تاریخ ادبیات

کتاب حاضر شامل خلاصۀ تمام مباحث حفظی کتاب‌‌های درسی علوم و فنون ادبی است. بخش‌های آن عبارت‌اند از: تاریخ ادبیات؛ سبک‌شناسی شامل جدول‌های هدفمند تحلیل متون؛ زیبایی‌شناسی شعر و آرایه‌های ادبی در قالب عبارت‌های کوتاه؛ موسیقی شعر با طرح دو موضوع قافیه و عروض. فهرست آثار علوم و فنون ادبی 1 و2 و3، و فهرست واژگان و کنایات نیز در انتهای کتاب آمده‌اند.

کتاب فرائدالادب اثر میرزا عبدالعظیم قریب گرگانی است که برای تدریس در مدرسه‌های نوین آغاز قرن چهاردهم هجری تدوین شد. در این مجموعۀ پنج دوره‌ای، شعرهای زیبا، حکایت‌های شیرین، و مطالب تاریخی و ادبی مفیدی از متن‌های کهن و برجستۀ معاصر گردآمده‌اند. کتاب حاضر از مجموعه‌ای چندجلدی که نخستین کتاب‌های کودک و نوجوان چاپ‌شده در ایران را در بر می‌گیرند، به زندگی پربار و آثار ارزشمند عبدالعظیم قریب نگاهی می‌اندازد و سپس با آوردن متن اصلی کتاب «فرائدالادب»، جایگاه آن را در آموزش زبان فارسی بررسی می‌کند. همچنین، منابعی که در تدوین دورۀ سوم کتاب به کار رفته‌اند، معرفی می‌شوند.

رهنمای سعادت از نخستین کتاب‌های درسی ویژۀ دختران در مدرسه‌های جدید ایران است که احمد سعادت، مدیر انتشارات و کتاب‌فروشی سعادت، آن را در سال‌های پایانی حکومت قاجار در تهران تألیف و منتشر کرد. کتاب حاضر از مجموعه‌ای چندجلدی که نخستین کتاب‌های کودک و نوجوان چاپ‌شده در ایران را در بر می‌گیرند، در مقدمه به چگونگی تأسیس و عمومیت‌یافتن مدرسه‌های دخترانه در ایران نگاهی گذرا می‌کند و نخستین آثاری را که در دورۀ مظفرالدین شاه و محمدعلی‌شاه برای دختران منتشر شدند، نام می‌برد. همچنین، با آوردن متن اصلی کتاب «رهنمای سعادت»، ساختار و مضمون‌آن کتاب و بازتاب اجتماعی آن در ایران را نیز بررسی می‌کند.

داستان حسنک وزیر و نویسنده‌اش، یکی دیکر از عناوین مجموعه‌ «خرده مینا بر خاک» است که با هدف بازخوانی شاهکارهای نثر کهن فارسی شکل گرفته است.
نویسنده ابتدا کوشیده است در ده فصل زندگی ابوالفضل بیهقی و دلایلی را که به نوشتن اثر ماندگار تاریخ بیهقی منجر شد، با زبانی داستانی بیان کند. فصل آخر کتاب نیز گزارش نویسنده اصلی از بردار کردن حسنک وزیر به دست مسعود غزنوی است.بخشی که نویسنده از تاریخ بیهقی برگزیده است.

در حوزۀ پژوهش‌های ادبی و عرفانی، حافظ‌پژوهی یکی از وجوه مهم و پربحث و نظر است. ادیبان آذربایجانی، در عرصه‌های مهم تحقیقات ادبی و فرهنگی ایران نقش بارزی داشته‌اند. در کتاب حاضر، نقش ادیبان و محققان آذربایجانی در تکوین و پیشبرد حوزه‌های حافظ‌پژوهی از دو منظر بررسی شده‌است: اهمیت نقش این پژوهشگران در حفظ هویت اصیل ایرانی و کمک به فرایند هویت طلبی ملی؛ اهمیت تحقیقات آن‌ها از لحاظ زبان و ادب فارسی. مهم‌ترین یافته‌های این محققان در حوزه‌های تصحیح و شرح دیوان حافظ و اندیشه‌های او بازنمایی‌شده‌اند.

