داستان کوتاه

انتشار نخستین کتاب‌ها برای کودکان و نوجوانان در ایران به دورۀ قاجار برمی‌گردد. گنجینۀ تاریخ ادبیات کودک و نوجوان ایران نخستین و مؤثرترین آثار و پدیدآورندگان کتاب‌های کودک در ایران را معرفی می‌کند. همچنین، کتاب‌ها و رساله‌هایی که در آن دوره دربارۀ کودکان و مسائل آن‌ها منتشر شده‌اند نیز معرفی و بازنشر شده‌اند. کتاب حاضر از جمله کتاب‌های بازنشر شده، اثر مفتاح الملک است که شامل مجموعه‌ای داستان کوتاه و حکایت آموزشی و نصیحت گونه می‌شود. این کتاب ابتدا مختصری دربارۀ کتاب اصلی «تأدیب‌الاطفال » توضیح داده و آن را معرفی کرده و پس از آن متن کتاب اصلی را آورده است.

«جک» منتظر روز کنسرت است تا بعد از چندین هفته تلاش سخت، برای مادرش ترومپت بنوازد؛ اما آن روز صبح، جک با نگرانی بیدار می‌شود. او تمام تلاشش را برای دور کردن نگرانی می‎کند؛ ولی موفق نمی‌شود. جک حتی نمی‌تواند درباره این موضوع با مادرش صحبت کند؛ چون کلمات مناسبی پیدا نمی‌کند. وقتی زمان رفتن به مدرسه فرا می‌رسد، او دیگر نمی‌تواند این فشار را تحمل کند و اشک‌هایش سرازیر می‌شود. ناگهان جک متوجه می‌شود که باید با نگرانی و استرسش روبه‌رو شود. او درباره نگرانی و اضطرابش به مادر می‌گوید و... .

راوی این داستان که کوچک‌ترین عضو خانواده است، خانواده‌اش را عجیب و غریب با رفتارهای خارج از انتظار تعریف می‌کند. او به این نتیجه می‎رسد که خانواده‌ها واقعاً خنده‌دار هستند. پدرش همیشه تأکید می‎کند او همان لحظه‌ای که صدایش می‌کنند، باید بیاید؛ اما خودش هیچ‌وقت به موقع نمی‌آید. مادربزرگ بچه‌‌ها را لوس می‌کند و بعد می‌گوید بچه‌ها در زمان کودکی آن‌ها خیلی بهتر بودند... . هر کدام از اعضای خانواده به نحوی پیام‌های مبهم و گیج‌کننده‌ای را که ترکیبی از عاطفه و نقد است، به بچه می‌رسانند.

در این کتاب، سه داستان زندگی پیامبر اکرم (ص)، به هم پیوند خورده است. داستان‌ها از زبان حیواناتی روایت می‌شود که در آن ماجراها حضور دارند. موریانه داستان مخفی شدن پیامبر در شعب «ابی‌طالب» و خورده شدن عهدنامه را بازگو می‌کند. عنکبوت داستان تنیدن تار بر دهانه غار را روایت می‌کند و شتر داستان اسکان پیامبر در مدینه را می‌گوید.

این داستان درباره دو نیم شدن «ماه» است که به دست پیامبر و اذن خداوند انجام می‌شود و راویِ داستان، ماه است. آن شب برخلاف همیشه، پیامبر با مردم زیادی به کوه می‎آید. مردم از او معجزه‎ای می‎خواهند تا ایمان بیاورند و ماه دلش می‎خواهد کاری برای پیامبر انجام دهد. کافران به پیامبر می‌گویند که دستور دهد تا ماه به دو نیم شود؛ اما این امکان ندارد. مگر می‌شود ماه دو نیم شود؟! صدایی در گوش ماه می‌پیچد: «ای ماه زیبا! قرار است تو معجزه «محمد» باشی. تو انتخاب شده‌ای که دو نیم شوی! تو به فرمان خدای بزرگ، دو نیم خواهی شد.» پیامبر دستش را بلند می‌کند و معجزه رخ می‌دهد.

«ابر» در آسمان مشغول بازی با دوستانش است که چشمش به «محمد» می‌افتد. محمد کودکی زیباست، آنقدر که ابر، از تماشای او سیر نمی‌شود. محمد با عمویش به سفر آمده است. عموی محمد سعی می‌کند با دستش جلوی تابش خورشید را بگیرد تا او اذیت نشود. ابر خودش را بالای سر محمد می‌رساند و طوری می‌ایستد که سایه‌اش روی او بیفتد. در ادامه داستان، ابر متوجه می‌شود که این کودک در آینده پیامبر خدا می‌شود و مردم را به یکتاپرستی دعوت می‌کند. ابر تصمیم می‌گیرد همیشه نزد محمد بماند و بالای سرش حرکت کند.

این داستان، قصه مادربزرگی است که ظاهراً بی‌حوصله است و دوست دارد تنها باشد و ژاکت ببافد؛ اما هر جا می‌رود، شلوغ است. او بالاخره یک جای ساکت پیدا می‌کند، ولی وقتی کارش تمام می‌شود، خیلی زود احساس تنهایی می‌کند و نزد نوه‌هایش باز می‌گردد و به هر کدام ژاکتشان را می‌دهد. مادربزرگ متوجه می‌شود که تنهایی همیشه خوب نیست و گاهی بهتر است از حضور خانواده و دوستانش لذت ببرد و خوش بگذراند.

موضوع این کتاب درباره خداجویی و جشن تکلیف است. قهرمان داستان که دختر کوچولویی است، به سن تکلیف رسیده و دوست دارد در جشن تکلیفش خدا هم شرکت کند. دخترک با مادرش برای خرید چادرنماز به بازار می‌رود. او پول‌های قُلکش را با خودش می‌برد و می‎خواهد برای خدا هدیه بخرد که وقتی به جشن می‌آید به او بدهد؛ اما دختر نمی‎داند که خدا مانند مهمان‌های دیگر به جشن نمی‎آید. پس او چطور هدیه‌اش را به خدا بدهد؟

این کتاب دارای پنجاه داستان کوتاه است. داستان‌ها از زبان حیوانات هستند و اتفاقاتی را که برایشان می‌افتد روایت می‌کنند. قسمت بیشتری از هر صفحۀ کتاب سفید است و تصاویر در گوشه‌هایی از آن قرار گرفته‌اند. بعضی از عناوین داستان‌ها عبارتند از: عنکبوت سوتی، شلوار بزغاله، طوطی و دیو، درخت باسواد، سوسک حمام، دماغ خنک، کِرم‌ها، من و فیلم.

داستان این کتاب درباره پسربچه‌ای است که ظاهرش با دیگران متفاوت است. مردم این تفاوت را به تمسخر می‌گیرند و او را تحقیر می‌کنند. این کار آنقدر پسرک را ناراحت می‌کند که مجبور می‌شود در عالم خیال خود به جایی سفر کند که همه ظاهری مانند خودش دارند. پیام نویسنده یادآوری این موضوع است که تفاوت‌ها را بپذیریم و نگاهی مهربان داشته باشیم. با این نگاه درمی‌یابیم که هر کسی منحصربه‌فرد و شگفت‌انگیز است.