طیف اتیسم

درمان کودکان طیف اتیسم و توان‌بخشی به ‌آنان اهمیت بسیاری دارد و همواره روش‌های جدیدی برای آن پیشنهاد می‌شوند. در این کتاب، برنامه‌هایی برای آشنایی با نحوۀ آموزش کودکان مبتلا عرضه‌شده‌اند. مبانی برنامه‌‌ریزی آموزشی کودکان دچار اتیسم در شش فصل عبارت‌اند از: «اطلاعات کلی در زمینۀ شرطی‌سازی و پاداش‌دهی و سرنخ‌ها، برنامه‌های مربوط به توجه و تمرکز و تقلید و تطابق، آموزش مهارت‌های خودیاری، مهارت‌های گفتاری وروش‌های ایجاد صوت در کودکان مبتلا، مهارت‌های شناختی، و برنامه‌های مرتبط با مهارت‌های حرکتی درشت و ظریف.

تشخیص، آموزش و توان‌بخشی افراد استثنایی به آموزش‌ها و مهارت‌هایی نیاز دارد. نویسندۀ کتاب حاضر کوشیده است اطلاعات اساسی مورد نیاز را برای کمک به اهل فن در مسائل توانبخشی استثنایی در این کتاب گردآورد. رویکرد این کتاب درمان به شیوۀ شخص محور است که مهم‌ترین حیطة‌های مورد توجه آن عبارت‌اند از: مدیریت خود، مهارت‌های اجتماعی، شرکت در جامعه و امنیت. نویسنده دیدگاه‌ها و روش‌های مختلف را در هم آمیخته و در 14 فصل به موضوع پرداخته است. «انواع اختلال‌های ارتباطی، ناتوانی یادگیری، عقب ماندگی ذهنی، اختلال‌های رفتاری هیجانی، آسیب‌های شنوایی، بینایی و جسمی، اختلال‌های طیف اتیسم و ناتوانی‌های شدید چندگانه» از دیگر موضوعات این کتاب هستند.

دانش و آگاهی انسان دربارۀ دنیای اجتماعی و شناخت احساسات و اعمال دیگران و ایجاد روابط سازگارانه با آن‌ها شناخت اجتماعی نامیده می‌شود. کودکان دارای رشد عادی توانایی برقراری مهارت‌های شناختی اجتماعی را کسب می‌کنند، اما کودکان دچار اتیسم قادر به این مهم نیستند. کتاب حاضر می‌کوشد در 17 فصل اطلاعاتی دراین باره به مخاطبان بدهد. یادگیری اجتماعی، شناخت اجتماعی و رشد این شناخت اولین فصل‌های کتاب هستند. در فصل‌های بعد موضوع «کفایت اجتماعی و کوری ذهن» مطرح می‌شود. چندین فصل از کتاب اختصاص دارد به بیان و توضیح نظریه‌هایی مثل «وانمودسازی، تقلید و هم‌نوایی، توجه مشترک، انسجام مرکزی، نرون‌های آینه‌ای، کارکردهای اجرایی، یکپارچه‌سازی حسی». در فصل هفدهم کتاب انواع هیجان ها برشمرده‌شده‌اند.

اختلال ‌های طیف اتیسم نقص عصب تحولی هستند و موجب محدودیت شناختی و رفتاری می‌شوند و افراد مبتلا درک درستی از واقعیت‌های جاری ندارند. مولف در کتاب حاضر کوشیده است اختلال اتیسم را به طور کامل و با تمام جزئیات آن به مخاطب بشناساند. کتاب در نه فصل تدوین شده و در ابتدا «تاریخچه و سیر تحول، انواع اختلال‌های طیف اتیسم، ارزیابی و تشخیص اختلال‌های اتیسم، اختلال اتیسم و ویژگی‌های افراد مبتلا به اتیسم» مطرح شده‌اند. در ادامه، نویسنده دربارۀ علت شناسی اتیسم و نیز مداخله و راه‌های درمان بحث کرده است. در فصل آخر نیز رفتار کودک اتیستی به طور کارکردی ارزیابی شده است.