تاریخ ادبیات یکی از مباحث درس ادبیات فارسی است که در کنکور نیز تعدادی سؤال را به خود اختصاص می‌دهد. کتاب حاضر با تأکید بر موضوع تاریخ ادبیات، می‌کوشد تمام نکات مربوط به اشخاص و آثار، اعلام کتاب‌های درسی دورۀ متوسطه را با ارائۀ کلیدواژه‌ها و سرواژه‌های خاص، خلاصه و چکیدۀ جامع مباحث، با دسته‌بندی ویژه و ارائۀ نمونه سؤال‌های سال‌های گذشته، دانش مخاطب را در تاریخ ادبیات تقویت کند. نشانه‌هایی در هر بخش آمده‌اند که هر کدام معنای خود را دارند و برای مثال به مطالب خوانده شده یا نشده اشاره می‌کنند.

یادگیری مباحث کتاب درسی علوم و فنون ادبی 2 نیز، همچون کتاب‌های درسی دیگر، به تمرین و تکرار نیاز دارد. کتاب حاضر مباحث درس علوم و فنون ادبی پایۀ یازدهم (تاریخ‌ادبیات فارسی قرن‌های 7، 8 و 9، سبک‌شناسی قرن‌های 7 ، 8 و 9؛ تاریخ‌ادبیات قرن‌های 10 و 11؛ سبک‌شناسی قرن‌های 10 و 11) را در قالب کتاب کار ارائه‌داده است و ساختاری به این شکل دارد: ارائۀ محتوای آموزشی به شکل نمودار و به تفکیک دروس ارائه‌شده، سپس مجموعه پرسش‌هایی متنوع و متناسب با اهداف آموزشی. در پایان هر فصل از کتاب آزمون‌های دوره‌ای و در پایان کتاب نیز پاسخ پرسش‌های چهارگزینه‌ای آمده‌اند.

تاریخ جهانگشای جوینی از آثار برجستۀ ادبی و تاریخی نثر فارسی است که در آن فجایع جنگ‌های خونین عهد مغول و نیز شیوۀ حکومت‌داری آنان روایت شده است. اثر پیش رو بازگردانی بعضی داستان‌های آن کتاب به نثر روان امروزی است. تاریخ جهانگشای جوینی در سه کتاب نوشته شده و این اثر نیز خلاصه ای از هر سه بخش را در قسمت‌هایی جداگانه آورده است. تقریباً تمام داستان‌های جلد نخست، بخش عمده ای از جلد دوم و بخشی کوتاه دربارۀ تاریخ اسماعیلیان از جلد سوم در این کتاب آمده‌اند.

تاریخ بیهقی از مهم‌ترین کتاب‌های تاریخی و ادبی فارسی است که تنها چند جلد از آن باقی‌مانده است. اثر پیش‌رو بازگردانی داستان‌های این کتاب بزرگ به زبان امروزی است. نویسنده کوشیده است داستان‌های برتر و شاخص‌تر را انتخاب کند و به نثر ساده درآورد. بخش‌های پنج‌گانۀ کتاب به این ترتیب موضوع‌بندی شده‌اند: داستان‌هایی از سبکتکین، سلطان محمود، سلطان مسعود، خلفای عباسی. داستان‌هایی با موضوعات پراکنده نیز در بخش پنجم آمده‌اند.

وجه برجستۀ ادبیات دورۀ قاجار، برخلاف آنچه بعضی‌ها نوشته‌اند، در ژانرهای منثور و عامیانه است. در این اثر نویسنده کوشیده است تصویر روشنی از نظام ژانری دورۀ قاجار پیش روی خوانندگان قراردهد. به این ترتیب، فصل‌های این کتاب انواع ژانرها مثل تاریخ، مطبوعات، نمایشی، عامیانه و رساله را در این دوره بررسی کرده است.