متوسطه نظری

کتاب علی، نوشتۀ یحیی دولت‌آبادی، نخستین اثری است که شرکت طبع کتاب‌های درسی، زیر نظر انجمن معارف و به عنوان کتاب درسی مدرسه‌های ایرانی، منتشر کرده است. نخستین کتاب درسی دینی آموزش و پرورش نوین ایران نیز محسوب می‌شود. در کتاب حاضر، نویسندۀ این کتاب و مهم‌ترین آثار و خدمات وی در عرصۀ تعلیم و تربیت و خود کتاب علی به تفصیل بررسی شده‌اند.

در ایران، قدیمی ترین کتاب گزینش متون کهن برای کودکان، مثنوی الاطفال است. کتاب حاضر به معرفی، نقد و بررسی آن اثر ارزشمند اختصاص دارد. در ابتدا پیشینۀ باز نشر متون کهن برای کودکان در ایران را آورده و پس از آن زندگی نامۀ مفتاح الملوک، نویسندۀ مثنوی الاطفال، معرفی شده است. حکایات، تصویرگری، مقایسه با نگار دانش، و مقدمه و مؤخرۀ مثنوی الاطفال نیز در ادامه آمده‌اند. محتوای اصلی کتاب همان بخشی است که نسخۀ کامل مثنوی الاطفال را آورده است.

امروزه تبعیض نژادی یکی از عوامل دغدغه‌ساز بین‌المللی و یکی از موارد مطرح در حوزۀ حقوق بشر است. به همین لحاظ، «کنوانسیون محو تبعیض نژادی» به عنوان سندی بین‌المللی و ویژۀ تبعیض نژادی، جایگاه مهمی دارد. کتاب حاضر ضمن بیان حقوق و تعهدات شناخته‌شده در کنوانسیون محو کلیۀ اشکال تبعیض نژادی، رویۀ کمیتۀ مربوطه را با توجه به تفسیرهای عمومی، ملاحظات استنتاجی و پرونده‌های مطرح شده بیان می‌دارد و در واقع نشان می‌دهد برخی از ابعاد این سند در مواردی ابهاماتی را موجب شده‌است.

کتاب حاضر شامل هفت مقاله درباره فرهنگ عامه و ادبیات شفاهی کودکان است. «درآمدی بر شناخت شاخص‌ها و انواع فولکلور کودکان»، «انواع ترانه‌های کودکان» و «اسلوب زبان در ترانه‌های شفاهی کودکان»، نام سه مقاله از این مقاله‌هاست. در مقاله اول، فولکلور کودکان، با هفت شاخص از فولکلور بزرگ‌سالان تفکیک شده است. «متن»، «زمینه» و «کنش» و «نشانه»، از جمله این شاخص‌هاست. در مقاله دوم، متن‌های منظوم کودکان به دو دسته تقسیم شده است؛ منظوم شفاهی بدون بازی کودکان و منظوم شفاهی در بازی کودکان که هر کدام به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شود. نویسنده در مقاله «اسلوب زبان...» نگاهی به ترانه‌های کودکان خراسان کرده است.

عبید زاکانی، شاعر و نویسندۀ طنزپرداز قرن هشتم، منظومۀ معروفی دارد با نام «موش و گربه» که قصیده‌ای است انتقادی. دفتر نخست کتاب حاضر به این منظومه اختصاص دارد. در دفتر دوم نیز «عشاق‌نامه» آمده‌است. وزن عروضی هر کدام از شعرهای عشاق‌نامه به دقت ذکر شده است.

موضوع این کتاب زندگی و شهادت سردار «مهدی زین‌الدین» (۱۳۳۸ ــ ۱۳۶۳)، فرمانده لشگر ۱۷ علی‌بن‌ابی‌طالب است. خاطرات ارائه شده، درباره زندگی و رزم و شهادت او از زبان خانواده، همسر و همرزمانش است. در بخشی از کتاب آمده است: «گفت اعلام کن همه جمع بشن، می‌خوام براشون صحبت کنم. نگران گفتم آقا مهدی حرف از موندن بزنی، خودت رو سبک کردیا، این بنده‌های خدا از بس سختی کشیدن و برای عملیات امروز و فردا شنیدن، خسته شدن... .»

امروزه برنامۀ درسی محتوا محور پاسخگوی نیاز جامعه نیست. نظام آموزشی باید توانمندسازی یادگیرنده را هدف قرار دهد و یادگیرندگانی خودراهبر تربیت کند. یادگیری خود‌راهبر با تأکید بر سه بعد خودکنترلی، خودمدیریتی و انگیزه و اشتیاق به یادگیری، بر اعتماد به‌نفس و خودکارامدی می‌افزاید. کتاب حاضر ماهیت، مبانی، مدل‌ها و ضرورت یادگیری خودراهبر و بسترها، مشخصه‌ها و مزایای آن را شرح می‌دهد و در گام بعدی، با توضیح مفهوم برنامۀ درسی و رویکردهای آن، مبانی نظری برنامۀ درسی مبتنی بر یادگیری خود راهبر و ویژگی‌ها و الگوهای آن را بررسی می‌کند.

زندگی به سبک مثنوی یکی از جلوه‌های معنوی حیات طیبه برای نوزایی زندگی، پاک شدن از زندگی غیرفطری، اوج تحول در زندگی و بازگشت به اصل آن است. این کتاب کوشیده‌است در بارۀ «چیستی زندگی در گفتمان سلبی، بازجست حیات طیبه در مثنوی معنوی و ویژگی‌های زیستن به سبک مثنوی» صحبت کند. سپس تک بیت‌هایی از مثنوی را تفسیر کرده و در نهایت به آسیب‌شناسی سبک زندگی امروز در مدار روان‌شناسی عامیانه و بازاری پرداخته‌است.

"جمشید" و "حمید"، شخصیت های نوجوان داستان همراه دایی "رضا" و عمو "صابر" که کامیون دار هستند، می خواهند یک محموله گندم را از بندر پهلوی(سابق) به تهران قحطی زده ببرند. در همین حین یک کشتی حاوی صدها لهستانی اسیر در سیبری در بندر لنگر می اندازد و مقامات محلی الزام می کنند که اسرا هم روی بار گندم سوار شوند تا از طریق تهران به لهستان برگردانده شوند. در این بین شخصیت داستان با دختر نوجوان لهستانی به نام "سوفیا" آشنا می شود و رابطه ای عاطفی بین آن ها شکل می گیرد. سر انجام بعد از ماجراها و تعلیق های گوناگون و در ضمن مروری بر روزهای پر آشوب به قدرت رسیدن رضا خان میر پنج، اسرا و بار گندم به تهران می رسند و ....

لباس از نیازهای آدمی است و یکی از کارکردهای آن پوشاندن بخش‌هایی از اندام و زیبایی‌های بدن در مقابل جنس مخالف به معنی حجاب است. کتاب حاضر مجموعه بحث‌هایی دربارۀ آیات قرآنی مربوط به حجاب، حد واجب حجاب شرعی، شخصی یا اجتماعی‌بودن حجاب، بحث مغایرت حجاب اجباری با اجباری نبودن دین، حدود مداخلۀ حکومت در تعیین حجاب، و حجاب در زمان پیامبر و حضرت علی(ع) را دربر گرفته است.