علوم تربیتی

مدرسه‌داری فرایندی است که به علم و آگاهی و به خصوص تجربه نیاز دارد. کتاب حاضر به بازنمایی تجربه‌های ارزشمندی از تاریخ آموزش و پرورش معاصر ایران پرداخته است. کتاب در سه بخش شامل «گردش کار، در راه آموزش و در مسیر پرورش» تدوین شده است و نکات فراوانی را از تجربه‌های یک زوج موفق فرهنگی دربردارد. در بخش اول، مخاطب با چگونگی آغاز به کار مدرسه، آماده سازی فضا و ارتباط مدرسه با اولیا مطالبی می‌خواند. در بخش دوم کتاب دربارۀ شیوۀ کار مدرسه در بارۀ همۀ درس‌ها نکات دقیقی آمده است که می تواند بسیار آموزنده باشد. بخش سوم هم به موضوع پرورش و ارتباط با فارغ‌التحصیلان مدرسه و تأثیر آن در روحیۀ دانش‌آموزان می‌پردازد.

نظم و ترتیب یک مشخصه ذاتی و طبیعی در آدمی نیست، بلکه بچه‌ها با الگو گرفتن از والدین و محیط نظم را فرامی‌گیرند. در این کتاب راهکارهایی به والدین آموزش داده شده است که با استفاده از آنها می‌توانند به کودکان مدیریت برنامه‌ها و زمانی که در اختیار دارند را بیاموزند.

بهترین راه آموزش ادب و احترام به کودکان، داشتن رفتار احترام‌آمیز با آنها است. وقتی بچه‌ها احساس محترم بودن را تجربه کنند، به اهمیت آن نیز پی خواهند برد. در کتاب پیش رو، نکته‌ها و روش‌هایی معرفی شده است که با بهره گرفتن از آنها می‌توان ادب را به کودکان آموخت. توصیه‌های درج شده در کتاب علاوه بر تمرین احترام به همسالان، آموزش احترام به مسئولان مدرسه و قانون را نیز در بر دارد.

این کتاب نمونه‌هایی از سرگذشت شخصیت‌های مهم تاریخی را بازگو می‌کند که علی‌رغم چالش‌های زیادی که در زندگی خود داشته‌اند، به موفقیت‌ دست یافته‌اند. در بخش‌های دیگر اثر، روش گام‌به‌گام دستیابی به کامیابی (تعیین اهداف، عادت به مطالعه، سخت‌کوشی، خودباوری و...) معرفی و تشریح شده است. در هر بخش، علاوه بر نقل یک روایت واقعی و سخنی از بزرگان، جدولی از توصیه‌های کلیدی نیز ارائه گردیده است.

کتاب با تکیه بر نظریه‌ها و پژوهش‌های علمی معتبر به معرفی و بررسی راهبردهای مختلف مرتبط با مطالعه، مانند هدف‌گذاری، مدیریت زمان، بهبود حافظه، علامت‌گذاری کتاب و... اختصاص دارد. در فصول پایانی کتاب روش‌های آماده شدن برای آزمون‌ها نیز توضیح داده شده است. تأکید محوری این کتاب، آموختن عمیق مطالب و پرهیز از مطالعه و یادگیری سطحی است.

فلسفه تعلیم و تربیت مفاهیم و پرسش‌های اساسی این حوزه را تحلیل می‌کند و توضیح می‌دهد. در چهار فصل نخست کتاب اطلاعاتی درباره پرسش‌های تربیتی و شیوه‌هایی که فیلسوفان برای پاسخ‌گویی به آنها در نظر داشته‌اند در اختیار خواننده قرار گرفته است. پس از فصل‌های مقدماتی، مفاهیم این حوزه از دیدگاه‌های گوناگون معرفت‌شناسی، اخلاق، فلسفه علم و مانند آن تشریح و بررسی شده است.

اقدام‌پژوهی یک فعالیت علمی و تحقیقی است که هر فرد در حوزه کاری که به آن مشغول است، انجام می‌دهد تا به وضعیت مطلوب‌تری برسد. نگارنده در این جستار شرایط شرکت در برنامه معلم پژوهنده، چارچوب نگارش اقدام‌پژوهی، و نکته‌های مهم در نوشتن آن را شرح می‌دهد. این اثر می‌تواند راهنمای مناسبی برای ارائه طرح‌های اقدام‌پژوهی استاندارد باشد.

بی‌شک خلاقیت را می‌توان یکی از پیچیده‌ترین عوامل روان‌شناختی بشر برشمرد. در پژوهش پیش رو مفهوم خلاقیت در علوم شناختی و فرایندهای آموزشی معرفی شده و کارکرد آن در این حوزه‌ها بررسی و تحلیل گردیده است. نگارنده پس از ذکر جزئیات و مبانی نظری بحث، نقش خلاقیت در پیشرفت تحصیلی و توانایی حل مسئله را همراه با نظریه‌های مهم بیان کرده است.

در این جستار تأثیر نظام ارزشی دینی بر عادت‌ها و سبک زندگی جوانان و نوجوانان بررسی شده است. نگارنده ضمن اشاره به مبانی این بحث، شیوه‌های قرآن و دین اسلام در تربیت و ترویج اخلاق و نقش خانواده و محیط‌های آموزشی در نهادینه کردن ارزش‌های اخلاقی را تشریح کرده است.

برای دستیابی به نظم مطلوب در محیط‌های آموزشی به ابزاری نیاز داریم که دسترسی به آن را آسان‌تر کند. نگارنده در این پژوهش ضمن ارائه تعاریف و مقدمات بحث و لزوم توجه به این مفهوم، روش‌های برقرار کردن نظم در محیط‌ مدارس و در میان دانش‌آموزان، مشکلات معمول انضباطی و بهترین راهکار برای رفع آنها را بررسی کرده است.