توانایی کودک در احساس، درک و سازمان‌دهی اطلاعات حسی از محیط و بدن را یکپارچگی حسی گویند. این کتاب می‌کوشد در زمینۀ رفتار‌ها و علائم مرتبط با اختلال عملکرد یکپارچگی حسی و مسائل حسی اطلاعاتی به مخاطب بدهد و به طور خاص بر اختلال اتیسم، بیش فعالی ونقص توجه، ناتوانی‌های یادگیری و اختلال دوقطبی متمرکز است. در واقع قصد دارد به مخاطب کمک کند کودکان مبتلا به درجات شدید اختلال عملکرد حسی را تشخیص دهد تا با روش‌ها و مداخلات درمانی به بهبود آن‌ها کمک کند. نویسنده به والدین کمک می‌کند در تصمیم‌گیری ها، اهداف و راهنمایی‌های لازم در زندگی چنین کودکی، از هفت ماهگی تا بزرگ‌سالی، سهیم باشند. در این کتاب، برخی روش‌های مدیریت اختلال عملکرد حسی، اهمیت شناسایی زود‌هنگام، و روش‌ها و مداخلات درمانی قابل اجرا در خانه و مدرسه به بحث گذاشته شده‌اند.

تغییرات منظمی که در طول زمان در فرایند دانستن، فهمیدن، یادآوری و اندیشیدن رخ می دهند، رشد شناختی نامیده می‌شوند. در کتاب حاضر، مخاطب با مفاهیم و نظریه‌های این نظریه آشنا می شود، مراحل رشد شناختی پیازه را می‌خواند، با نظریۀ ویگوتسکی در این باره و مراحل رشد زبان از نظر او آشنا می شود، کاربردهای آموزشی نظریۀ ویگوتسکی را می فهمد و سپس با نظریه‌های رشد شناختی برونر و دیدگاه‌ها و مدل‌های پردازش اطلاعات از نظر او آشنا می شود. در فصل دوم کتاب با فرایند های اساسی در رشد شناختی روبه‌رو می شود. در فصل بعد، دربارۀ فلسفه ورزی در کودکان نکاتی می‌خواند. در فصل چهارم، با عنوان «رشد شناختی کودکان دوزبانه»، از رشد فرازبانی دوزبانه‌ها و رشد مغزی، رشد حافظه و رشد تئوری ذهن آنان مطلع می‌شود. در فصل پنجم باب جدیدی گشوده می‌شود و اختلالات رشد شناختی شامل ناتوانی های یادگیری، گفتار، شنوایی و زبان عرضه می شوند. در فصل ششم رشد شناختی در دوران کودکی به عنوان یک مهارت و در فصل آخر نیز اثر حد واسط رشد شناختی در گسترش نگرانی کودکان مطرح است.

کودکان دچار اختلال نقص توجه-بیش فعالی حدود 5 تا 7 درصد از جمعیت دانش‌آموزان را تشکیل می‌دهند و کتاب حاضر می‌کوشد اطلاعاتی برای افراد درگیر با چنین کودکانی فراهم کند. فصل‌های اول و دوم اطلاعاتی پایه‌ای به مخاطب می‌دهند. البته در فصل اول افسانه‌ها و برداشت‌های نادرست در این‌باره آمده‌اند. فصل سوم به روندهای ارزیابی اختلال نقص توجه -بیش‌فعالی اختصاص یافته و در فصل‌های چهار و پنج چگونگی سرویس‌دهی به کودکان در مدارس مطرح شده‌است؛ اینکه چطور با سیستم آموزشی خاص هماهنگ شوند. این فصل معلمان را با تمام راه‌های درمان درگیر خواهد کرد. در فصل ششم نیز والدین و مشکلات آن‌ها در برخورد با کودک بیش‌فعال مورد بحث قرارمی‌گیرند. در فصل هفتم دربارۀ تجویز دارو، انواع تجویز، عوارض جانبی داروها و نقش مدارس در درمان با تجویز صحبت شده است. فصل هشتم به ارزیابی عملکرد رفتاری«FBA»و مراحل ارزیابی عملکرد آن اختصاص دارد. در فصل‌های بعد مداخلات رفتاری صحیح، روش‌های ساختاری خاص و دیدگاهی کلی از مداخلات خود تنظیمی ارائه شده‌اند. در فصل آخر نیز مهارت‌های ابقا و سازمان‌دهی در این باره آمده‌اند.

