کودک و نوجوان

«سلطان‌محمود» تصمیم می‌گیرد به طور ناشناس بیرون برود و در کوچه‌های شهر گشتی بزند و از حال مردم باخبر شود. سلطان در تاریکی کوچه‌ها راه می‌رود که دزدها به او حمله می‎کنند، او را می‎گیرند و نزد رئیس خود می‌برند. سلطان‌محمود به دروغ می‌گوید که دزد است و می‌خواهد با آن‌ها همکاری کند. دزدان همه با هم به کاخ سلطان می‌روند و به خزانه او دستبرد می‌زنند. صبح روز بعد، همه دزدان دستگیر می‌شوند و... .

در باغ بزرگی که پُر از درختان گوناگون است، پرنده‌های زیبایی زندگی می‎کنند. روزی باغبان به فکر می‌افتد که دامی پهن کند و پرنده‌ای بگیرد تا برایش آواز بخواند. روز بعد گنجشک کوچکی در دام می‌افتد. گنجشک سعی می‎کند خود را نجات دهد و به باغبان می‌گوید اگر آزادش کند، سه پند به او می‌دهد. باغبان راضی نمی‌شود؛ اما گنجشک آنقدر اصرار می‌کند تا سرانجام باغبان او را رها می‎کند. آیا گنجشک واقعاً پندی برای باغبان دارد؟یا باغبان فریب خورده است؟

بازرگانی که طوطی زیبایی دارد، تصمیم می‎گیرد به هندوستان سفر کند. او بعد از اهالی خانه، از طوطی‎اش می‌پرسد که چه می‌خواهد تا برایش بیاورد. طوطی از بازرگان می‎خواهد که به طوطی‌های هند سلام برساند و بپرسد که چرا به یاد او نیستند و به دیدنش نمی‌آیند. بازرگان به هندوستان می‌رود و بعد از انجام کارهایش، به جنگل می‌رود تا پیام طوطی را برساند و... .

کتاب حاضر حاوی ده بخش است و درباره زمانی است که انسان‌ها در غار زندگی می‌کردند و با شکار حیوانات زندگی را می‌گذراندند، انسان‌های اولیه‌ای که از پوست حیوانات به عنوان لباس استفاده می‌کردند. در بخش «رخدادنگاری عصر حجر»، از ۳۵۰۰ هزار سال پیش سخن می‌گوید، زمانی که مخلوقاتی به نام «انسان‌نما»، می‌توانستند روی دوپا راه بروند. قد این انسان‌نماها یک متر و بیست سانتی‌متر و حجم مغزشان ۴۰۰ سی‌سی بوده است؛ درحالی‌که انسان‌های امروزی حدود ۱۵۵۰ سی‌سی حجم مغزی دارند. بخش «عقاید عجیب» از زمانی سخن می‌گوید که انسان‌های عصر حجر به نوعی زندگی پس از مرگ معتقد شدند و به همین علت اشیای گرانبها را با مردگان دفن می‌کردند.

این کتاب اقتباسی از کتاب «لطائف‌الطوائف» است که شامل لطیفه‌های طایفه‌ها و گروه‌های مختلف مردم می‌شود؛ حتی لطیفه‌هایی از شوخ‌طبعی پیامبر (ص) و امامان (ع) نیز نقل شده است. «مرد چشم سفید»، «پول زور بده»، «قربون آدم چیز فهم»، «حرف حق» و «سر بریده»، نام برخی از این لطیفه‌هاست.

راوی داستان قرار است داستان «جوجه‌اردک زشت» را تعریف کند که ناگهان سر و کله یک کروکودیل پیدا می‌شود، کروکودیلی بسیار بزرگ و ترسناک، اما او نباید اینجا باشد. کروکودیل که گرسنه است، حروف کتاب را می‌خورد و راوی سعی می‌کند جلوی او را بگیرد و کاری می‌کند که کروکودیل به خواب برود. درحالی‌که کروکودیل خواب است، راوی روی او نقاشی می‌کشد، پاپیونی روی سرش، دامنی چین‌دار دور کمرش و... . با این کار کروکودیل بیدار می‌شود و... .

«ملاله» دختری افغانستانی است. او آرزو دارد مدادی جادویی داشته باشد تا با آن قشنگ‌ترین پیراهن‌ها را برای مادرش بکشد و زمان را نگه دارد تا بتواند بیشتر بخوابد؛ اما وقتی بچه‌هایی را می‌بیند که در زباله‌ها دنبال غذا می‌گردند، آرزوهایش وسعت می‌گیرد. او آرزو می‌کند جنگ و فقر و گرسنگی را پاک کند و دخترها و پسرها را برابر و در کنار هم بکشد. در همین روزهاست که مردهایی زورگو رفتن دخترها را به مدرسه ممنوع می‌کنند!

مرد دوره‌گرد، این‌بار، عسل هم برای فروش آورده است. زنبورها دور ظرف عسل جمع شده‌اند و او نمی‌تواند آن‌ها را دور کند. ناگهان یکی از زنبورها چشم مرد را نیش می‌زند. او باید نزد پزشک برود؛ اما پزشک پول زیادی می‌خواهد. در همین موقع، مرد شتری را می‌بیند که چشمش ورم کرده است و صاحبش او را نزد «بیطار» (دام‌پزشک) می‌برد. مرد هم با آن‌ها همراه می‌شود و... .

این داستان که از کتاب «گلستان» سعدی اقتباس شده است، درباره شاهزاده‌ای است که قدش از برادران دیگر کوتاه‌تر است و هیچ‌کس به غیر از خواهرش به اوتوجه‌ نمی‌کند. روزی که دشمن به کشور حمله می‌کند، شاهزاده کوتاه‌قامت است که بهترین راه‌حل را ارائه می‌دهد و با تدابیر او پیروز می‌شوند. برادران به او حسد می‌برند و سعی می‌کنند او را از میان بردارند؛ اما... .

داستان این کتاب اقتباسی از داستان‌های «بوستان» است. پادشاه روم درباره بخشندگی بسیار زیاد «حاتم طایی» شنیده است. او برای امتحان کردن حاتم، گروهی را به آن سرزمین می‌فرستد و پیغام می‌دهد که بهترین اسب حاتم را می‌خواهد، اسبی خوش‌تراش، دونده‌ای که باد هم به گَرد پایش نمی‌رسد و حاتم آن را بسیار دوست دارد. آیا حاتم طایی این تقاضا را می‌پذیرد و اسبش را پیشکش پادشاه روم می‌کند؟