هم‌سالان و روابط خانه و مدرسه را نیز توضیح می‌دهد. در فصل بعد، دربارۀ تاب‌آوری هیجانی و اجتماعی در مدرسه صحبت می‌کند و گام های افزایش قدرت تاب آوری، ویژگی‌های محیط تاب‌آور و روش‌های پرورش فرزندان تاب آور را شرح می‌دهد. در فصل آخر نیز مقیاسی برای سنجش میزان تاب‌آوری جوانان به دست می‌دهد. در واقع، نویسنده کوشیده ‌است راه‌های رفتار بهتر با چنان دانش‌آموزانی را به مشاوران و مربیان ارائه دهد.

تاب‌آوردن و توانایی مقابله با شرایط دشوار و دادن پاسخ انعطاف‌پذیر از جمله ویژگی‌هایی است که افراد باید آن را بیاموزند. کتاب حاضر به بیان موضوع «تاب‌آوری» در کودکان و نوجوانان می‌پردازد. در فصل دوم، به اولیا ملاک‌هایی برای تشخیص میزان تاب‌آوری فرزندان ارائه می‌دهد و راهکارهایی برای پرروش چنین فرزندانی پیشنهاد می‌کند؛ از جمله توصیه می‌کند اولیا این کارها را انجام دهند: همدلی، ارتباط مؤثر و گوش‌دادن فعال، تغییر روش‌های منفی و دوست‌داشتن بچه‌ها. همچنین، نویسنده برای افزایش تاب‌آوری توصیه می‌کند اولیا حس مسئولیت پذیری، همدردی، قدرت تصمیم‌گیری و حل مسئله را در کودکان تقویت کنند.

تاب‌آوری سازگاری موفقیت‌آمیز با شرایط ناگوار یا توانایی بازگشت به حالت روحی اولیه است. در این اثر، پس از بیان مفهوم تاب‌آوری، مداخلات و راهکارهای عملی در این زمینه، و مراحل رسیدن به تاب‌آوری بیان می‌شوند. در فصل سوم این موضوع در کودکان و دربارۀ مشکلات رفتاری آنان، و نیز مدل تاب‌آوری نقص توجه-بیش‌فعالی و راه‌های مداخله و پیشگیری عرضه می‌شوند. دو فصل بعد به نقش عوامل فردی و محیطی حمایتی و خطرساز مؤثر بر تاب‌آوری در کودکان و نوجوانان پرداخته‌اند. در فصل آخر، موضوع سنجش تاب‌آوری و سه نمونه مقیاس ارائه و اعتبار و روایی آن‌ها بررسی می‌شود.

گروهی از کودکان دچار ناتوانی‌های خاصی هستند و به توجه ویژه نیازمندند. کتاب حاضر در پنج بخش به کمک معلمان و والدین چنین کودکانی می‌آید. در بخش نخست انواع ناتوانی‌هایی را که کودک را مشمول دریافت خدمات خاص می‌سازد، به مخاطب می‌شناساند و حد مداخله یا اقدام مربی را توضیح می‌دهد. در بخش دوم سنجش و اندازه‌گیری و انواع آن‌ها تعریف می‌شوند. در بخش بعد انواع مداخلۀ موفق و کنش‌های اجرایی، عزت نفس و احترام به خویشتن بیان شده‌اند. ارتباط و جهت‌یابی مطالب اصلی بخش چهارم هستند و در بخش آخر نیز قوانین و مقررات تعلیم و تربیت خاص و خدمات مربوط معرفی شده‌اند. در پایان کتاب چک‌لیستی برای شناخت مشکلات کودکان ناتوان آورده شده‌است.

بیش‌فعالی شایع‌ترین اختلال رفتاری دوران کودکی است که می‌تواند درازمدت باشد. همچنین، از آن‌جا که رفتار کودک بیش‌فعال همیشه یکنواخت نیست، لازم است والدین و مربیان راه‌های رفتار با چنین کودکانی را بدانند. کتاب حاضر با توضیحی دربارۀ بیش‌فعالی، راه‌های درمان و ارائۀ نمونه‌هایی از چنین رفتارهایی در کودکان، می‌کوشد به والدین آگاهی دهد چگونه رفتارهای مطلوب را در چنین کودکی افزایش دهند و از رفتارهای نامطلوب بکاهند.

مخاطبان کتاب حاضر کودکان 8 تا 12 ساله‌ای هستند که بیش فعال تشخیص داده شده‌اند. نویسندگان کتاب در مقدمۀ آن تأکید کرده‌اند که مطالب آن برای کودکان دچار اختلالات توجهی تهیه شده است. به همین دلیل هم در سراسر کتاب، با توصیه‌هایی در مورد طرز رفتار در مدرسه، طرز برخورد با دیگران، طرز انجام تکالیف‌ درسی، طرز گذراندن اوقات تفریح و استراحت، تهیۀ فهرست برای انجام کارها، دوست‌یابی و یافتن راه حل برای مشکلات، و نیز با تصویرهایی برای رنگ‌آمیزی، یافتن اشیا در تصویر و یافتن کلمات در جدول حرف‌های الفبا، کوشیده‌اند توجه عمومی مخاطبان را تقویت کنند. کتاب پنج فصل دارد و در همۀ فصل‌ها یادداشت‌هایی از کودکان نقل شده است که از مشکلات خود گفته‌اند و نویسندگان کتاب به آن‌ها پاسخ داده‌اند.

والدین و مربیان می‌توانندبا فراهم کردن محیطی شاد و سازنده برای فرزندانشان، به سلامت بهداشت و روان آن‌ها کمک کنند. کتاب حاضر، به عنوان منبع دو واحد درس بهداشت روانی کودکان استثنایی، به مربیان، کاردرمانگران و والدین کمک می‌کند به نحو مؤثرتری به بهداشت روان و تربیت این کودکان بپردازند. کتاب دوازده فصل دارد. فصل اول شامل کلیاتی دربارۀ اهمیت توجه به بهداشت روانی و اهداف آن است. در فصل دوم نویسنده به بهداشت روانی در خانواده‌های کودکان استثنایی پرداخته و راه‌های رویارویی آن‌ها با موضوع را بررسی کرده است. فصل سوم چند بحث اساسی و مهم دربارۀ اهمیت و ضرورت مشاورۀ ژنتیک و آزمایش‌های پزشکی برای جلوگیری از معلولیت در حوزۀ پیشگیری را دربرمی گیرد. در فصل‌های چهارم تا دوازدهم ویژگی‌های توصیفی-شناختی و تأثیر مسائل و مشکلات بهداشت روانی کودکان عقب‌ماندۀ ذهنی، تیزهوش، نابینا، ناشنوا، ناسازگار، ناتوان در یادگیری ویژه، ناتوان در زبان و گفتارر، و ناتوان در مهارت های رشدی-ارتباطی آمده اند. در پایان هر فصل راهبردهایی برای تأمین بهداشت روانی این کودکان ارائه شده و در قسمت نتیجه‌گیری نیز راه‌های مقابله با مشکلات بهداشت روانی مورد بحث قرار گرفته است.