روان‌شناسی کودک

یکی از مسائل مهم در زندگی، حتی برای ما بزرگ‌ترها، یادگیری کنترل خود و حالات درونی است. عادت اول کودکان موفق نیز پذیرفتن مسئولیت زندگی خود است. این کتاب به موضوع «مسئولیت‌پذیری» (اولین عادت از هفت عادت کودکان موفق) اختصاص دارد. در این داستان، جانی که شخصیت اصلی ماجراست، تصمیم می‌گیرد به ندای قلبش گوش کند و با پذیرش خود و چیستی خود، به زندگی ادامه دهد.

آموختن شیوه‌های عملی قدرشناسی، به والدین کمک می‌کند فرزندانی قدرشناس داشته‌ باشند. کتاب‌های این مجموعه به روش‌ها و مشکلات تربیتی کودکان و نوجوانان تا سن بلوغ می‌پردازند. در واقع، روش نویسندگان این کتاب‌ها، آموزش شیوه‌های عملی به والدین است. هر کتاب فصل‌های متعددی دارد که به زبانی ساده و همه‌فهم، روشی کلیدی از تربیت را توضیح می‌دهد. این جلد، در برنامه‌ای 11مرحله‌ای، برای داشتن فرزندی قدرشناس، راهکارهایی را به مخاطب می‌آموزد. بعضی از این راه‌ها عبارت‌اند از: تسلیم‌شدن والدین؛ مراقبت افراطی؛ آرزوهای معقول؛ برخورد عاقلانه با پول؛ پایان‌دادن به خودمحوری.

کودک از بدو تولد تا شش سالگی بیش از هر زمان دیگر قدرت کسب اطلاعات از دنیای پیرامون خود را دارد. این دوره را دوره حساس تأثیر پذیری کودک می‌دانند. نویسنده در این کتاب با ارائه پیشنهادها و فعالیت‌هایی، والدین را در تربیت کودک در دوره تأثیر پذیری یاری می‌رساند. آماده سازی محیط پذیرای نوزاد، فراهم کردن ابزارها و لوازم مناسب، روش‌هایی برای تقویت استقلال کودک و راه‌های ایجاد محیط آرام و مثبت در خانه از جمله مباحث کتاب حاضر است.

بر اساس متن کتاب، برای بررسی شخصیت کودکان، یکی از راه‌ها، توجه و بررسی نقاشی آن‌ها است. باید توجه داشت که کودک محیط پیرامونش را آن‌طور که می‌بیند می‌کشد نه آن‌طور که هست. از اهداف این کتاب که در پایان هر یک از صفحات نیز به آن‌ها اشاره شده می‌توان از پرورش خلاقیت، پرورش هنر خوب دیدن و خوب فکر کردن، هماهنگی چشم و دست و روان‌شناسی خانواده از منظر کودک نام برد.

ذهن‌آگاهی مهارتی ضروری برای زندگی است که پیامدهایی در هر دو بعد جسمانی و روانی دارد. کتاب حاضر روشی را برای آموختن ذهن‌آگاهی به شکلی قابل فهم برای کودکان و والدین ارائه کرده است تا مخاطب بتواند خشم خود را مدیریت کند و صبورتر و آگاه‌تر باشد. مخاطب این کتاب می‌آموزد در لحظه زندگی کند و حضور قلب داشته باشد. تمرین‌های این کتاب در ادامۀ تمرین‌های شنیداری قرار دارند که نویسنده در سایت ارائه کرده‌است. تمرین‌های کتاب را والدین و کودکان می‌توانند با هم انجام دهند.

این کتاب دارای هفت شعر کوتاه و آهنگین است. موضوع بیشتر شعرها گفتگویی است که کودکان با موجودات جان‌دار و بی‌جان دارند؛ مثلا با گنجشکی که پشت پنجره نشسته و نمی‌دانیم غذا می‌خواهد یا پتو، با مداد و دفتر و تراش که توی کوله‌پشتی جا خوش کرده‌اند و اصلاً سرما را احساس نمی‌کنند، گفتگو با سایۀ خود که هر جا می‌رویم می‌آید و معلوم نیست چطور توی آب خیس نمی‌شود و...