درمان شناختی رفتاری رویکردی درمانی است که بر اضطراب و افسردگی تأثیر بسیاری دارد و طبق ادعای نویسندۀ این کتاب، رویکرد مؤثری در درمان مشکلات روان شناسی محسوب می‌شود. کتاب حاضر کارورزان این رویکرد را که تجربه‌های زیادی در کار دارند هدف قرار داده است و به خصوص درمان کودکان و نوجوانان را در نظر دارد. نویسنده در 16 فصل مطالب را جمع‌آورده است که چند فصل از آن‌‌ها عبارت‌اند از: : دانش از کودکان و بافت زندگی‌شان؛ والدین و تحول کودک؛ مشکلات دوران کودکی؛ اتحاد درمانی؛ فعالیت مشارکتی؛ ساختاردهی فرایند درمانی؛ تسهیل درک روان‌شناسانه؛ تسهیل تغییر. در فصل آخر نیز پیشنهادهایی دارد برای شرایطی که این رویکرد درمانی کارساز نباشد. نویسنده در همۀ بخش‌ها نمونه‌هایی واقعی را مثال می‌زند و راهنمایی‌هایی عملی ارائه می‌دهد.

اختلال اوتیسم نوعی اختلال پیچیده در رشد است که مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی افراد را محدود می‌سازد. یکی از مهم‌ترین فناوری‌های کمکی در آموزش کودکان و دانش‌آموزان دچار این اختلال فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات است که در برقراری ارتباط و تعامل بیشتر به آن‌‌ها کمک می‌کند. کتاب حاضر مسائل و نوآوری‌های فناوری برای دانش‌آموزان طیف اوتیسم را معرفی و تبیین کرده‌است. در فصل اول، نظریه‌های غالب و ویژگی‌های دانش‌آموزان مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم، در فصل دوم راهبردهای آموزشی و حمایتی و در فصل‌های بعد، مسائل و چالش‌های خانوادگی، حمایت و پشتیبانی بصری مبتنی بر فناوری، فناوری‌های نوینی از قبیل ارتباط متناوب و جایگزین، رباتیک، واقعیت مجازی و درمان از راه دور، و در فصل آخر نیز محیط‌های یادگیری و استفاده از فناوری برای دانش‌آموزان بررسی شده است.

کودکان طیف اوتیسم در رشد اجتماعی و کسب مهارت‌های اجتماعی با مشکل مواجه‌اند.روش «استفاده از داستان‌های اجتماعی» برای آموزش مهارت‌ها به کودکان، در مبتلایان به این نقص بسیار کاربرد دارد. در این کتاب سعی شده است با استفاده از داستان‌های اجتماعی، مهارت‌‌های ارتباطی، اجتماعی و خودمراقبتی به کودکان آموخته شود. نویسنده در ابتدای کتاب نحوۀ استفاده از این داستان‌ها را توضیح می‌دهد. سپس داستان‌ها را با طبقه بندی موضوعی می‌آورد: عملکردهای جسمانی، مهارت‌های اجتماعی، مدیریت خشم، بازی و ورزش. داستان اجتماعی توصیفی از موقعیت اجتماعی معمول است که یا خود کودک مبتلا نوشته و یا مربی. آموزه‌های اخلاقی در قالب این داستان‌ها برای کودکان قابل فهم و تعمیم داده می‌شوند.