چند سالی است که روان‌شناسان هوش هیجانی را در کنار هوش‌شناختی یا همان بهرۀ هوشی به جامعه معرفی کرده‌اند. همان‌گونه که هوش شناختی موفقیت کودک را در تحصیل تضمین‌می‌کند، هوش هیجانی نیز موفقیت او را در تمام زندگی موجب می‌شود. هوش هیجانی چند مؤلفه‌ را مورد توجه قرارمی‌دهد: درون فردی (خودآگاهی هیجانی، ابراز وجود، عزت نفس، خودشکوفایی واستقلال)؛ بین فردی (روابط بین فردی، همدلی و مسئولیت‌پذیری)؛ سازگاری (واقع‌گرایی، انعطاف‌پذیری و حل مسئله)؛ کنترل تنش و استرس (تحمل استرس و کنترل تکانه)؛ خلق و خوی عمومی( خوش‌بینی و شادمانی). کتاب حاضر در قالب فعالیت‌های متعدد می‌کوشد توان کودک را در این موارد بیفزاید.

انسان موجودی اجتماعی است و باید بداند چطور با هم‌نوعان خود سازگاری داشته‌باشد. مهارت‌های لازم برای برقراری این روابط با دیگران را رشد اجتماعی می‌گویند. خانواده اولین کانون رشد کودک محسوب می‌شود و دومین عامل اجتماعی ‌شدن کودک مدرسه است که در کتاب حاضر به آن‌ها پرداخته شده است. سومین عامل که اثرات مثبت و منفی آن بر اجتماعی‌شدن کودک انکارناپذیر است، تلویزیون و رسانه‌های همگانی هستند. کتاب حاضر این موارد را در چهار بخش تحت عنوان چهار ستون بررسی کرده است.

بی‌اختیاری مدفوع نوعی بیماری است که گاه بعضی افراد، چه کودک و چه بزرگ، به آن دچار می‌شوند. این کتاب داستانی است از کودکی که دچار این مشکل شده ‌است. مخاطب در طول داستان ابتدا با مشکلات این بیماری آشنا می‌شود، سپس متوجه می‌شود بسیاری از هم‌سن و سال‌های او نیز به این مشکل دچارند و پس از آن هم راه‌حل‌های آن را یادمی‌گیرد. در صفحات انتهایی کتاب در بخش «سخنی با بزرگ‌ترها» نویسنده که خود متخصص کودکان است، از لحاظ علمی در این باره به بزرگ‌ترها توضیح می‌دهد و راه‌حل مشکل را به آن‌ها نیز می‌گوید.

تغییرات منظمی که در طول زمان در فرایند دانستن، فهمیدن، یادآوری و اندیشیدن رخ می دهند، رشد شناختی نامیده می‌شوند. در کتاب حاضر، مخاطب با مفاهیم و نظریه‌های این نظریه آشنا می شود، مراحل رشد شناختی پیازه را می‌خواند، با نظریۀ ویگوتسکی در این باره و مراحل رشد زبان از نظر او آشنا می شود، کاربردهای آموزشی نظریۀ ویگوتسکی را می فهمد و سپس با نظریه‌های رشد شناختی برونر و دیدگاه‌ها و مدل‌های پردازش اطلاعات از نظر او آشنا می شود. در فصل دوم کتاب با فرایند های اساسی در رشد شناختی روبه‌رو می شود. در فصل بعد، دربارۀ فلسفه ورزی در کودکان نکاتی می‌خواند. در فصل چهارم، با عنوان «رشد شناختی کودکان دوزبانه»، از رشد فرازبانی دوزبانه‌ها و رشد مغزی، رشد حافظه و رشد تئوری ذهن آنان مطلع می‌شود. در فصل پنجم باب جدیدی گشوده می‌شود و اختلالات رشد شناختی شامل ناتوانی های یادگیری، گفتار، شنوایی و زبان عرضه می شوند. در فصل ششم رشد شناختی در دوران کودکی به عنوان یک مهارت و در فصل آخر نیز اثر حد واسط رشد شناختی در گسترش نگرانی کودکان مطرح است.